آسمانخراش رسانه‌ای
جواد شاملو
روزی خبر می‌آید که محبوب‌ترین و بهترین بازیکن جهان به آن رفته. روزی خبر می‌رسد که برگزاری یک لیگ توسط آن خریده شده. روزی از شهر نئوم گفته می‌شود. شهری هوشمند با ویژگی‌هایی که تا چند سال پیش یا شاید تا همین امروز تنها در فیلم‌های علمی‌تخیلی قابل رؤیت بود و هست. روزی گفته می‌شود امتیازهایی مثل عدم نیاز به ویزا برای برخی گردشگران در نظر گرفته شده. روزی گفته می‌شود کشوری که تا چند سال پیش رانندگی زن در آن ممنوع بود، اکنون فضانورد زن به ایستگاه فضایی بین‌المللی می‌فرستد. معلوم نیست چرا و چگونه و معلوم نیست این دستاورد دقیقا چه معنایی می‌دهد و خبر از پیشرفت در چه حوزه‌ای. آیا این کشور برای مثال برنامه خاصی برای پیشرفت‌های فضایی دارد و آیا این سفر، یک سفر تحقیقاتی است و خلاصه این کشور دقیقا از فضا چه می‌خواهد و این خبر را در چه پیش‌زمینه‌ای باید تحلیل کرد. هیچ نمی‌دانیم. روزی نیست که خبری از عربستان نشنویم. اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم، باید به جای عربستان بگذاریم ریاض؛ چراکه این اخبار با محوریت ریاض پایتخت این کشورند و نه چندان شهرهای دیگر. آنچه که در تمام این اخبار مشترک است، ماهیت تبلیغاتی آن‌هاست. به این ترتیب که در اکثر این اخبار، خبری از یک پیشرفت علمی جدید یا تولید یک محصول فناوری یا خودکفایی در یک محصول نیست. در این اخبار حتی خبری از شیوه‌های جدید تجارت یا شرکای تجاری نوین نیست. این اخبار در مجموع، چندان در مورد روش‌های پول درآوردن نیستند. اغلب این اخبار خصلتی تعجب‌آور است و خبر از رویدادهای عجیب و بسیار پرهزینه می‌دهند. سازه‌هایی فوق‌مدرن که هنوز در توسعه‌یافته‌ترین کشورهای جهان هیچ خبری از آن‌ها نیست. شهر نئوم دقیقا چیست و دقیقا چرا؟ چرا نئوم در واشنگتن یا نیویورک یا لندن یا پاریس یا پکن یا شانگهای یا تورنتو یا پترزبورگ یا برلین یا مادرید یا توکیو یا سئول نباید بنا شود؟ هرچه باشد این شهرها دهه‌هاست پرچم توسعه‌یافتگی و مدرن بودن را بر دوش دارند. چرا عربستان باید ساخت این شهر نفسگیر و عجیب را در بوق و کرنا کند و با آن رجز بخواند؛ گویی که «إِرَمَ ذَاتِ الْعِمَادِ؛ الَّتِي لَمْ يُخْلَقْ مِثْلُهَا فِي الْبِلَادِ»؟ رونالدو در النصر بازی می‌کند که چه شود؟ آیا فوتبال برای عربستان آن اندازه اهمیت و اولویت دارد که بخواهد بهترین بازیکن جهان را در یکی از باشگاه‌هایش داشته باشد؟ آیا عربستان برنامه‌ای ویژه برای رشد فوتبال خود دارد و در این صورت، آیا بهتر نبود پول گزافی که خرج اسطوره پرتغالی شد، برای ساخت زیربنای فوتبال این کشور صرف می‌شد؟ زیربنایی همه‌جانبه مثل آموزشگاهها و مربی‌ها و ورزشگاه‌ها و باشگاه‌های جدید و دیدارهای تدارکاتی متعدد و استعدادیابی. آیا از اساس، این فوتبال است که در این میان موضوعیت دارد؟ آیا عربستان به عنوان کشوری که مهم‌ترین یا دستکم یکی از مهم‌ترین و محبوب‌ترین زیارتگاه‌های جهان را در خود جای داده است، نیازی به جذب توریست‌های سیاحتی و گردشگری دارد؟ پس فرق عربستان با امارات چیست؟
امروزه خبر، جایگزین تحلیل شده است. به این معنا که اخبار به تنهایی در ذهن مخاطبان تصویر می‌سازند و در این میان، چگونگی و چرایی اخبار اهمیتی ندارد. امروزه خبر، فرمانروای جهان محتواست. خبر نیاز به فکر ندارد، پیچیده نیست، سریع است و یک خطی، می‌توانی آن را به سرعت از جلوی چشم بگذرانی و یا مثل برق، کامنت درخشانی هم از خود به جا نهی و بروی خبر بعد. یک خبر نهایتا چند کلمه است؟ صد کلمه، دویست کلمه، سیصد کلمه و یا چهارصد کلمه. همین. اگر در ضمیمه‌اش عکسی یا فیلمی هم باشد که دیگر بهتر. کافی است روزی یک خبر خیره‌کننده، عجیب و باورنکردنی از عربستان ببینی. اینکه محققان عربستانی توانسته باشند روی یک موش ،دارويی مثلا میگرن را آزمایش کرده باشند به درد نمی‌خورد؛ عربستان، کشوری که به شلاق زدن زنان و اعدام با شمشیر و شتر و ملخ و… معروف است، باید ناگهان فضانورد زن به هوا بفرستد. مخاطب تعجب می‌کند و تصویرش از عربستان عوض می‌شود. اگر مخاطب ایرانی باشد که دیگر عالی است. مخاطب عزیز ایرانی هم غرب‌زده است و هم غریبه‌زده. مخاطب ایرانی ضرب‌المثلی دارد در مورد «مرغ همسایه». مخاطب ایرانی خوراکش ایران اینترنشنال است. به مخاطب ایرانی شب و روز سیاهی و تباهی مملکتش را القا می‌کنیم و بعد یک خبر بیرون می‌دهیم با این مضمون که عربستان فیل هوا کرد. طبیعی است که مخاطب ایرانی فورا کامنت می‌گذارد: «اون‌وقت ما پراید می‌سازیم» و یک ایموجی انگشت شست به معنای اوکی هم نثار ولیعهد جوان سعودی می‌کند.
اخیرا پرچمدار مدرنیسم، سعودی عربیا، پرده از جدیدترین شعبده‌بازی خود برداشته است. پروژه «مکعب». یک مکعب بزرگ با ابعاد ۴۰۰ در ۴۰۰٫ درون مکعب هم قرار است چیزهای ماورای طبیعت ببینیم به کمک هولوگرام و این‌ها. در ویدئوی تبلیغاتی این پروژه، گفته می‌شود این یک مکعب جدید است. در نام پروژه هم از سنتی استفاده شده که قبلا سابقه داشته، مکعب به نوع سازه اشاره دارد و کعبه هم به نوع سازه. مکعب ساده است و بزرگ، مثل کعبه. شباهت مکعب به کعبه، آزاردهنده، ناراحت‌کننده و مشکوک است. چرا باید سازه‌ای شبیه به بیت‌الله ساخته شود که چندین برابر از آن بزرگ‌تر است؟ سازه‌ای بت‌واره که مثل گوساله سامری در آن فناوری‌هایی به کار رفته که برای بشر امروز اعجاب‌آور است؟ گویی این پروژه تماما طعنه‌ای به کعبه است. کعبه‌ای که ابعاد ۱۴ در ۱۴ است و به بیننده هم عظمت و هم سادگی و دسترس‌پذیری را القا می‌کند. این عطش سعودی برای ساخت بناهای فوق‌عظیم نزدیک یا شبیه بیت‌الله الحرام چیست و از کجا می‌آید؟ بناهایی که از شدت عظمت مضحک‌اند؛ همچون تخت عبدالله بن زبیر که مختار را به خنده انداخت.
عربستان این پروژه‌ها را به سرانجام می‌رساند یا نه، معلوم نیست. معلوم و مهم آن است که پشت تمام این اخبار، پروژه‌ای بنا شده که از تمام این ابنیه سترگ مهم‌تر است و آن بنای رسانه‌ای و خبری این کشور است. عربستان حساب زیادی روی دیپلماسی عمومی و خبری باز کرده است. ساخت شبکه‌ای همچون ایران اینترنشنال برای جنگ رسانه‌ای با جمهوری اسلامی، کاری از این دست است. عربستان به این پروژه بزرگ خبری بی‌نیاز نیست. این کشور هنوز از ضربه حیثیتی قتل فجیع جمال خاشقجی، خبرنگار اپوزیسیون سعودی آن هم در خاک کشوری دیگر و به دستور شخص ولیعهد، کمر راست نکرده. آبروریزی جهانی که حتی ایالات متحده که ولی نعمت عربستان است هم در جریان آن، حاضر به کوچک‌ترین حمایتی از هم پیمان تابع خود نشد.
عربستان بیش از هشت سال است که ملت یمن را زیر فشار اقتصادی و نظامی هولناک قرار داده. قحطی بی‌سابقه، فاجعه‌ای انسانی و جهانی رقم زده که نظیر آن وجود ندارد. ملت یمن، در بایکوت خبری کامل قرار دارند. چند سال پیش بود که سقوط جرثقیل، تعدادی از زوار کعبه را به خاک و خون کشید و فاجعه منا، از تراژیک‌ترین حوادث معاصر در جهان است. دولت عربستان سعودی، مادامی که نامی از یمن در این جهان باشد، دولتی جنایتکار خواهد بود و هربار یاد منا زنده شود، در اذهان مسلمین جهان همچون رمی خواهد شد. دولتی که در همین سال‌های نئوم و رونالدو و مکعب، از برقراری امنیت مراسم حج ناتوان بود و با تمام امکانات، نتوانست ملت محروم و مظلوم یمن و قهرمانان حوثی را شکست دهد.
جواد شاملو , عربستان سعودی
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.