زنگ خطر بلوغ‌های مرضی
این روزها افزایش اختلال «بلوغ زودرس»، به‌عنوان مسئله‌ای جهانی، خانواده‌ها را بیش از دهه‌های گذشته درگیر کرده است. براساس نتایج مطالعاتی که در ایندیپندنت منتشر شده، «دختران در مقایسه با ۴۰ سال پیش تقریبا یک سال زودتر بالغ می‌شوند. بلوغ در دختران معمولا بین فاصله زمانی ۸ تا ۱۳ سالگی و در پسران بین ۹ تا ۱۴ سالگی شروع می‌شود.» تحقیق جدیدی نشان می‌دهد از دهه ۱۹۷۰ تاکنون به ازای هر دهه، سن بلوغ تقریبا سه ماه کاهش یافته است.
«سحر توافق» از بهورزان و مراقبین خانه‌های بهداشت شاغل در شبکه بهداشت و درمان مرودشت می‌گوید همکارانش در سراسر کشور در این مورد دستورالعمل‌ها و راهکارهایی برای راهنمایی خانواده‌های درگیر با این معضل دریافت کرده‌اند اما علت ویژه‌ای برای افزایش این اختلال اعلام نشده است: «کسی به‌درستی نمی‌داند کدام‌یک از عوامل علمی متعدد بر بلوغ زودرس کودکان اثرگذار بوده است.»
حالت طبیعی سن بلوغ در شرایط امروز جامعه ما، پس از ۱۰سالگی برای دختران و بعد از ۱۲سالگی برای پسران است، ولی این روزها گاهی دختران۶ساله یا پسرهای هفت تا هشت‌ساله بدون طی کردن دوران کودکی، وارد مرحله نوجوانی و جوانی می‌شوند.
ممکن است نشانه تومور مغزی یا «آننسفالی» باشد
دکتر «محمد فصیحی»، فوق تخصص غدد کودکان توصیه می‌کند در صورت مشاهده علائم بلوغ جسمی کودکان، والدین به‌هیچ‌وجه وحشت‌زده نشوند اما فوری به پزشک معالج مراجعه کنند. چون این احتمال وجود دارد که به علت بیماری‌های دیگری همچون تومور یا وارد آمدن ضربه به مغز کودک باشد: «ازآنجایی‌که این اتفاق می‌تواند از چند جهت مشکل‌زا باشد، نباید آن را دستکم‌گرفت؛ به‌ویژه بلوغ زودرس در پسران را باید جدی تلقی کرد، چون ممکن است نشانه تومور مغزی یا «آننسفالی» باشد؛ بلوغی که به آن «بلوغ مرضی» می‌گویند.»
حتی اگر دلیل بلوغ زودرس در پسران به علت ضربه یا عفونت و یا تومور نباشد، بازهم آن را باید جدی گرفت: «ظاهر شدن علائم بلوغ جسمی و هورمونی در کودکان منجر به ایجاد تمسخر در گروه همسالان می‌شود و تأثیرات روانی نا‌مطلوبی برجا می‌گذارد که می‌تواند اعتمادبهنفس یک کودک را خدشه‌دار کند. درصورتی‌که با مراجعه به‌موقع به پزشک، ممکن است بتوان با دارو رشد «گنادوتروپین» و هورمون‌های جنسی را کاملا کنترل کرد.»
به گفته این متخصص، این هورمون نقشی تحریک‌کننده در تخمدان دختران و بیضه پسران دارد و باعث ظاهر شدن علائمی چون رشد پستان‌ها و مو‌های ناحیه شرمگاه یا بزرگ شدن بیضه‌ها در کودکان می‌شود. او در طول چند سال گذشته به‌کرات با خانواده‌هایی مواجه شده است که نسبت به‌سرعت رشد و ظهور علائم بلوغ نگران بوده‌اند. این در حالی است که پیش از آن در این مورد مراجعه‌کننده کمتری داشته است.
دکتر فصیحی می‌گوید خانواده‌ها فقط زمانی نگران باشند که علائم بلوغ در دختران پیش از هشت‌سالگی و در پسران پیش از نه و نیم‌سالگی دیده شود: «در غیر این صورت، نگرانی جدی و قابل‌توجهی وجود ندارد. چون ممکن است فرآیند عادی بلوغ باشد که در برخی کودکان روند طولانی‌تر و کندتری دارد.»
طرد شدن توسط همسالان
مادر «ملیکا» که به‌تازگی متوجه نشانه‌های بلوغ زودرس در دخترش شده، عنوان می‌کند: «پزشک بعد از معاینه ملیکا، برایم یک آمپول تجویز کرد و گفت تزریق این دارو مانع پیشرفت این‌روند می‌شود و علائم و نشانه‌های بلوغ را متوقف می‌کند و بلوغ تا زمان استفاده دارو به تعویق می‌افتد. چون خودم در یک رشته بیولوژیکی در دانشگاه تدریس می‌کنم و به زبان انگلیسی مسلط هستم، سعی کردم مقالات علمی را در این رابطه مطالعه کنم. متوجه شدم در تمام جهان آمار کودکانی که با پدیده بلوغ زودرس مواجه شده‌اند، نسبت به گذشته افزایش پیدا کرده است و این مسئله محدود به ایران نیست. اما در برخی نقاط جهان، فقر و نامناسب بودن تغذیه، چاقی مفرط کودکان یا مصرف مواد حاوی نگه‌دارنده و شیمیایی، استفاده بی‌رویه از فست‌فود‌ها و غذاهای آماده و مواد کافیین دار و شکلات می‌تواند این روند را تسریع کند.
اولین علت بلوغ زودرس در کودکان، مشخصات ژنتیکی و حتی اختلالات ژنتیکی بین والدین است. پس از ژن، موقعیت جغرافیایی، وزن، قد و شرایط تغذیه کودکان می‌توانند اثرگذار باشند. در دخترها چاقی و در پسرها لاغری مفرط در بلوغ زودرس بی‌تأثیر نیستند.
«سحر توافق»، بهورزی که در این مورد آموزش دیده است، به اضطراب و استرس ناشی از این تغییر در کودکان مبتلا اشاره می‌کند: «ممکن است این اتفاق همچون یک امر عادی، از سر کودک بگذرد اما در اغلب موارد می‌تواند منجر به آسیب‌های شدید روانی و اختلالات عدیده شود. معمولا این کودکان به دلیل اختلافات فیزیکی و تغییراتی که مابین خود وهمسالانشان احساس می‌کنند، تنها می‌شوند. ناامنی واضطراب و همچنین دلشوره از طرد شدن توسط همسالان و دوستان باعث انزوای بیش‌از‌پیش این کودکان خواهد شد.»
این بهورز در ۶ ماه گذشته با چندین مورد از این کودکان و خانواده‌های آن‌ها مواجه شده است. «رؤیا»، دختر هشت‌ساله‌ای است که در کلاس دوم دبستان درس می‌خواند. پدر و مادر او که قدی نزدیک به ۱۲۳ سانتی‌متر و وزنی حدود ۲۷ کیلوگرم دارد، حدود ۶ ماه است همزمان با نشانه‌های غیرعادی در بدن او، با مراجعه به متخصص غدد، هر۲۸ روز یک‌بار با تزریق آمپول «دیفرلین»، این‌روند را کنترل می‌کنند. قرار شده است مصرف دارو تا تشخیص پزشک برای قطع درمان کماکان ادامه یابد.
«فاطمه»، دختر ۱۰سالهای که حدود دو سال دیفرلین استفاده می‌کرده، حالا بنا به تشخیص پزشک معالجش، روند درمان را متوقف کرده است و به بدن او اجازه داده‌اند سیر طبیعی و نرمال رشدش را در پیش بگیرد.
اما از همه نگران‌کننده‌تر، وضعیت «سامان»۶ساله است. او با ظاهر شدن مو‌های زائد این‌روز‌ها درگیر «ام. آر. آی» و انجام آزمایش‌های تشخیصی است. بااین‌که بلوغ زودرس در دختران پنج برابر بیشتر از پسران است اما به همین نسبت هم مشاهده علائم بلوغ زودرس در پسران می‌تواند خطرناک و نگران‌کننده باشد.
دکتر فصیحی، فوق تخصص غدد کودکان به والدین تأکید می‌کند در صورت مشاهده علائم بلوغ زودرس در کودکان، ماجرا را جدی تلقی و حتما با یک فوق تخصص غدد و متابولیسم مشورت کنند.
افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه یا رحم
آرش امینی، پزشکی که در این زمینه مطالعاتی انجام داده است، با استناد بر واکاوی محققان، یکی از مخرب‌ترین پیامد‌های بلوغ زودرس دختران را افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه یا رحم در آینده دانسته و بیان می‌کند: «تجربه اولین دوره قاعدگی در سن کم، خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می‌دهد. همچنین رشد زودهنگام بافت‌های غده‌ای پستان که معمولا چند سال پیش از بروز قاعدگی رخ می‌دهد- احتمال دارد ابتلا به سرطان سینه را افزایش دهد. البته محققان هنوز دقیقا نمی‌دانند چه مکانیسم‌هایی در بدن با بلوغ زودرس مرتبط است که درنهایت احتمال ابتلا به سرطان را در سالهای بعد افزایش می‌دهند. آن‌ها بر این باورند که تغییرات هورمونی در دخترانی که دچار بلوغ زودرس هستند، آنان را در معرض خطر قرار می‌دهد. درواقع بافت‌های پستان هنگام رشد سریع در زمان بلوغ، در برابر عوامل سرطان‌زا بسیار حساس می‌شوند. بلوغ زودرس و اولین قاعدگی موجب ترشح زیاد هورمونی به نام «فاکتور رشد شبه انسولین ۱» می‌شود و درنتیجه هورمون استروژن بیشتری در بدن تولید می‌شود و عملکرد‌های زنانه مربوط به تولیدمثل شروع به فعالیت می‌کنند و این وضعیت در‌ها را برای افزایش خطر ابتلا به سرطان باز می‌کند. وقتی سلولی در بدن وادار به رشد زودهنگام شود، تکثیر بد و اشتباه آن، موجب ابتلای فرد به سرطان خواهد شد.»
بیماری‌های آنزیمی و كم‌كاری تیروئید نیز در ایجاد بلوغ مرضی مؤثرند و نكته بسیار مهم این است كه قبل از تمام شدن دوران بلوغ، این بیماری‌ها باید تحت درمان‌های دوره‌ای و اختصاصی قرار گیرند. درحالی‌که به عقیده متخصصان هنوز هیچ علت قطعی و شناخته‌شده‌ای در خصوص علت شروع دوران بلوغ وجود ندارد، بی‌تحركی و غذاهای پُركالری به‌خصوص در تك‌فرزندان منجر به این شده است كه در اغلب دختران ایرانی به‌جای این‌كه سالانه شاهد ۲ كیلو اضافه‌وزن باشیم، این مقدار افزایش پیدا كند. بنا به گفته برخی محققان، نرخ چاقی با افزایش تعداد بلوغ زودرس کاملا مطابقت دارد. سلول‌های چربی دارای خواص هورمونی هستند و بدن دختربچه‌هایی که اضافه‌وزن دارند یا چاق هستند، علائمی تولید می‌کند که منجر به بلوغ زودرس می‌شود. دكتر علیرضا استقامتی، فوق‌تخصص غدد و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران می‌گوید: ما می‌دانیم كه اگر چربی به حد مشخصی برسد، بلوغ خودش را نشان می‌دهد. بلوغ‌ها به ۳ دسته زودرس، تسریع شده و معمولی تقسیم می‌شوند، به‌گونه‌ای كه بلوغ زودرس در كمتر از سن ۸ سالگی خودش را نشان می‌دهد. بیشتر تمركز ما روی بلوغ تسریع شده است، این نوع از بلوغ حالت بینابینی دارد، یعنی زودتر از سن ۸ سالگی شروع نمی‌شود، اما از سن معمولی خود زودتر شروع می‌شود. این نوع بلوغ بیشتر در جامعه ما شایع است و علاوه بر چاقی، عوامل محیطی دیگر هم در شروع آن تأثیر دارند.
بلوغ زودرس در دختران خطرناک‌تر از پسران
دكتر استقامتی نیز به عوارض بلوغ زودرس اشاره و عنوان می‌کند: از كوتاهی قد و غیر نرمال بودن وزن كه بگذریم، عوارض روانی این نوع بلوغ هم بسیار آزار‌دهنده هستند، به‌طوری‌که فرد ازنظر روانی نیز با بقیه همسالان خود ناهمگونی دارد و از شرایط طبیعی جامعه دور می‌شود.
به عقیده وی همین تغییرات رفتاری درنتیجه بلوغ زودرس و عدم همخوانی نسبت به همسالان، مشكلات اجتماعی عدیده‌ای را نیز با خود به همراه خواهند داشت كه باید برای رفع آن‌ها چاره‌اندیشی شود. دخترانی که زودتر از همسالان خود بالغ می‌شوند، علاوه‌بر صدمات فیزیکی، به مشکلات روحی و روانی همچون افسردگی، اضطراب و صدمات روحی شدید گرفتار می‌شوند.
این عضو هیئت‌علمی دانشگاه در ادامه عنوان می‌کند: «بلوغ زودرس ممکن است برای پسرها مفید باشد اما برای دختران ازنظر احساسی ویرانگر است. پسرها وقتی به بلوغ می‌رسند، بهتر می‌توانند از خود در برابر زورگویی‌های همسالان‌شان محافظت کنند. اما دخترها معمولا افسرده و مضطرب می‌شوند و حتی گاهی به خودشان صدمه می‌زنند. جثه این دخترها در مقایسه با همسن‌هایشان درشت‌تر می‌شود و حتی ممکن است مردانه‌تر به نظر آید و همین موضوع آن‌ها را در مدرسه هدف بدرفتاری‌های همکلاسی‌هایشان قرار می‌دهد. البته اگر پسربچه‌ها، پیش از ۱۱ سالگی دچار بلوغ زودرس شوند، بیش از همتایان دختر، به اضطراب یا مشکلات روحی مبتلا می‌شوند. از طرفی وقتی دخترها دچار بلوغ زودرس می‌شوند، اطرافیان، توقع‌های بیشتری از آن‌ها دارند. مثلا، در خانه وظایف بیشتری به عهده آن‌ها گذاشته می‌شود و مجبور به انجام دادن کارهایی در خانه یا مراقبت از خواهران و برادران کوچک‌تر از خود می‌شوند.»
دکتر استقامتی خاطرنشان می‌کند: «مشکل دیگری که گریبان این دخترها را می‌گیرد، زیبا به نظر رسیدن است که معمولا رسانه‌ها به این تفکر دامن می‌زنند. درواقع استانداردهای غلط و مضر زیبایی که این روزها به جوامع تحمیل شده است، این دخترها را از همان سنین کودکی گرفتار این استانداردها می‌کند. همچنین این دخترها در کنار وظایف بیشتر در خانه و جذاب به نظر رسیدن، باید در مدرسه هم نمرات عالی داشته باشند تا بتوانند وارد دانشگاهی معتبر شوند که در آینده، زندگی حرفه‌ای موفقی داشته باشند. این وظایف برای دختران کم‌سنی که دچار بلوغ زودرس شده‌اند، بسیار سنگین است و آن‌ها را گرفتار احساس بی‌کفایتی و درنهایت ابتلا به کمبود اعتمادبهنفس می‌کند. تمام این موارد با هجوم هورمون‌های جدید در بدن‌شان همراه است که آن‌ها را به‌شدت گیج می‌کند و اثرات فاجعه‌باری روی سلامت ذهن‌شان به‌جا می‌گذارد.»
بلوغ زودرس
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.