معصومه پورصادقی
دبیر گروه سیاسی
سفر اخیر سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد مشترک کشورمان به پاکستان و روسیه در قالب دیپلماسی دفاعی قابل تعریف است و اهمیت این نوع دیپلماسی نیز به عنصر پیشگیری است؛ البته دیپلماسی دفاعی مکمل دیپلماسی رسمی بوده و در راستای قدرت نرم کشور با پشتوانه قدرت سخت تلقی می‌شود. تجربه جهان آشفته کنونی، اهمیت ساختارهای دفاعی را در کنار آنچه دیپلماسی عنوان می‌کند، اثبات کرده است و ترکیب سیاست خارجی و راهبرد دفاعی، دیپلماسی کلان کشور را تشکیل می‌دهد. ازاین‌رو سفرهای اخیر سرلشکر باقری و موضوعات آشکار مطرح‌شده در جریان این دو سفر قابل بررسی است. سرلشکر باقری  تیرماه سال ۱۳۹۷ در سفری سه‌روزه به پاکستان با مقامات این کشور دیدار و رایزنی کرده بود، در دومین سفر خود به این کشور نیز به دعوت فرمانده ارتش پاکستان، عصر روز سه‌شنبه ۲۰ مهر در رأس یک هیئت بلندپایه نظامی – امنیتی وارد اسلام‌آباد شد و در فرودگاه «نورخان» شهر راولپندی مورد استقبال مقامات نظامی پاکستان قرار گرفت. دیدار با مقامات عالی‌رتبه سیاسی و نظامی پاکستان، بازدید از مراکز نظامی و دریایی این کشور در شهر کراچی در کنار بررسی تحکیم مناسبات نظامی، دفاعی و امنیتی دو کشور از مهم‌ترین برنامه‌های سفر سرلشکر باقری به پاکستان عنوان شد.
 همفکری برای جهان اسلام
رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران در بدو ورود به پایگاه هوایی «نورخان» در اسلام‌آباد، آن‌طور که خبرگزاری دفاع مقدس گزارش داده، اظهار داشت: این دومین سفر رسمی به کشور پاکستان است درعین‌حال این رفت‌وآمدها به دلیل همه‌گیری کرونا، یک سال با تأخیر انجام شد. جمهوری اسلامی ایران و پاکستان ارتباطات عمیق و گسترده‌ای دارند به‌ویژه این‌که در سال‌های اخیر شاهد همکاری‌های فراوانی در مرز‌های مشترک بودیم و اکنون به جهت امنیت مرز به وضعیت بسیار بهتری نسبت به گذشته رسیده‌ایم. در این سفر درباره توسعه ارتباطات برای امنیت بیشتر در مرز‌های طولانی و مشترک ایران و پاکستان از نزدیک بحث بیشتری خواهیم کرد. سردار باقری گفت: ازجمله موضوعات مهم این مقطع زمانی، مسئله افغانستان و وضعیت این کشور است. ایران و پاکستان در افغانستان نگرانی‌های فراوانی دارند. با توجه به وضعیت پیش‌آمده برای امنیت افغانستان و تبعات این حوادث بر هر دو کشور همسایه، بایستی ما با یکدیگر رایزنی کرده و تصمیماتی اتخاذ کنیم که افغانستان به سمت آرامش و برقراری یک حکومت فراگیر حرکت کند. سردار باقری ابراز امیدواری کرد که رایزنی‌های ایران و پاکستان به‌عنوان دو همسایه مشترک افغانستان باعث شود تا مشکلاتی که اکنون پیش‌بینی می‌شود رخ ندهد و وضعیت بهتری در افغانستان شکل بگیرد. رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران ادامه داد: موضوعات مختلف جهان اسلام که ایران و پاکستان دو کشور بزرگ اسلامی و هر دو نیز عنوان حکومت جمهوری اسلامی را دارند، بررسی خواهد شد و ما نیاز به همفکری و رایزنی داریم و در این خصوص بحث‌هایی با مقام‌های بلندپایه ارتش پاکستان خواهیم داشت. وی ابراز امیدواری کرد: طی این سفر در روابط نظامی و دفاعی دو کشور ایران و پاکستان که طی سال‌های اخیر توسعه فراوانی پیدا کرده است، پیشرفت بیشتری رقم بخورد.
دیدار سرلشکر باقری با فرمانده ارتش پاکستان
سرلشکر محمد باقری به همراه هیئت بلندپایه نظامی کشورمان با حضور در مقر فرماندهی ارتش پاکستان در شهر «راولپندی» با ژنرال «قمر جاوید باجوا» فرمانده ارتش کشور میزبان دیدار کرد. پیش از شروع نشست رسمی، سردار باقری با حضور در جایگاه نمادین شهدا در مقر فرماندهی ارتش ضمن ادای احترام به فداکاری‌های نیرو‌های مسلح پاکستان در مبارزه با تروریسم، دسته‌گلی را نثار جایگاه شهدا کرد. پس از مراسم استقبال، هیئت‌های بلندپایه نظامی ایران و پاکستان وارد مذاکرات رسمی شدند. سرلشکر باقری و ژنرال باجوا تازه‌ترین تحولات روابط دوجانبه ایران و پاکستان، مناسبات دفاعی و تحولات منطقه‌ای ازجمله افغانستان را مورد بررسی قرار دادند. آنان با ابراز اطمینان نسبت به روند رو به رشد تعاملات نظامی، امنیتی و مرزی دو کشور همسایه طی سال‌های اخیر، مصمم به پیشبرد این تعاملات شدند.
 توسعه همکاری‌ها  میان نیرو‌های مسلح ایران و پاکستان
رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران روز چهارشنبه در دومین نشست کاری خود، با ژنرال «ندیم رضا» رئیس ستاد مشترک ارتش پاکستان دیدار و گفت‌وگو کرد. در این دیدار هیئت‌های بلندپایه نظامی ایران و پاکستان، «سید محمدعلی حسینی» سفیر کشورمان در پاکستان و سرهنگ «مصطفی قنبرپور» وابسته نظامی ایران در پاکستان حضور داشتند. سردار باقری و ژنرال ندیم رضا طیف گسترده‌ای از مناسبات دوجانبه ایران و پاکستان در حوزه‌های دفاعی، امنیتی، نظامی، مرزی و تحولات منطقه‌ای ازجمله اوضاع افغانستان را مورد بحث و بررسی قرار دادند. طرفین بر تمایل و عزم جدی یکدیگر برای تحکیم این مناسبات و گسترش همکاری‌های دوجانبه میان نیرو‌های مسلح ایران و پاکستان تأکید و همچنین به وجود دیدگاه‌های مشترک دو کشور در رابطه با مسائل منطقه‌ای، مبارزه با تروریسم و صلح و ثبات منطقه‌ای اشاره کردند. همچنین، اعضای هیئت بلندپایه نظامی ایران به ریاست سرلشکر باقری با حضور در مقر فرماندهی ارتش پاکستان با ژنرال «قمر جاوید باجوا» فرمانده ارتش این کشور دیدار کردند.
رایزنی با نخست‌وزیر پاکستان
سرلشکر محمد باقری عصر ۲۱ مهر به‌وقت محلی در رأس یک هیئت بلندپایه نظامی ایران در شهر اسلام‌آباد با «عمران خان» نخست‌وزیر پاکستان دیدار کرد.مقامات ارشد دولت پاکستان ازجمله وزیر دفاع و برخی مسئولان نظامی این کشور و همچنین «سید محمدعلی حسینی» سفیر ایران و سرهنگ «مصطفی قنبرپور» وابسته نظامی ایران در پاکستان در این دیدار حضور داشتند. عمران خان در این نشست با یادآوری دیدار ماه گذشته خود با رئیس‌جمهور کشورمان در حاشیه اجلاس سران شانگهای در دوشنبه، بر تعهد دولت پاکستان برای تعمیق روابط با ایران به‌ویژه در بخش‌های مرزی، اقتصادی، نظامی و امنیتی تأکید کرد. وی تأکید کرد که بحران افغانستان هرگز راهکار نظامی نداشته و باید با مشارکت تمامی گروه‌های داخلی این کشور یک دولت فراگیر تشکیل شود. سرلشکر باقری نیز با اشاره به رایزنی‌های مهم  خود با فرمانده ارتش و رئیس ستاد مشترک ارتش پاکستان، تقویت همکاری‌های نزدیک میان دو همسایه را که طی سال‌های اخیر شاهد پیشرفت قابل‌توجهی در روابط ازجمله در امنیت مرزی بوده‌اند، ضروری دانست. رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح و نخست‌وزیر پاکستان پیرامون آخرین تحولات امنیتی منطقه، جهان اسلام به‌ویژه وضعیت افغانستان تبادل‌نظر کردند. در دیدار‌های جداگانه   سردار باقری با ژنرال «باجوا» فرمانده ارتش و ژنرال «ندیم رضا» رئیس ستاد مشترک ارتش پاکستان، طرفین توسعه همکاری‌ها و مناسبات دفاعی تهران و اسلام‌آباد، گسترش همکاری مشترک مرزی، مبارزه با تروریسم و بررسی تحولات منطقه‌ای و جهان اسلام را مورد بررسی قرار دادند.
 ادای احترام به مقام محمدعلی جناح
سرلشکر محمد باقری در چهارمین روز از سفر رسمی خود به پاکستان در رأس هیئت بلندپایه نظامی، با حضور در آرامگاه «محمدعلی جناح» رهبر و بنیانگذار فقید این کشور، در شهر «کراچی» به وی ادای احترام کرد. در این مراسم «سید محمدعلی حسینی» سفیر ایران در پاکستان و «حسن نوریان» سرکنسول کشورمان در شهر کراچی نیز حضور داشتند. رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح  از اسلام‌آباد راهی شهر کراچی در جنوب پاکستان شد. وی در بدو ورود به فرودگاه بین‌المللی جناح از سوی نوریان سرکنسول ایران در کراچی و جمعی از مقامات نظامی پاکستان مورد استقبال قرار گرفت. سردار سرلشکر باقری و اعضای هیئت ایران پس‌ازآن به آرامگاه بنیانگذار فقید پاکستان رفته و به محمدعلی جناح معروف به قائد اعظم ادای احترام کرد. بازدید از ناوگان نیروی دریایی پاکستان و دیدار با «اویس احمد بلگرامی» فرمانده سپاه دریا در کراچی از دیگر برنامه‌های هیئت بلندپایه نظامی کشورمان است.
 سفر به مسکو
رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران در ادامه رایزنی‌های دفاعی و امنیتی خود با همسایگان و با هدف توسعه همکاری مشترک به فدراسیون روسیه سفر کرده است، با استقبال رسمی سپهبد «سرگئی ایستراکوف» جانشین رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح روسیه وارد فرودگاه ونوکووای مسکو شد. طبق اعلام خبرگزاری دفاع مقدس، سردار سرلشکر باقری به دعوت رسمی ارتشبد «سرگئی شایگو» وزیر دفاع روسیه عازم روسیه شده و قرار است درباره توسعه همکاری‌ها و مناسبات مشترک دفاعی و نظامی، مبارزه با تروریسم و بررسی تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی با مقامات بلندپایه روسی گفت‌وگو و تبادل‌نظر کند. دعوت رسمی وزیر دفاع روسیه از رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح کشورمان، بیانگر نقش ویژه ایران در تحقق ثبات و امنیت منطقه و اذعان قدرت‌های جهانی بر لزوم نقش‌آفرینی ایران در معادلات منطقه‌ای و جهانی است. این سفر همچنین ادامه تعاملات دو کشور برای هم‌افزایی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های طرفین جهت تقویت توان دفاعی و نظامی دو کشور است.
 تبادل‌نظر ایران و روسیه درباره افغانستان
سرلشکر محمد باقری در بدو ورود به مسکو در تشریح اهداف این سفر، اظهار داشت: ما با نیرو‌های مسلح کشور روسیه همکاری داریم و در طی سال‌های اخیر این همکاری توسعه بیشتری پیدا کرده است و در مقطع فعلی سفر اینجانب به دعوت وزیر دفاع روسیه صورت می‌گیرد که علاوه بر مسائل دوجانبه نظامی که داریم و باید پیگیری شود، موضوع افغانستان ازجمله موضوعاتی است که در این سفر به‌طور خاص مورد مشورت دو طرف قرار خواهد گرفت. وی افزود: حوادث افغانستان قطعا بر کشور‌های منطقه ازجمله بر جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فدراتیو روسیه و دیگر کشور‌ها تأثیر دارد و در این سفر درباره آن‌ها صحبت خواهیم کرد. رئیس ستادکل نیرو‌های مسلح درباره همکاری‌های دفاعی دو کشور پس از لغو تحریم‌های تسلیحاتی، گفت: ما در همکاری‌های نظامی دوجانبه در حوزه‌های آموزش، مسابقات نظامی، تبادل تجربیات و همچنین ادامه همکاری‌ها در مسیر امنیت کامل کشور سوریه و همچنین در صنایع دفاعی با یکدیگر همکاری‌هایی داشته و داریم. سرلشکر باقری بابیان اینکه ما قرارداد‌های خرید تسلیحاتی بعد از خاتمه تحریم تسلیحاتی را با روسیه داریم که در این سفر در همه این موارد با طرف روسی صحبت خواهیم کرد، گفت: این سفر در مقطع آغاز دولت سیزدهم صورت می‌گیرد و دولت آقای رئیسی هم نگاه خاصی به حوزه شرق و کشور‌های آسیایی دارند و همچنین عضویت جمهوری اسلامی ایران در پیمان شانگهای نیز اتفاق مهمی است و قطعا همکاری‌های فی‌مابین جمهوری اسلامی ایران و روسیه نیز ازاین‌جهت توسعه بیشتری پیدا خواهد کرد.