جواد شاملو
هفته گذشته بود که احمد حسین فلاحی، نماینده مردم همدان، اعلام کرد طرح صیانت هفته آینده تصویب می‌شود و تنها چهار نفر در کمیسیون تلفیق مخالف آن هستند و در حال وقت‌کشی‌اند. تقریبا دو روز بعد، غلامرضا نوری قزلجه، نماینده مردم بستان آباد گفت: «طرح صیانتی که به کمیسیون ارجاع شده قابل دفاع نیست و مورد تایید کمیسیون نخواهد بود و به احتمال بالای ۹۰ درصد طرح صیانت رد خواهد شد.» قزلجه جملاتی طوفانی و حق هم به این اظهار نظر اضافه می‌کند و به نوعی خیال همه‌مان را راحت: «دنیای فضای مجازی و دیجیتال نمی‌تواند یک دنیای بسته‌ای باشد، مگر ما نمی‌خواهیم با کشورهای دیگر ارتباط برقرار کنیم، به طور مثال، استفاده مسئولان از توییتر که می‌خواهند در این فضا نظرات خود را بیان کنند. صرفا مخاطبان داخلی در این فضا حضور ندارند و از همین رو، ما نباید خیلی در باب فضای مجازی در لاک دفاعی قرار بگیریم. باید به دنبال محتواهای فاخر، قوی و غنی بوده و در این فضا فعال باشیم و با اقتدار وارد شویم. من معتقدم برخورد با فضای مجازی و اینترنت می‌تواند تجربه برخورد با ویدئو، سی‌دی و ماهواره را تکرار کند و در نهایت راه به جایی نخواهد برد.» جمله آخر قزلجه که دیگر کولاک بود: «امیدواریم ان‌شاءالله کسانی آنچه برای خودشان حلال می‌دانند برای دیگران حرام نکنند.» 
با شنیدن این اظهارات، همه در دل پوزخندی به طراحان طرح صیانت زدیم و گفتیم خطر رفع شد. اما در نهایت همان شد که آقای فلاحی گفته بود. طرح صیانت مثل آب خوردن تصویب شد. در ابتدا، این متن هیچ کاری به محتوای طرح صیانت ندارد. گیریم که این طرح صد در صد دقیق و درست و متین و بی‌نقص. اما ما با سرمایه اجتماعی نظام چه می‌کنیم؟ این نوع قانون‌گذاری، عینا همان مدل قانون‌گذاری دولت روحانی در گران کردن بنزین در آبان‌ماه نود و هشت است. آن زمان هم بیژن زنگنه وزیر نفت دو روز پیش از گران شدن بنزین، گفته بود بنزین گران نخواهد شد. طراحان طرح صیانت فقط کافی است خودشان هم صبح جمعه بفهمند طرح تصویب شده تا هیچ فرقی با حسن روحانی، این بدنام‌ترین سیاست‌مدار تاریخ جمهوری اسلامی نداشته باشند. مگر شوخی‌مان گرفته با مردم؟ داریم عادت می‌دهیم مردم را به شوکه شدن؛ به گوشی را باز کردن و خبر بد دیدن. دستکم در مواردی اینچنین حساس از این وعده‌ها ندهیم؛ حتی اگر نود درصد اطمینان داریم. اعتبار سخن مقام مسئول را نباید اینچنین به بازی گرفت. 
از اساس مجلس یازدهم باید اعتبار خود را بازخرید کند. ما هنوز به این مجلس دلگرم و خوشبینیم. مجلسیکه  نیروهای جوان و متخصص در آن کم نیستند. مجلسی رهبر انقلاب در آغاز کارش از آن حمایتی بی‌سابقه کردند و آن را انقلابی‌ترین مجلس در بین ادوار مختلف خواندند. مجلسی که قانون راهبردی لغو تحریم‌ها را تصویب کرد و جلوی مذاکره به سبک دولت روحانی که هنرش در زیر پا گذاشتن خط قرمزها بود را گرفت و مذاکره‌کنندگان دولت جدید را در موضع قدرت قرار داد. مجلسی که حقوق سربازی را علیرغم تمام مخالفت‌ها به حداقل سه میلیون تومان افزایش داد. مجلسی که غلامرضا تاجگردون را از نماینده مردم بودن ساقط کرد و رویکرد ضدفساد خود را به اثبات رساند. البته مجلس کوتاهی‌هایی داشت که اگر آن‌ها نبود، شاید کار به تصویب ۱۰ دقیقه‌ای طرح صیانت نمی‌رسید. اگر مجلس محکم با عنابستانی، ضارب سرباز وظیفه که قبح عملش بسیار شدیدتر از رفتار درازهی، نماینده مجلس پیشین بود برخورد می‌کرد، حالا این طرح در سلسله‌ای از بی‌قانونی‌ها و برچسب‌های گوناگون به این و آن زدن کودتاگونه به تصویب نمی‌رسید. اگر مجلس در طرح شفافیت آراء که درست یا غلط وعده آن را داده بود، کمی جدی‌تر عمل می‌کرد؛ عده‌ای اینچنین مردم را هیچ نمی‌پنداشتند و مستبدانه خواسته خود را اعمال نمی‌کردند. گفته می‌شود آقای جلال رشیدی کوجی اقدام به جمع‌آوری امضا از نمایندگان برای لغو بررسی طرح صیانت کرده است. اقدام خوبی است و باید توسط نمایندگان ملت حمایت شود تا اگر هم ره به جایی نبرد، دستکم ننگ تصویب این قانون بر دامن آن‌ها نماند. باید دانست مخالفت با طرح صیانت، تنها نه مخالف با یک طرح که مخالفت با یک نوع قانون‌گذاری است. با قانون‌گذاری‌ای که نسبت به مردم بی‌اعتنا است و نسبت به منتقدان بدبین و نسبت به موضوع قانون، غیر متخصص. مخالفت با تمسخر صفت انقلابی برای مجلس یازدهم است و از اساس مخالفت با سیاه شدن این صفت. مخالفت با طرح صیانت مخالفت با مواجهه بد با فضای مجازی است و بدنام شدن همیشگی حکمرانی فضای مجازی است که ضرورتی مسلم برای زیستی امن در فضای مجازی است.
حکمرانی فضای مجازی در دولت پیش برای ما دغدغه‌مندان فرهنگ و جامعه ایران یک رؤیا بود اما با قانون‌گذاری غلط و غیر کارشناسانه و غیر مردمی برخی در این مجلس، تبدیل به یک کابوس شد. در دولت پیش و تفکر واداده اش، کار ما این بود که کشورهای دیگری که در حوزه حکمرانی فضای مجازی کار کرده‌اند را بر شماریم و به سیاست‌مداران حوزه ارتباطات گوشزد کنیم نباید این‌همه در این فضا منفعل بود. الان که می‌بینیم برخی هیچ توجهی به تفاوت کشورها با یکدیگر نداشته و نسخه آن‌ها را بدون در نظر گرفتن تفاوت‌ها و بی هیچ‌گونه ظرافت برای ما تجویز می‌کنند، باید مدام یادآوری کنیم که هر کشور اقتضائات خودش را دارد. چین ویژگی های منحصر به فردی دارد که می تواند به گونه‌ای خاص عمل کند. چین جامعه‌ای جمع‌گرا و قانون‌پذیر دارد که امر قانون‌گذاری را برایش تسهیل می‌کند. چین زیرساخت‌هایی قدرتمند دارد که می‌تواند خدمات اینترنتی خوبی به مردم خود ارائه دهد و حتی پلتفرم تیک تیک خود را درآمریکا صاحب چهل میلیون کاربر کند. چین حوزه نفوذی گسترده در شرق آسیا دارد که می‌تواند پلتفرم‌های خود را به آن‌ها صادر کند. چین یک میلیارد و پانصد میلیون نفر جمعیت دارد و خودش یک دنیاست! چین به لحاظ تاریخی و تمدنی از اساس خودبنیاد و کم‌ارتباط است نه چون ایران که در وسط شاهراه جهان است. چین زبانی منحصر به فرد دارد، نه چون ایران که زبانی ارتباط‌گر دارد و تعداد زیادی از مردمش زبان انگلیسی می‌دانند و بسیاری‌شان سودای مهاجرت دائم یا موقت دارند. ما نمی‌توانیم خودمان را با چین مقایسه کنیم. ما نمی‌توانیم خودمان را با روسیه مقایسه کنیم که هرگز انزوای ظالمانه‌ای که ما تجربه‌اش کردیم را نکشیده و تحت شدیدترین تحریم‌های تاریخ نبوده و خودش صاحب یک پلتفرم قدرتمند پیام‌رسان همچون تلگرام است. ما باید سبک و مدل خودمان را در مواجهه با فضای مجازی پیدا کنیم. تجربیات دیگر کشورها را ببینیم و سپس آن‌ها را اینجایی کنیم. برای این کار پیچیده، باید از ظرفیت این تعداد جوان نخبه و کارشناس استفاده می‌شد نه اینکه در بعضی مواقع آن‌ها را با برچسب منافق طرد کنیم! باید از ظرفیت مرکز پژوهش‌ها استفاده می‌شد نه اینکه تعامل با این مرکز را با سیاسی‌کاری درآمیزیم. باید با دولت تعامل می‌شد و کار با وجود لایحه‌ای از سمت دولت و با هماهنگی با وزارت ارتباطات پیش می‌رفت. باید با مردم تعامل می‌کردیم و با درک خواسته آن‌ها، از بار روانی این تصمیم می‌کاستیم نه اینکه مدام ادبیات طرح را عوض کنیم و نسخه جدید ارائه دهیم، تا جایی که شخص وزیر ارتباطات صراحتا بگوید: «نمی‌دانم الآن کدام نسخه از طرح دارد در مجلس بررسی می‌شود!» بعد هم خود را به نشنیدن بزنیم و به جای پاسخگویی بکوشیم هرچه سریع‌تر طرح را تصویب کنیم تا قال قضیه به ظن باطل خودمان کنده شود. اکنون که هیچ‌کدام از این کارها را نکرده‌ایم؛ چگونه توقع داریم مردم از فیلترینگ گسترده نترسند؟ چگونه توقع داریم مردم به یاد آبان‌ماه نود و هشت نیفتند؟ طرح صیانت محاسنی هم داشت، اما با این اجرای غلط چگونه می‌توان از آن‌ها سخن گفت؟  
استبداد در اسلام حرام است و حتی اگر کاری درست بود (که در این مورد هرگز نیست) اما اغلب مردم با آن مخالفت صریح و شدید داشتند (که در این مورد قطعا دارند) حاکمیت اجازه ندارد به آن اقدام دست زند و باید به خواسته ولو اشتباه مردم تن دهد.