معصومه پورصادقی
دبیر گروه سیاسی
تهران روز چهارشنبه پنجم مهر میزبان دومین نشست وزرای امور خارجه کشورهای همسایه افغانستان بود به‌طوری‌که وزرای امور خارجه کشورهای ازبکستان، پاکستان، ترکمنستان و تاجیکستان به‌صورت حضوری و وزرای خارجه چین و روسیه هم به‌صورت مجازی در این اجلاس شرکت کردند، نکته‌ای که درباره این نشست باید موردتوجه قرار گیرد آن است که اجلاس تهران تلاشی برای مشروعیت بخشی یا مشروعیت زدایی از طالبان نیست چه آنکه جمهوری اسلامی ایران با صبر و انتظار به عملکرد آن‌ها نگاه می‌کند و صیانت از مردم افغانستان و حقوق همه آحاد آنان اولویت اصلی کشورمان است.برای پی بردن به چرایی میزبانی ایران از چنین نشستی باید نگاه عمیقی به موضوعات مختلف مرتبط با افغانستان داشته باشیم بنابراین میزبانی جمهوری اسلامی ایران از بیش از سه میلیون آواره افغانستانی طی ۴۰ سال گذشته برجسته و موج جدید آوارگان پس از تحولات سیاسی ـ امنیتی اخیر یکی از مؤلفه‌های مهم در چرایی میزبانی از این نشست است و فراتر از آن ایران در حال حاضر با موج جدیدی از آوارگان افغانستانی مواجه است، درحالی‌که به دلیل تحریم‌های ظالمانه آمریکا منابع جدیدی  برای تخصیص جهت میزبانی از آن‌ها وجود ندارد. بر این اساس، جامعه بین‌الملل و همه کشورها به‌ویژه کشورهای کمک‌کننده که مقصد مهاجران افغان شناخته می‌شوند، باید به کشورهای میزبان ازجمله جمهوری اسلامی ایران برای مدیریت آوارگان کمک‌های شایان توجه مالی و سیاسی ارائه کنند و هیچ دولتی نباید از نقش و سهم خود در این مسئله شانه خالی کند و سازمان ملل باید با کمک‌های مشخص وارد شود.
همچنین جمهوری اسلامی ایران همواره بر امنیت درون‌زا، بومی و منطقه‌ای تأکید داشته و اعتقاد دارد کشورهای منطقه می‌توانند در یک مکانیزم و نظم امنیتی منطقه‌ای با همکاری نزدیک یکدیگر صلح و ثبات پایدار را در افغانستان و منطقه تأمین کنند بنابراین نشست همسایگان افغانستان در تهران بر این تئوری استوار است که امنیت افغانستان با تشکیل دولت فراگیر و موردحمایت همه مردم آن کشور، حمایت کشورهای منطقه و پشتیبانی جامعه جهانی تأمین خواهد شد.
جمهوری اسلامی ایران در تمامی مقاطع حساس و سرنوشت‌ساز تاریخ افغانستان ازجمله دوران جهاد و مقاومت در مقابل اشغالگری در کنار ملت مسلمان و همسایه افغانستان بوده است و راه‌حل برون‌رفت افغانستان از چالش‌های سیاسی و امنیتی جاری، تلاش همه طرف‌ها برای تشکیل دولتی فراگیر با مشارکت همه گروه‌های قومی و مذهبی از طریق گفت وگوهای بین الافغانی بدون مداخله خارجی است و افغانستان باثبات، امن، توسعه‌یافته و با اقتصادی شکوفا تأمین‌کننده منافع ملی همه همسایگان به‌ویژه جمهوری اسلامی ایران است. یکی از ارکان سیاست خارجی دولت جدید جمهوری اسلامی ایران بسط و توسعه‌ ارتباط با همه همسایگان بوده و تهران برای همسایگان خود اولویت ویژه‌ای قائل است. در این چارچوب افغانستان و کمک به تحقق صلح، شکوفایی و امنیت آن دستور کار قطعی سیاست خارجی در دوران جدید خواهد بود.جمهوری اسلامی ایران از تمامی ابتکارات منطقه‌ای در موضوع افغانستان حمایت نموده و در آن‌ها مشارکت فعال دارد. ایران اعتقاد دارد که همه پلتفرم‌ها در موضوع افغانستان باید هر چه بیشتر فراگیر بوده و این مسئله قطعاً به نفع همه کشورهای منطقه و افغانستان خواهد بود. ضرورت ایفای تعهدات غیرقابل‌انکار ازجمله تأمین امنیت همه گروه‌های مذهبی و قومی از سوی گروه حاکم، مبارزه با گروه‌های تروریستی و توجه به این تعهد که از خاک افغانستان تهدیدی علیه همسایگان به وجود نیاید، باید در دستور کار سران افغانستان باشد.
دور اول نشست همسایگان افغانستان به میزبانی پاکستان به‌صورت مجازی در چهاردهم شهریورماه در سطح نمایندگان ویژه و در هفدهم شهریورماه سال جاری در سطح وزرای خارجه کشورهای همسایه افغانستان برگزار شد. در بیانیه پایانی اجلاس نخست آمده بود همسایگان در فضای تفاهم متقابل و با رویکردی سازنده به گفت وگو پرداختند. همچنین تأکید شد مردم افغانستان باید آینده این کشور را رقم بزنند. حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی افغانستان و شکل‌گیری دولتی فراگیر در افغانستان و عدم تهدید سایر کشورها از خاک افغانستان از دیگر بندهای بیانیه بود.محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور در افتتاحیه اجلاس وزرای خارجه کشورهای همسایه افغانستان ضمن ابلاغ سلام حجت‌الاسلام رئیسی و خیرمقدم به وزرای محترم امور خارجه و روسای هیئت‌های نمایندگی گفت: تحولات پرشتاب افغانستان همراه با نگرانی ناشی از بحران‌ها و مشقت‌های به‌جامانده از اشغالگری بیگانگان و ناامنی و خشونت و نیز امید به آنچه مردم افغانستان انتظار دارند که کشوری امن، مستقل و رو به توسعه داشته باشند را باید موردتوجه قرار دهیم. کشور‌های همسایه افغانستان دارای پیوندی عمیق، تاریخی و فرهنگی با این کشور هستند و از این منظر می‌توان گفت به‌نوعی هم سرشتی و هم سرنوشتی میان افغانستان و همسایگانش وجود دارد که امنیت، ثبات و صلح  منطقه آسیای مرکزی و جنوبی را به هم گره می‌زند. مخبر تأکید کرد: گزافه نخواهد بود که بگوییم امنیت و ثبات همسایگان افغانستان با امنیت افغانستان گره‌خورده است بر همین اساس ما از ابتکار جمهوری اسلامی پاکستان برای برگزاری اولین دور نشست کشور‌های همسایه افغانستان نیز حمایت کردیم. میزبانی دور دوم این نشست را بر عهده گرفتیم و از میزبانی دور سوم آن توسط چین استقبال می‌کنیم.معاون اول رئیس‌جمهور افزود: سیاست نابخردانه و اقدامات غیرمسئولانه و نسنجیده و یک‌جانبه آمریکا در افغانستان با بیش از دو و نیم تریلیون دلار هزینه با شکست کامل همراه بود. واشنگتن حتی در دولت سازی که صرفاً بهانه‌ای برای تداوم اشغال این کشور بود شکست خورد.
 مخبر تأکید کرد: سقوط دولت پیشین افغانستان در کمتر از دو هفته به‌خوبی نشان داد که آمریکا طی دو دهه اقدام برای دولت سازی
 و ایجاد ساختار‌های حکومتی تا چه اندازه با مردم، فرهنگ و محیط اجتماعی این کشور بیگانه بوده است. وی عنوان کرد: فرار مفتضحانه و فاجعه‌آمیز آمریکایی‌ها و متحدانشان از افغانستان بدون احساس مسئولیت نسبت به آینده مردم آن کشور، صحنه‌های دردناک و عبرت‌آموزی را خلق کرد که برای همیشه در یاد و خاطره مردم افغانستان و تمام مردم آزاده جهان به یادگار خواهد ماند و فراموش نخواهد شد که هیچ اشغالگری نمی‌تواند بر سرزمین‌های اشغالی، امنیت، صلح و ثبات و رفاه بیاورد و همچنین اتکا به بیگانه نمی‌تواند هیچ دولتی را سرپا نگه دارد.
معاون اول رئیس‌جمهور گفت: هرچند شکست اشغالگری نظامی آمریکا را فرصتی برای ملت افغانستان و کشور‌های منطقه می‌دانیم، ولی باید توجه داشت که آمریکا با فرار از افغانستان نتیجه دو دهه ناکارآمدی و اشغالگری را به دوش مردم افغانستان و همسایگان آن کشور انداخته است همه ما امروز ناخواسته در برابر وضعیت جاری افغانستان قرارگرفته‌ایم. مخبر افزود: خواهان تشکیل دولتی قوی و ملی در افغانستان هستیم تا آن دولت را برای تأمین امنیت و بازسازی و توسعه این کشور یاری‌رسانی کنیم.
همچنین حسین امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه کشورمان در دومین نشست همسایگان افغانستان اظهار داشت: ما از تشکیل دولت فراگیر در افغانستان حمایت می‌کنیم. در این رابطه باید تأکید کنیم که مسئولیت امنیت شهروندان افغانستان و مرز‌ها با همسایگان در درجه اول، با هیئت حاکمه سرپرستی در کابل است. وی بابیان اینکه همگان باید برای برون‌رفت از بحران موجود در افغانستان، کمک کنیم، تصریح کرد: احترام به حاکمیت و حفظ تمامیت ارضی، عدم دخالت در امور داخلی، جزو اصول اساسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است.
امیرعبداللهیان تصریح کرد: اگر امروز در جلسه تهران پیام قوی برای تشکیل دولت فراگیر در افغانستان ارسال شود، به خاطر توجه به تاریخ و نقش آحاد مردم افغانستان در مقابله با اشغالگری و چالش‌های دهه‌های اخیر است. راه‌حل برون‌رفت امروز افغانستان نیاز به انسجام داخلی، به‌کارگیری همه ظرفیت‌ها و بهره‌گیری از استعداد‌های بالای همسایگان افغانستان است. رئیس دستگاه دیپلماسی تصریح کرد: ما معتقدیم همه همسایگان و به‌موازات آن، جامعه جهانی باید توجه ویژه‌ای به وضعیت سیاسی، انسانی، گسترش تروریسم، قاچاق مواد مخدر، رعایت حقوق بشر در شرایط کنونی افغانستان داشته باشند. 
امیرعبداللهیان ریشه مشکلات افغانستان را در عوامل خارجی دانست و عنوان کرد: آمریکا باید مسئولیت خود را در قبال فجایعی که در دو دهه گذشته در افغانستان به وجود آمده، با صدای بلند بپذیرد. وزیر امور خارجه کشورمان ادامه داد: در مقابل آن برای برون‌رفت ملت بزرگ افغانستان از چالش‌ها و برای درد‌های پیش روی این کشور، اقدامات جدی در کنار تلاش‌هایی که جامعه جهانی به عمل می‌آورد داشته باشد و مسئولیت خود را به‌صراحت در این رابطه بپذیرد.
رئیس دستگاه دیپلماسی گفت: ما از خروج نیرو‌های نظامی آمریکایی از افغانستان را نتیجه مجاهدت و مقاومت مردم بزرگ افغانستان می‌دانیم.
 امیرعبداللهیان در پایان خاطرنشان کرد: امروز به‌رغم علاقه آقای رئیسی برای سخنرانی در افتتاحیه این نشست، با توجه به اولویت دیگر پیش‌آمده، امروز آقای مخبر معاون اول رئیس‌جمهور در این نشست حضور پیدا کردند.