گروه اجتماعی
کرونای سرکش آرام‌گرفته است و تعداد جان‌باختگان، مبتلایان و بستری‌های روزانه آن‌چنان کاهش‌یافته که برخی از پایان پاندمی سخن می‌گویند. اگرچه کاهش آمار و حذف رنگ قرمز از نقشه کرونایی کشور را باید به فال نیک گرفت و اگرچه پیش‌بینی می‌شد پس از پایان تعطیلات نوروزی، پیک هفتم کرونا در کشور رخ دهد، اما خوشبختانه این پیش‌بینی درست از آب درنیامد و آمارهای روزانه وزارت بهداشت به سمت نزولی شدن پیش رفت. تا جایی که تعداد جان‌باختگان در برخی روزها تک‌رقمی شد اما مطابق اعلام سازمان جهانی بهداشت با چهره و سیمای جدیدی از کرونا مواجه هستیم. بااین‌وجود، احتمال و گمانه‌زنی با قاطعیت جای خود را در میان اخبار مربوط به کرونا بازکرده، احتمالی که می‌گوید تا پایان سال میلادی به مرحله پایانی پاندمی وارد می‌شویم! هرچند که این گمانه‌زنی و اظهار خوش‌بینی مخالفانی هم دارد و به‌زعم آن‌ها رواج چنین تفکری، غلط، غیرعلمی و غیرمعقولانه است. اما آنچه در قالب پیش‌بینی ارائه‌شده، به زمان کنونی محدود و منحصر نمی‌شود، چراکه پیش‌تر نیز این موضوع مطرح بود که پس از عبور موج‌کوتاه و شدید اُمیکرون، همه‌گیری کووید ۱۹ به پایان می‌رسد و این آخرین سویه کروناست اما زیرشاخه‌های ایجادشده توسط اُمیکرون تا حدودی این نظریات را رد کرد. 
وضعیت کنترل‌شده‌ کرونا، به معنای پایان پاندمی نیست؛ موضوعی که در رابطه با آن حمیدرضا جماعتی- دبیر کمیته علمی کرونا، می‌گوید:« کاهش موارد طی هفته گذشته در کشور، باعث خوشحالی است اما در برخی کشورها مانند هند، موارد ابتلا صعودی بوده که این برای ما هشداردهنده است. پاندمی کرونا در ایران هنوز پایان نیافته چراکه متأثر از سایر کشورهای دنیا هستیم و هنوز در خیلی از کشورها، موارد ابتلا، بستری و فوت بیماران کرونایی وجود دارد؛ بنابراین نمی‌توان گفت که پاندمی کرونا در یک کشور تمام‌شده و در کشورهای دیگر در حال افزایش است. در حال حاضر در چین و هند، موارد ابتلا و بستری افزایش‌یافته و باعث ایجاد لاک داون در شانگهای شده است و احتمال لاک داون پکن نیز وجود دارد؛ بنابراین باید رعایت احتیاط‌های بهداشتی و بررسی‌های توالی‌یابی ویروس را داشته باشیم.»
 علت کاهش آمارها
به نظر می‌رسد علت کاهش آمارهای کرونا در کشور، وضعیت واکسیناسیون و ابتلای تعداد زیادی از افراد جامعه به ویروس و شکل‌گیری ایمنی ذاتی باشد و براین اساس دکتر مهرداد حق ازلی- دبیر بورد داخلی کمیته علمی کشوری مقابله با کرونا این احتمال را مطرح کرده که پیک بزرگی در انتظار ما نخواهد بود، مگر آنکه ماهیت ژنتیکی ویروس تغییر قابل‌توجهی داشته باشد. 
شواهد و قرائن نشانی از پایان همه‌گیری ندارد، چراکه از یکسو باید الگوی اپیدمی از حالت جامعه‌ای به خوشه‌ای برسد یا زنجیره انتقال به‌طور کامل قطع شود. از سوی دیگر نیز تعداد افراد حساس و پرخطر مستعد ابتلا باید آن‌قدر کم شود که دیگر ویروس میزبانی نداشته باشد و حمید سوری، اپیدمیولوژیست و رئیس کارگروه پیشگیری و بهداشت ستاد ملی مقابله با کرونا بابیان این عبارت تصور می‌کند که ما در چنین مرحله‌ای قرار نداریم. 
او در گفت‌وگویی که خبرگزاری ایسنا آن را بازنشر کرده، توضیح داده است: «هم‌اکنون واریانت‌های جدید با زیرسویه‌هایشان، بیماری‌زایی بالایی ندارند، به همین دلیل میزان مرگ، بستری و ابتلا کاهش پیداکرده، امانگاهی به کشورهای دیگر نشان می‌دهد که اخیرا موارد ابتلا روبه افزایش بوده است.»
به گفته رئیس کارگروه پیشگیری و بهداشت ستاد ملی مقابله با کرونا، هم‌اکنون میزان مولد پایه در کشور بر اساس اعلام مجامع بین‌المللی ۵/۱ است و تا زمانی که به زیر یک نرسد نمی‌توان گفت که در حال ورود به دوره پایان پاندمی هستیم. شاخص میزان مولد پایه، شاخص مهمی است که نشان‌دهنده سرعت گسترش اپیدمی در جامعه است، اگر این شاخص معادل یک باشد، یعنی سرعت افزایش موارد ابتلا کم شده، اگر به زیر یک برسد، یعنی موارد ابتلا کاهش پیداکرده است. زمانی‌ که می‌گوییم این شاخص برای کشور ما ۵/۱است، یعنی سرعت چرخش ویروس بالاست و تعداد مبتلایان جدید نسبت به قبل زیاد است، اما خیلی‌ها بی‌علامت‌اند.
 سوء‌تفاهم جهانی
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز به این شرایط خوش‌بین نیست و تأکید کرده، کرونا تمام نشده و شرایط چرخش ویروس همچنان ناپایدار است.
  علیرضا زالی با استناد به یافته‌های سازمان جهانی بهداشت می‌گوید: با چهره و سیمای جدیدی از کرونا مواجه هستیم: «طبق اعلام رسمی و جمع‌بندی رئیس سازمان جهانی بهداشت، کرونا همچنان به‌عنوان خطری جدی برای سیستم سلامت تلقی می‌شود و این سازمان کماکان کرونا را به‌عنوان آتشی توصیف می‌کند که شعله‌های آن می‌تواند در نظام سلامت سوزاننده عمل کند.» 
 زالی  معتقد است که به سوء‌تفاهم جهانی دچار شده‌ایم و برخی رسانه‌ها به‌غلط این موضوع را در دنیا ترویج کرده‌اند که کرونا به پایان رسیده اما درواقع تمام نشده است. تا زمانی که به بخش قابل قبولی از واکسیناسیون عمومی جهانی نرسیم، خطر کرونا همچنان وجود دارد. 
 او از شناسایی واریانت جدید کرونا در آفریقای جنوبی خبر می‌دهد که بسیاری از گونه‌های جدید خطر بیماری‌زایی بیشتری در مقایسه با اُمیکرون دارند یا اخیرا در استرالیا در برخی از فاضلاب‌های شهر ملبورن سوش‌های جدیدی از کرونا باقدرت بیشتری شناسایی‌شده است.   پیش‌بینی اکثر مقالات جهانی بر این پایه استوار است که احتمالا در اواسط تابستان در عرصه جهانی با موج جدیدی از کرونا مواجه می‌شویم و زالی با اشاره به این موضوع می‌گوید: این موارد گمانه‌زنی متخصصان مبنی بر رفتارهای احتمالی ویروس است.  
به‌رغم تمامی اظهار تردیدها و اماواگرهایی که در میان است، مسعود یونسیان- 
دبیر کمیته اپیدمیولوژی و پژوهش کمیته علمی کشوری مقابله با کووید۱۹ عنوان می‌کند که پیش‌بینی‌هایی در مورد تبدیل پاندمی کرونا به آندمی مطرح‌شده و اتفاقا وضعیت موجود بیماری در دنیا این گمانه‌زنی را حمایت می‌کند. 
یونسیان در گفت‌وگو با ما مطرح می‌کند: «پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که پایان سال ۱۴۰۱ و سال ۲۰۲۲ میلادی، پاندمی در دنیا به آندمی تبدیل می‌شود و این براساس دانش موجود است، باتوجه به آنکه رشد واکسیناسیون در کشورهایی که تاکنون وضعیت خوبی نداشتند، می‌تواند شرایط را بهتر کند. بنابراین اگر جهش دیگری رخ ندهد، این پدیده قابل‌انتظار است و نکته مهم‌تر آنکه شرایط امسال در مقایسه با 
دو سال گذشته متفاوت است. در سایر نقاط دنیا هم وضعیت بهتر شده، اما بیان این جمله که «پاندمی در ایران تمام می‌شود»، در ذات خود دارای اشکال است، به‌این‌علت که پاندمی به معنای جهان‌شمولی و جهان گیری است و هیچ کشوری نمی‌تواند این ادعا را داشته باشد که پاندمی در کشورش به پایان رسیده، پاندمی زمانی تمام می‌شود که تمامی کشورهای دنیا بتوانند این وضعیت را کنترل کنند. کشورهای مختلف نیز از ابتدا در یک شرایط نبوده‌اند و در برهه‌ای از زمان، برخی کشورها در اوج قله و برخی، قله را پشت سر گذاشته‌اند و برخی هم در  حالت افقی پایین قرار داشته‌اند. بنابراین ما امیدواریم که امسال این مسئله کنترل‌شده و از پاندمی به یک حالت بومی تبدیل شود. براساس وضعیت فعلی بیماری در دنیا، نظر بسیاری از دانشمندان براین مسئله معطوف است اما منوط به آنکه جهش جدیدی رخ ندهد و شکل‌گیری جهش‌ها نیز مبتنی برآن است که چقدر رفتارهای پیشگیرانه خود را حفظ کنیم. البته نمی‌توان همیشه مردم را در شرایط اضطراب و اضطرار نگه داشت و از آن‌طرف نمی‌توانیم به‌صورت بی‌محابا همه‌چیز را رها کنیم. بی‌تردید نگران کردن بیش‌ازحد مردم در شرایط و موقعیت‌هایی که جایی برای دلواپسی وجود ندارد، غلط است. به هر ترتیب مردم خسته می‌شوند و ازنظر اقتصادی و علمی باید جامعه پویا باشد و ازنظر جنبه‌های عمومی ایجاب می‌کند جامعه را درزمانی که خطر زیادی وجود ندارد فعال کرد اما از طرف دیگر اگر این اقدام با برداشتن ناگهانی و به‌یکباره محدودیت‌ها همراه باشد، اشتباه است، بنابراین اصطلاحا باید جامعه را در یک شرایط خوف‌ورجا قرارداد و به‌رغم برداشتن برخی محدودیت‌ها از ماسک و تهویه استفاده کرد، به‌ویژه در حال حاضر که شرایط مناسب است و بهتر می‌توان تهویه را برقرار کرد. حفظ فاصله فیزیکی نیز باید موردتوجه باشد و اگر همه این موارد را رعایت کنیم، به آن هدف خواهیم رسید و موج دیگری را تجربه نمی‌کنیم.»
 افزایش محدودیت‌های مرتبط با کووید-۱۹ در چین
 چرا درحالی‌که پیش‌بینی‌ها از پایان پاندمی حکایت دارد، موارد ابتلا و بستری در چین افزایش‌یافته و این کشور به قرنطینه و لاک داون روی آورده است؟ علیرضا ناجی رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در پاسخ به این سؤال می‌گوید: همه‌گیری کرونا تمام نشده است. شاید بتوانیم بگوییم که وارد مرحله جدیدی از پاندمی شده‌ایم، اکنون شاهد زنجیره پرترافیک انتقال ویروس در خیلی از کشورها نیستیم و در مرحله آرام‌تری قرار داریم، اما در بعضی از نقاط مانند چین خطر این بیماری همچنان وجود دارد. اگر از منظر جهانی به این موضوع نگاه کنیم، مطمئناپاندمی به پایان نرسیده است. شاید تفاوت ما و آمریکا با کشوری مانند چین این است که درصد بالایی از مردم با توجه به عفونت حاصله و چرخش بالای ویروس و سطح پوشش نزدیک به ۷۰ درصدی واکسن، جمعیت دارای آنتی‌بادی علیه این ویروس هستند و این خود جلوی چرخش بالای واریانت اُمیکرون را می‌گیرد. این ویروس‌شناس پیش‌بینی می‌کند که چین در آینده از پیگیری استراتژی کووید صفر منصرف شده و با تزریق واکسن‌هایی که درجه ایمنی‌زایی بالاتری دارند، جامعه را بازخواهد کرد.  مسعود یونسیان- دبیر کمیته اپیدمیولوژی و پژوهش کمیته علمی کشوری مقابله با کووید۱۹ دراین‌باره به ما می‌گوید: «چین از ابتدا شعار و سیاستی را مطرح کرده که مجبور است پای آن بایستد، سیاست این کشور دستیابی به کووید صفر است و جامعه‌ای که چنین ادعایی دارد، طبیعی است که قرنطینه را همچنان با شدت و حدت اعمال کند. 
انجام قرنطینه، مستلزم توجه به چند مؤلفه است، نخست آنکه، سیاست آن کشور و شعارش چیست و دیگر آنکه، آیا توانش را دارد؟ بی‌تردید کشور چین این توان را داراست که استانی بزرگ را تعطیل و غذا را به درب منازل برساند. اگر کشور دیگری هم‌چنین توانی را در خود احساس می‌کند و به اقتصادش لطمه‌ای وارد نمی‌شود، طبیعتا می‌تواند دراین‌ارتباط اقدام کند، اما نکته دیگر آن است که ما نمی‌توانیم سیاست یک کشور را در کشور دیگری کپی‌برداری و پیاده‌سازی کنیم. ضمن آنکه به‌طورکلی و در مقام مقایسه، در چین نسبت به سایر کشورهای جهان اتفاق خاصی رخ نداده، یعنی گونه جدیدی نیامده و سرایت‌پذیری هم بالا نرفته است، اما به دلیل سیاستی که این کشور در قبال کرونا اعمال کرده، ممکن است هنوز جمعیت زیادی آلوده نشده باشند. حال‌آنکه در کشور ما، تقریبا تمامی جمعیت حداقل یک‌بار با این ویروس مواجهه پیداکرده‌اند و درصد قابل‌ملاحظه‌ای هم واکسن تزریق‌شده است. اگرچه در کشور چین هم پوشش واکسن خوب بوده اما گروه‌هایی از جمعیت به دلیل محافظت بیش‌ازحد، هنوز به این بیماری مبتلا نشده‌اند که این گروه‌ها حساس هستند و 
در صورت انتشار بیماری در این کشور، ممکن است به‌سرعت همه‌گیر شود، درصورتی‌که در کشور ما، کمتر نمونه‌هایی را می‌توان پیدا کرد که تعداد قابل‌ملاحظه‌ای از آن‌ها واکسن نزده و بیمار نشده باشند. البته در برخی کشورها افزایش موارد ابتلا گزارش‌شده اما همان‌طور که اشاره کردم همه کشورهای دنیا هیچ‌گاه در یک وضعیت نبوده‌اند، برخی قله بالارونده را تجربه و برخی از کشورها در حال پایین آمدن از قله موج قبلی بوده‌اند و برخی نیز در حالت افقی پایین قرار داشته‌اند. این فرازونشیب ها طبیعی است اما این‌که برآیند این فرازونشیب‌ها به سمت شکل‌گیری امواج جدید است یا خیر را زمان تعیین می‌کند.» 
 تکلیف واکسن چه می‌شود؟
در ابتدای پاندمی با پیدایش واریانت ووهان که سرایت‌پذیری آن از هر بیمار به دو الی سه بیمار منتهی می‌شد، شعار ایمنی جمعی مطرح بود، به این مفهوم که پوشش واکسیناسیون به حدی برسد که افراد واکسینه نه‌تنها خود مبتلا نشوند بلکه سایر جامعه را نیز محافظت کنند. اما به‌تدریج واریانت های جدید با سرایت‌پذیری بالا شکل گرفتند، به‌گونه‌ای که در واریانت اُمیکرون این عدد به ۸ الی ۱۰ نفر رسیده، یعنی هر بیمار می‌تواند ۸ الی ۱۰ نفر از افراد غیرواکسینه را آلوده کند و براین اساس مسعود یونسیان توضیح می‌دهد:«در حال حاضر تحقق هدف ایمنی جمعی دور از دسترس است، بنابراین شعاری بدین مضمون مطرح است: «هرکسی که می‌تواند و به واکسن دسترسی دارد، باید نسبت به تزریق آن اقدام کند تا خود را مورد محافظت قرار دهد.» تعدادی از کسانی که واکسن نزده‌اند، یکی، دو بار  به این بیماری مبتلا شده‌اند و در آن‌ها درصدی از ایمنی وجود دارد. این درصد به‌صورت نسبی تا حدودی آن‌ها را محافظت می‌کند اما این محافظت کامل نیست، زیرا اثر واکسن و ابتلا پس از گذشت چند ماه کمرنگ می‌شود. بنابراین توصیه آن است که تمامی افراد جامعه چه آن‌هایی که مبتلا شده و چه آن‌هایی که نشده‌اند حداقل دو دز واکسن را تزریق کنند و به همه آن‌ها بعد از حداکثر ۶ ماه از تزریق دز دوم توصیه‌شده که دز سوم را تزریق کنند. اگر این اقدامات را انجام دهند، احتمال ابتلای آن‌ها به‌شدت پایین می‌آید و دیگر نه برای خود و نه برای جامعه نگران‌کننده نیستند. اما افرادی که به هر دلیلی فریب تبلیغات را خورده‌اند، مسئولیت سلامتشان در وهله اول با خود آن‌ها و در وهله بعد با آن‌هایی است که موارد ضدواکسن را در جامعه تبلیغ کرده‌اند. امیدوارم سازمانی وجود داشته باشد که به این تخلفات رسیدگی کند و باید ضمن مکاتبه با مدعی‌العموم، برخورد با نهادها و افرادی که به شکل تشکل‌های سازمان‌یافته و یا فریب‌خورده علیه واکسن اقدام می‌کنند را مطالبه کرد. تا زمانی که برخی گروه‌ها واکسن نزنند و حداقل دو دز واکسن را دریافت نکنند، در صورت کاهش محدودیت‌ها آن‌ها می‌توانند هم برای خود و هم برای کادر بهداشت و درمان و جامعه دردسرساز باشند. اما در پاسخ به این‌که چه درصدی از جامعه باید واکسن تزریق کنند تا گرفتاری تازه‌ای رخ ندهد، ما می‌گوییم هرکسی که به واکسن دسترسی دارد، باید نسبت به تزریق واکسن اقدام کند و درواقع صد درصد جامعه باید واکسن را تزریق کنند تا بتوانیم با خیال راحت بگوییم دیگر موج جدیدی را تجربه نخواهیم کرد. از طرفی باگذشت زمان، در آن‌هایی که دو دز واکسن تزریق کرده‌اند، سطح ایمنی پایین می‌آید و اگرچه انتظار داریم به بیماری شدیدی مبتلا نشوند اما وقتی تعداد مبتلایان حتی در صورت بیماری خفیف هم بالا برود، صرف‌نظر از شدت آن در جامعه، ایجاد نگرانی کرده و مجبوریم محدودیت‌هایی را اعمال کنیم. برخی افراد دز اول را تزریق و نسبت به تزریق دز دوم اقدام نکرده‌اند و فاصله بین این دو دز، ۶ تا ۷ میلیون نفر است و فاصله بین دز دوم و سوم نسبت به افرادی که دو دز را تزریق کرده‌اند و هنوز به دز سوم نرسیده‌اند، بیشتر است. نسبتی از افراد نیز حتی یک دز واکسن را تزریق نکرده‌اند و همه این‌ها می‌توانند برای ما ایجاد نگرانی کنند.»