علی پژوهش
در تقویم ایرانی نیز مانند هر سالنامه دیگری دارای برخی روزهای خاص است که تمام پایبندان به آن از فرارسیدن این روزها لذت می‌برند. یلدا یکی از این روزها ست که ایرانیان به طور ویژه ای برای گرامیداشت آن به تکاپو می افتند. شادی و دورهمی در آخرین روز پاییز سنتی رایج در بین ایرانیان و البته تمام کشورهای های حوزه نفوذ فرهنگ پارسی است، مراسم که در باور مردم کوی و برزن برای دفع نحوست طولانی ترین شب سال انجام می‌شود.  باورهای عامه لزوما روایت کننده حقیقت نیستند، چنان که در خصوص یلدا نیز بر خلاف باور حوزه عمومی علت برگزاری این جشن دفع بلای طولانی ترین شب سال نیست.  برخی ملت های جهان در فرهنگ خود به غایت نماد گرا هستند که از ایران می توان به عنوان یکی از نمادگرا ترین کشورهای جهان نام برد. سفره هفت سین،آیین هایی مانند چهارشنبه‌سوری یا یلدا همگی روایت کننده این نمادگرایی عمیق هستند. علمی ذیل نشانه‌شناسی که ایرانیان همواره در فرهنگ خود از آن استفاده کرده و به بازنمایی معنایی اندیشه‌های خود به وسیله نشانه ها پرداختند، به عبارت دیگر ایرانیان همواره تمایل خاصی به این تعریف از فرهنگ داشتند که ساخت معنا با استفاده از نشانه هاست. در تمام شعائر مذهبی و دینی خود نیز ردپای این نمادگرایی در بین آن ها قابل شناسایی است. همانطور که می دانید یلدا گرامیداشت آخرین شب پاییزی سال است اما چرایی بزرگداشت این روز به فرهنگ ایرانیان باستان و پیروان آیین میترائیسم باز می گردد.  متأسفانه برخی به غلط ایرانیان باستان را خورشید یا آتش پرست می‌نامند و با این حربه تلاش می کنند میان فرهنگ و هویت ایرانی و هویت اسلامی مردم ایران شکاف ایجاد کنند تا گسل ایجاد شده بین دو فرهنگ متعالی را به وسیله فرهنگ منحط مصرف گرایی غربی که خوانش صحیح آن (فرهنگ به مثابه کالا) پر کنند. بر خلاف الغائات موجود به هیچ عنوان ایرانیان باستان خورشید یا آتش پرست نبودند، بلکه آنان موحدانی با اعتقاد به ذات اقدس الهی بوده که خورشید و آتش را سمبل و نشانه‌ای از نور متعالی پروردگار دو عالم می دانستند و واژه پرست به اشتباه در خصوص آن‌ها این‌گونه تعبیر شده است که ستایش کننده آتش و خورشید بوده‌اند، در حالی که در فرهنگ ایرانی واژه پرست به معنای نگهدارنده و حفظ کننده است، همانگونه که واژه وطن پرست عاری از معنای بندگی برای سرزمین است و حفظ و حراست از کیان وطن در مقابل بلایا را برای ما تداعی می‌کند، آتش یا خورشید پرستی در فرهنگ ایرانیان باستان به معنای نگهداری از این دو سمبل به عنوان نشانه‌های فیزیکی نور متعالی بوده است. نکته حائز اهمیت جدا نبودن دین ایرانیان باستان از دین اسلام می‌باشد، مطابق اندیشه اسلامی تمام ادیان الهی که پیامبران آن مبعوث شده پروردگار یکتا هستند ترسیم کننده یک خط فکری بودند که اصول آن‌ها همگی روشن کننده یک مسیر است و معرفی هر دین جدید فقط کامل کننده راه آیین پیشین بود، تمام این دین ها البته نسخه تحریف نشده آن‌ها روایت یکسانی از خلقت، هبوط، رسولان پیشین و منجی بشریت دارند، تفاوت تنها در اسامی است مانند سوشیانت و مهدی قائم (عج)‌ در دو آیین باستانی ایرانیان و اسلام که هردو روایت کننده نجات زمین توسط منجی نهایی در آخر زمان است.
با این اوصاف یلدا به عنوان جشن تولد خورشید به عنوان نماد و سمبلی از نور الهی در آخرین روز پاییز توسط ایرانیان گرامی داشته می‌شود،  چرا که با پایان یافتن پاییز خورشید در ۶ ماه دوم سال دقایق بیشتری قابل رویت است و زوال روزانه آن کوتاه‌تر خواهد بود، خورشیدی که منشأ زندگی بخشی ایرانیان باستان بود، تاریکی شب را با ظهور خود روشن می‌کرد و نورش سبب رویش گیاهان بود، گیاهانی که خوراک دام ها می‌شدند و آن ها نیز خوراک انسان بنابراین چرخه زندگی به کمک خورشید امتداد می‌یافت. 
به همین دلیل در سالروز تولد خورشید و گرامیداشت یلدای ایرانی هم صحبت دکتر محمدعلی الستی جامعه شناس ارتباطات و استاد دانشگاه شدیم تا به ریشه یابی فرهنگی این سنت زیبای ایرانیان بپردازیم.
پیشینه آیینی و ملی مراسم یلدا در فرهنگ ایرانی چیست ؟
پیشینه یلدا به فرهنگ ایران باستان بر می‌گردد در ایران باستان به خصوص اقوامی که در جنوب ایران ساکن بودند
 مردم به پاسداشت مقام  خورشید می پرداختند. البته این پاسداشت به منظور پرستش خورشید نیست بلکه ایرانیان به اهمیت نقش خورشید در زندگی خود پی برده بودند، اثرات مستقیم و غیر مستقیمی که خورشید در زندگی انسان ها دارد، این‌که طلوع و غروب آفتاب مانع از نابودی زمین می‌شود، مخصوصا که اقوام آریایی از مناطق سردسیر به ایران مهاجرت کرده بودند و بالعکس قوم اعراب که 
به دلیل گرمای سوزان مناطق بیابانی حجاز و عراق از آفتاب گریزان بودند، ایرانیان به دلیل این‌که آفتاب ایران آنان را از سرمای مناطق سرد سیر نجات داده بود آن را منشأ زندگی می پنداشتند، در حاشیه بگویم که علت این که اعراب در فرهنگ خود به پاسداشت شب های مهم مانند
 شب جمعه، شب زیارتی ائمه و … می‌نشینند و ایرانیان روزها را گرامی می‌دارند همین تفاوت اقلیم های جغرافیایی دو قوم است . به همین دلیل ایرانیان یلدا را به عنوان روز تولد خورشید گرامی می‌دارند، اما این معنای ظاهری این سنت است، در پس این آیین و گرامیداشت تولد خورشید که در فرهنگ زبان از آن به عنوان مهر یاد می ‌شود، باید گفت ایرانیان این ولادت خورشید را در معنای معنوی این که همان طلوع خورشید راستین حقیقت را جشن می گرفتند. 
می دانید که نوروز به معنای روز نو است اما مگر روز نو می‌شود؟ این سال‌ها هستند که نو می‌شوند! ریشه این کلمه یکی از اعتقادات متناظر ایران باستان با مسلمانان است،  در آیه شریفه ۴۲ سوره زمر خداوند تبارک و تعالی
 می فرماید؛ اللَهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حِينَ مَوْتِهَا وَالَّتِي لَمْ تَمُتْ فِي مَنَامِهَا  فَيُمْسِكُ الَّتِي قَضَى عَلَيْهَا الْمَوْتَ وَيُرْسِلُ الْأُخْرَى إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى  إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ به این معنا که خداوند روح انسان را در هنگام مرگ می‌گیرد و آنان که نمی‌میرند، در خوابند، کسانی که زمان مرگ آن‌ها فرا نرسیده باشد روح ایشان به بدنشان بازگردانده می‌شود تا زمان مرگ‌شان فرا رسد بنابراین ما در طول زندگی هزاران بار دچار وفات می شویم و فقط یک‌بار به مرگ مبتلا می‌شویم. از همین روی این لفظ که ایرانیان خطاب به هم می‌گویند نوروز پیروز یعنی پیروزی بر مرگ و این که فرصت ادامه حیات و موفقیت برای یک روز دیگر فراهم است مبارک باشد و عیدنوروز که امروز به غلطی مصطلح در میان ایرانیان تبدیل شده، در حقیقت عید نودروز 
است که برای پاسداشت خاتمه ۹۰ روز فاصله بین تولد خورشید تا زمان ظهور برکات آن در سرسبز شدن طبیعت و متأثر کردن زندگی انسان هاست که درواقع همین حد فاصل بین یلدا تا روز اول بهار است. بنابراین باید اذعان کرد یلدا و نوروز ادامه یک تفکر است و ما امیدواریم خورشید معنویت که صلح ، صفا و صمیمیت از برکات آن است در قلب انسان ها متولد و در هستی سایه بگستراند.
 پیوند مراسم های ملی مانند یلدا با فرهنگ اسلامی که امروز بخشی از هویت ایرانی شده است چگونه برقرار می‌شود؟
همانطور که شما دیدید اندیشه اسلامی متناظر با آیین‌های ملی ما هستند  برای مثال خداوند در قرآن کریم می‌فرماید الله‌نور‌السموات‌و‌الارض و خود را نور معرفی می کند
 ایرانیان باستان هم که بر همین اساس خورشید را گرامی می‌دارند بنابراین این پیوندها وجود دارد و فقط نیاز به تبیین آن ها داریم .
مراسم های ملی مانند یلدا چطور به حفظ نظام خانواده در ایران کمک می کند؟
بدون در نظر گرفتن شرایط پاندمی کرونا باید گفت این‌که اعضای یک خانواده دور هم جمع شوند و در خلوت خانوادگی خود به تفکر بپردازند بسیار به رشد انسان کمک می‌کند
 همانطور که اشاره کردم پاسداشت یلدا که ایرانیان انجام می‌دهند برای گرامیداشت نور حقیقی و معنویت است که خورشید نماد و سمبل آن است، معنویتی که مهر، محبت، صفا و صمیمیت از آثار آن است و فلسفه شب نشینی یلدا هم تحکیم همین ارزش ها در قاب خانواده است، مراسمی که بهانه ای برای جمع شدن خانواده ها کنار یکدیگر و انجام صله رحم است، ارزشی که متناظر در فرهنگ ایرانی و اسلامی است و بنیان خانواده ها را محکم می کند .
با توجه به شرایط پاندمی کرونا چطور می توانیم هم شعائر فرهنگی خود را به جای آوریم هم دردی بر جامعه مدافعان سلامت نیافزاییم؟
نکته ای به شما بگویم، متأسفانه در کشور ما رویه غلطی وجود دارد که امیدوارم اصلاح شود . در ایران متأسفانه اگر امکان برگزاری سنتی به شکل متداول آن نباشد کلا آن را محذوف می‌کنیم.  برای مثال در نظام آموزشی اگر پول ساخت مدرسه نداشته باشیم یا تبلت برای آموزش مجازی نتوانیم فراهم کنیم به طورکل آموزش را تعطیل می‌کنیم، این در حالی است که در کشور فقیری مانند هند که بیش از ۱۵ برابر ایران جمعیت دارد و GDP آن‌ها هم نسبت به جمعیت بسیار پایین تر از ایران هرگز به دلیل مشکلات، صورت مسئله را حذف نمی کنند، وقتی پول مدرسه سازی ندارند، آموزش را در اتوبوس های کهنه غیرقابل تعمیر ادامه می‌دهند و نمی گذارند یک اصل به خاطر فرعی از بین برود. متأسفانه پاندمی کرونا باعث شد کسی که عزاداری می‌کرد تصور کند راه مصون ماندن از بیماری ترک عزاداری است، در حالی که شیوه صحیح حفظ اصول و رسوم با رعایت پروتکل هاست . در خصوص  یلدا هم عمیقا با این گذاره که باید مراسم را تعطیل کنیم مخالفم ما باید یلدا را با شیوه جدید گرامی بداریم
بااستفاده از ظرفیت هایی مانند تماس های ویدئویی تا هم سنت و فرهنگ ما حفظ شده هم دردی بر مدافعان سلامت اضافه نکنیم.
 راهکار حفظ ارزش های ملی و دینی ما در برابر هم آوردی که میان فرهنگ ایرانی اسلامی با سایر فرهنگ‌ها رخ داده است چیست ؟
طبیعتا اگر نگذاریم آن چه خود داریم را از ما دریغ کنند هویت فرهنگی خود را از دست نمی دهیم. هویت ایرانی و اسلامی ما خود یک جبهه قدرتمند برای ما می‌باشد، ما باید با کنار هم گذاشتن آن ها و هم افزایی فرهنگی مانع از این اتفاق شویم. این هم افزایی فرهنگی چاره کار است، ما باید به دنبال خرفه‌زدایی از هر دو وجهه هویت خود باشیم، چه خرافاتی که در مناسکی مثل عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) که مربوط به هویت دینی ماست، چه  در مراسمات ملی مانند یلدا که باعث شده عده ای آن را امتداد خورشید پرستی و کفر بدانند . آیین ایرانیان باستان، دینی الهی بوده است و آتش پرستی به معنای مواظبت از آتش است که این سمبل نور الهی خاموش نشود، همانطور که وطن پرستی به معنای مواظبت از وطن در مقابل بیگانگان است . بنابراین راهکار خرافه زدایی و هم افزایی فرهنگی است . 
 رسوم نامرتبط و همراه با تجمل گرایی و چشم و هم‌چشمی چقدر به این فرهنگ ملی ضربه می زند؟
این ها همه کج فرهنگی و خوانش های غلط است که باید از بین برود، مثل این که ما حتما باید در سال نو لباس نو خریداری کنیم در حالی که اصل سنت پوشیدن لباس پاکیزه بوده که به خرید لباس نو تغییر یافته یا واقعا ضرورتی ندارد با توجه به این وضعیت گرانی ها و اقتصادی خود را ملزم به خرید هندوانه و انار یاآجیل کنیم، حضور این مواد خوراکی به دلیل شباهت آن ها به خورشید بوده است و فرعی است در برابر اصل مراسم که هدف از آن پاسداشت تولد خورشید به عنوان نماد خورشید معنویت است و به عنوان جمله آخر عرض کنم  یادمان باشد دلبرمهر، برای‌بودن‌در‌شب‌تولد‌خود، تنها‌نیازمند‌نزدیکی‌و‌پیوستن‌دل‌ها‌به‌یکدیگر‌است، این‌دیو‌کروناست‌که‌برای‌ادامه‌حیات‌ منحوس‌خود، به در‌کنار‌هم‌بودن‌بدن‌هانیازدارد. باهمدلی‌و‌پیوند‌قلب‌ها‌از‌راه‌دور،‌ کارش‌را‌یکسره‌کنیم .