پرونده مازوت سوزی بسته می‌شود؟
گروه اجتماعی
مازوت در کنار سایر آلاینده‌ها، ازجمله عناصر مؤثر در آلودگی هوا شناخته می‌شود و در نیمه دوم سال، بحث سوزاندن مازوت و تبعات آن به شکل جدی مطرح است. در سال‌های گذشته سازمان حفاظت محیط‌زیست مخالفتش را درباره استفاده از این سوخت ابراز کرده، اما این چرخه معیوب هیچ‌گاه متوقف نشده و اخیرا سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم گفته است: «سازمان محیط‌زیست مخالف سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها بدون نصب سیستم‌های کنترلی است و اگر قرار است که مازوت مصرف شود، باید این سیستم‌ها نصب‌شده باشد تا میزان آلاینده‌ها کنترل شود.» این عبارت، بیانگر آن است که سازمان محیط‌زیست سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها را با افزودن بندی، به نصب فیلتر یا سیستم‌های کنترلی منوط کرده است.
داریوش گل‌علیزاده، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست سال گذشته هم مخالفت کلامی سازمان متبوعش با سوزاندن مازوت را در قالب این عبارت بیان کرد: «بر اساس قانون هوای پاک، نیروگاه‌ها برای استفاده از سوخت مازوت باید فیلتر نصب‌کرده و حدود مجاز را رعایت کنند.» موضوعی که تازگی ندارد و پیوسته طراحی و نصب سیستم‌های کنترلی و فیلتراسیون در نیروگاه‌ها به دلیل زمان‌بر و پرهزینه بودن مورد بی‌توجهی قرارگرفته و سوزاندن مازوت به‌عنوان ساده‌ترین راه انتخاب‌شده است!
گل علیزاده، به‌صراحت اعلام کرده، علی‌رغم مخالفت سازمان محیط‌زیست، اغلب نیروگاه‌ها «فاقد سیستم‌های کنترلی بوده و ۳/۵درصد وزن حجمی مازوت در نیروگاه‌ها گوگرد است، یعنی ۳۵ هزار قسمت در میلیون میزان گوگرد در مازوت مصرفی ماست. این گوگرد در محیط تبدیل به آلاینده ثانویه شده و خطرناک است.»
براین اساس پس از برگزاری جلسات اخیر سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارت نفت مقررشده «تا سال۱۴۰۳ مصرف مازوت در تمام نیروگاه‌ها حذف و یا میزان گوگرد مازوت از ۳/۵درصد به زیر یک درصد برسد.» در همین حال سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست که پیش‌تر تأکید کرده بود، «قدیمی بودن نیروگاه‌ها یکی از دلایلی است که نمی‌توان سیستم‌های کنترلی مصرف مازوت را نصب کرد چراکه طراحی اولیه این نیروگاه‌ها به نحوی نبوده که نصب سیستم کنترلی بر روی آن‌ها انجام شود»، اخیرا اعلام کرده، «اگر قرار است نیروگاه‌ها مازوت یا زغال‌سنگ بسوزانند باید حتما سیستم کنترلی نصب کنند تا خروجی، منطبق با حدود مجاز تعیین‌شده از سوی دولت باشد.» وعده‌هایی که تحقق آن محل تردید است.
«بهزاد اشجعی»، عضو سابق کارگروه ملی کاهش آلودگی هوای کلان‌شهرها دراین‌باره به «رسالت» می‌گوید: «مازوت سوزی موضوعی است که هرسال رخ می‌دهد و بر اهمیت آن افزوده می‌شود، چراکه میزان حساسیت مردم نسبت به آلودگی هوا بیشتر شده، به‌خصوص در نیمه دوم سال و روزهای اوج آلودگی هوا این مسئله بیشتر به چشم می‌آید. همزمان مسئولین نیز در همین بازه زمانی تحرکات بیشتری از خود نشان می‌دهند. مدام با برگزاری جلسه و امضای صورت‌جلسه و انجام مصاحبه، از برنامه‌های خود می‌گویند. حال سؤال این است، کسانی که سال پیش جلساتی را برگزار و این صحبت‌ها را مطرح کردند مگر اشخاص دیگری بودند؟ آیا همین مسئولین سال‌های گذشته آن جلسات مشابه را برگزار نکردند و همین تصمیمات را اتخاذ نکردند؟ از سال گذشته تاکنون چه اتفاقی افتاده؟ چه اقداماتی برای جلوگیری از مازوت سوزی صورت گرفته؟ چند درصد از خروجی مازوت پالایشگاه‌ها کم شده؟ چند درصد از محتوای گوگرد مازوت تولیدی پالایشگاه‌ها کاهش‌یافته؟ آیا این سؤال‌ها از حاضرین در جلسات سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارت نفت پرسیده شده، پاسخ چه بوده؟ دیگر نمی‌توان با این قبیل وعده‌ها جامعه را قانع کرد، این اظهارات بارها تکرار شده است. مردم برنامه نمی‌خواهند، بلکه میزان اجرای برنامه‌های پیشین را مطالبه می‌کنند. اما اگر حذف مازوت از سبد سوخت نیروگاه‌ها و یا بهبود کیفیت مازوت خروجی پالایشگاه‌ها اتفاق بیفتد، ازآنجایی‌که همه ما بر سهم نیروگاه‌های مازوت سوز در آلودگی هوا واقفیم، تأثیرات مطلوبی بر کیفیت هوا خواهد داشت.»
چرا از محل خسارت آلودگی هوا، بودجه فیلتراسیون نیروگاه‌ها تأمین نمی‌شود؟
سال‌هاست به بهانه زمان‌بر بودن و فقدان بودجه، چرخه مازوت سوزی ادامه پیداکرده و صنایع نیز هیچ‌گاه به تکلیف خود، مبنی بر نصب فیلترهای مختلف عمل‌نکرده‌اند. ازاین‌رو «اشجعی» توضیح می‌دهد: «مازوت سوزی مسئله جدیدی نیست و از گذشته تاکنون وجود داشته و حتی در فصول گرم سال نیز برخی نیروگاه‌ها به مازوت سوزی روی می‌آورند. اما این پدیده شوم با آغاز فصول سرد سال که مصرف گاز افزایش می‌یابد، شدت گرفته و نیروگاه‌ها و صنایع به مازوت سوزی روی می‌آورند، آن‌هم درست زمانی که در اوج آلودگی هوا قرار داریم. مطابق آئین‌نامه ماده ۲ قانون هوای پاک، نیروگاه‌هایی که یک ماه از سال سوخت مازوت می‌سوزانند، مکلف‌اند که به سیستم‌های فیلتراسیون گازهای خروجی مجهز باشند. البته نصب این تجهیزات زمان‌بر و پرهزینه است، اما مگر از زمان تصویب این آئین‌نامه تا به امروز ۴ سال نگذشته؟ دیگر چقدر زمان لازم است؟ در این مدت حتی یک برنامه عملیاتی هم از‌سوی وزارت نیرو ارائه نشده است. از همان ۴ سال قبل هم مسئولین مربوطه بحث زمان‌بر بودن نصب این تجهیزات را مطرح می‌کردند، درحالی‌که این پروسه زمان‌بر باید از یک نقطه آغاز شود. در مورد هزینه‌بر بودن هم نباید برای موضوعاتی که به‌سلامت مردم گره‌خورده درگیر حساب‌وکتاب شد. بااین‌حال وزارت بهداشت گزارش می‌دهد که آلودگی هوا سالانه ۷ میلیارد دلار به بهداشت عمومی کشور خسارت می‌زند، چرا از محل همین خسارت بودجه لازم برای نصب تجهیزات فیلتراسیون نیروگاه‌ها تأمین نمی‌شود؟ وزارت نیرو تاکنون چند بار در این زمینه بودجه درخواست کرده؟ آیا پیگیری مناسبی برای تأمین بودجه صورت گرفته؟ متأسفانه در مورد بیشتر تکالیف مربوط به آلودگی هوا دست روی دست می‌گذاریم و برای رفع موانع و مشکلات پیش‌رو تلاش نمی‌کنیم، به همین دلیل هرسال در روزهای آلوده، جلسات تکراری برگزار کرده و همان حرف‌های سال قبل را تکرار می‌کنیم، اما دریغ از یک اقدام تأثیرگذار.» بارها در اولویت‌گذاری میان هوای باکیفیت و سوزاندن مازوت برای تولید برق، موضوع سلامت و داشتن هوای باکیفیت به حاشیه رفته است. هرچند قوانین کشوری بر ایستادن مقابل
مازوت سوزی تأکید دارد. عضو سابق کارگروه ملی کاهش آلودگی هوای کلان‌شهرها با اشاره به این موضوع عنوان می‌کند:«یکی از آسیب‌ها در حوزه آلودگی هوا همین است که همواره باید بین هوای پاک و معیشت مردم، یا اقتصاد و تولید برق انتخاب کنیم، این شرایط به دلیل عدم توجه به انجام تکالیف درگذشته و عدم اجرای به‌موقع قانون است، بنابراین وضعیتی به وجود آمده که باید انتخابی داشته باشیم که صرفاضرر کمتری داشته باشد. اما باید از نهادهای ناظر سؤال کرد که چرا در طی این سال‌ها اهمال و کوتاهی شده و با دستگاه‌ها و مسئولینی که باکم کاری خود باعث انتخاب بین بد و بدتر برای مردم شده‌اند، چه برخوردی صورت گرفته و چه تضمینی وجود دارد که این روند در سال‌های آینده دوباره تکرار نشود؟ حرف ما این است که نه سلامتی مردم به خطر بیفتد، نه مردم از برق محروم شوند و نه تولید متوقف شود، همه این‌ها همزمان باید وجود داشته باشند، تولید برق هیچ منافاتی با هوای پاک ندارد اما به شرطی که اصولی و ضابطه‌مند تولید شود. این مهم نیز مستلزم مدیریت مطلوب و حرکت در چارچوب قانون است، می‌توان هم برق و هم هوای پاک داشت.»
مازوت سوزی، عامل اصلی آلودگی هوا نیست
می‌گویند در سال‌های اخیر آلودگی هوا در تهران و اصفهان به علت مصرف مازوت نبوده و منابع این آلودگی،خودروها، صنایع و منازل شخصی بوده‌اند. «اشجعی» نیز از آمارهای ضدونقیضی می‌گوید که در رابطه با میزان مصرف مازوت توسط نیروگاه‌ها و صنایع منتشرشده، مطابق اظهارات این عضو سابق کارگروه ملی کاهش آلودگی هوای کلان‌شهرها «اگر استان تهران را در نظر بگیریم، نیروگاه‌های بزرگ این استان در جنوب و غرب قرار دارند و در مسیر باد غالب به سمت شهر تهران هستند، بنابراین مازوت سوزی در این نیروگاه‌ها و همچنین شهرک‌های صنعتی در این مناطق به‌یقین بر کیفیت هوای شهر تهران اثرگذار است. اما درهرصورت منبع اصلی آلودگی هوای پایتخت در زمستان خودروهای دیزلی است. این صحبت به‌هیچ‌وجه به معنای نادیده گرفتن مسئله مازوت سوزی نیست، ولی نباید آدرس غلط داد و مازوت سوزی را عامل اصلی آلودگی هوا معرفی کرد، چراکه مطالعات چیز دیگری را نشان می‌دهند. هر منبعی با توجه به سهم خود در آلودگی هوا مهم است و باید به آن توجه شود. هر نیروگاه یا صنایعی که مازوت می‌سوزانند و بر کیفیت هوای شهرهایی مثل تهران اثرگذارند باید به سیستم‌های فیلتراسیون مجهز شوند. از طرف دیگر، این‌که گفته می‌شود مازوت چه سهمی در آلودگی هوا دارد، سخن درستی نیست، چراکه مازوت یک نوع سوخت است نه یک منبع آلاینده. ما در سبد سوخت کشور چند نوع سوخت ازجمله بنزین، گازوئیل، گاز طبیعی و مازوت داریم و هرکدام از آن‌ها در منابع مختلفی سوزانده می‌شوند و بر کیفیت هوا اثر می‌گذارند. از منظر آلاینده ذرات معلق که زمستان با آن مواجهیم، سوخت مازوت با گازوئیل هیچ تفاوتی ندارد و یک نیروگاه چه از گازوئیل و چه از مازوت استفاده کند، انتشار ذرات معلق یکسانی خواهد داشت.» بنابراین مسئولان در مورد عدم مازوت سوزی نیروگاه‌های تهران، آدرس غلط می‌دهند.
درحالی‌که به گفته «اشجعی» «باید پرسید آیا گازوئیل در این نیروگاه‌ها سوزانده می‌شود یا خیر؟ اگر پاسخ منفی بود، آنگاه می‌توان از پاک بودن آن نیروگاه اطمینان حاصل کرد، در غیر این صورت بازهم آلایندگی بالایی خواهد داشت. حال برای این‌که بگوییم سوخت مازوت چقدر در آلودگی هوا مؤثر است باید ببینیم محل مصرف این سوخت کجاست؟ در تهران که اعلام می‌شود مازوت سوزی نداریم پس سهمش صفر است. اما اگر نیروگاه‌های خارج از تهران که بر آلودگی هوای تهران اثرگذارند مازوت بسوزانند، سهم مازوت در آلودگی هوا برابر می‌شود با سهم نیروگاه‌ها در انتشار آلاینده ذرات معلق یا سایر آلاینده‌ها که مطابق آمار سیاهه انتشار آلودگی هوا در سال ۹۶ سهم نیروگاه‌ها در انتشار ذرات معلق ۱۲ درصد اعلام‌شده است. البته این نکته را هم باید درنظر گرفت که سهم یک منبع در آلودگی هوا نه صرفا براساس مشارکت در انتشار آلاینده، بلکه به میزان مشارکت آن در مواجهه مردم با آلاینده‌ها ارتباط دارد. به‌عنوان‌مثال یک منبع ممکن است، سهم بالایی در انتشار یک آلاینده خاص داشته باشد، اما نحوه انتشار و مکان انتشار آلاینده در این منبع به‌گونه‌ای باشد که میزان مواجهه مردم با آن پایین باشد. بالعکس یک منبع دیگر ممکن است سهم کمی در انتشار آلاینده داشته باشد اما این آلاینده‌ها را به‌گونه‌ای منتشر نماید که مردم مواجهه بسیار زیادی با آن داشته باشند. بنابراین باید در ابتدا منابع مصرف‌کننده سوخت مازوت و سهم آن‌ها در انتشار آلاینده‌ها مشخص‌شده و براساس مدل‌سازی تعیین شود که میزان مواجهه مردم با آلاینده منتشره از آن منبع به چه میزان است.»
لزوم تأمین اعتبار مناسب برای اجرای قانون هوای پاک
جدا از تبعات سوزاندن مازوت، مطابق آمارهای موجود، تعداد مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در سال ۱۳۹۹ حدود ۱۲ هزار نفر بوده که این رقم در سال ۱۴۰۰ به ۲۱ هزار نفر رسیده و سال‌به‌سال برشدت اثرات منفی آلودگی هوا در جامعه افزوده‌شده و ازنظر «اشجعی» «جای تعجب دارد که باوجوداین حجم عظیم از اثرات منفی و خسارت‌ها، هنوز هیچ اقدام خاصی برای کاهش آلودگی هوا انجام‌نشده و هرسال به امید سال بعد می‌نشینیم و برای باد و باران دست به دعا برمی‌داریم. معضل آلودگی هوا کماکان برای مسئولین و سیاست‌گذاران کلان کشور، جزء اولویت‌های پایین است و در نگاه آن‌ها، موضوعات دیگر اهمیت به نسبت بالاتری دارند. مهم‌ترین محرک برای اجرای اقدامات در راستای کاهش آلودگی هوا تأمین منابع و اعتبارات است که متأسفانه در قوانین بودجه توجهی به آن نمی‌شود. هم‌اکنون که لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ در حال تقریر است، فرصت خوبی است که از نویسندگان آن پرسیده شود که آیا اعتبار مناسبی برای اجرای قانون هوای پاک در پیش‌نویس لایحه درنظر گرفته‌شده است؟ آیا اعتباراتی که برای اجرای قانون هوای پاک و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی در لایحه بودجه درنظر گرفته‌شده تأثیرگذار خواهد بود؟ با توجه به این‌که زمان تقریر لایحه بودجه با اوج آلودگی هوا همزمان است، باید مشخص شود که صحبت‌های مسئولین در این خصوص با عملکرد آن‌ها در نوشتن لایحه بودجه همخوانی دارد یا خیر.»
آلودگی هوا , مازوت
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.