پرواز فراموش‌نشدنی
معصومه پورصادقی-دبیر گروه سیاسی
سال ۹۸ سالی پر از تلاطم‌ها، تحولات و اتفاقاتی بود که این سال را با بخش زیادی از سال‌های بعد از انقلاب اسلامی به‌ویژه سال‌های بعد از پایان جنگ تحمیلی متفاوت می‌کند.
سالی که با سیلاب‌های کم‌سابقه و ویرانگری در بیش از ۲۰ استان کشور به‌ویژه در مناطق جنوبی، جنوب غربی و غربی کشور آغاز شد. سیلاب‌هایی که باران‌های رحمت خداوندی ایجاد کرده بود اما به دلیل بافت جغرافیایی و ویژگی‌های اقلیمی برخی از مناطق کشور و البته ضعف در بخشی از زیرساخت‌های این استان‌ها، خسارات کم‌سابقه‌ای به مردم و دارایی‌ها و اموال عمومی وارد کرد.
سفر نخست‌وزیر ژاپن به تهران بعد از ۴ دهه، ساقط کردن پهپاد آمریکایی متجاوز به حریم هوایی کشور در جنوب و بر فراز آب‌های خلیج‌فارس، توقیف نفتکش انگلیسی، برداشتن گام‌های ایران در کاهش تعهدات برجامی، تحولات تأسف‌بار آبان ۹۸ که به دنبال سوء‌مدیریت بخش‌هایی از دولت در هدایت درست موضوع افزایش قیمت بنزین رخ داد، اقدام ناجوانمردانه و جنایت‌کارانه دولت آمریکا در ترور سردار سلیمانی و پاسخ موشکی ایران به این اقدام آمریکایی‌ها و درنهایت شیوع ویروس کرونا در کشور، بخشی از تحولاتی است که سال ۹۸ را در تقویم بیش از ۴۰ ساله انقلاب اسلامی رنگ و بویی توأم با درد و رنج، افتخار و افسوس کرده است.
یک اتفاق از میان اتفاقات
در میان اتفاقاتی که در سال ۱۳۹۸ رخ داد اما یک حادثه در میانه روزهای پرتلاطم دی‌ماه سرد و نفس‌گیر این سال، دردی فراموش‌نشدنی برای تمام کشور ایجاد کرد.
ساقط شدن هواپیمای مسافری خطوط هواپیمایی اوکراین در نزدیکی فرودگاه بین‌المللی امام خمینی در روز ۱۸ دی که خانواده‌های بسیاری را در ایران و برخی دیگر از کشورها داغدار عزیزان خود کرد.
اتفاقی که رخ داد و شوک تأسف باری بر تمام ارکان کشور و افکار عمومی ایران، منطقه و جهان ایجاد کرد. ایران در سوگ این حادثه بود و کسانی در بیرون از این کشور، به بهانه دلسوزی برای قربانیان، هلهله راه انداختند و موضوعی برای متهم کردن و به زیر سؤال بردن کشور و نظام پیدا کردند.
در همان شبی که نظام به‌تبع خواست عمومی مردم ایران برای انتقام خون سردار سلیمانی، تصمیم به حمله موشکی به پایگاه‌های آمریکایی‌ها در عراق گرفت و ساعاتی پس‌ازاین حمله، یکی از نقاط پدافندی هوایی مستقر در حلقه پدافندی اطراف تهران در اشتباهی غیرعمدی و به دلیل مشکلات فنی ناشی از ارتباط‌گیری سریع با مرکز فرماندهی، پرواز مسافری اوکراین را با یک هدف تهاجمی اشتباه گرفت و با شلیک دو موشک به سمت این پرواز، باعث سقوط و جان باختن ۱۷۶ مسافر ایرانی و غیرایرانی آن شد.
در لحظات و ساعات پرالتهاب و فضای سیاسی و امنیتی حاکم بر کشور ناشی از اقدام دولت آمریکا در ترور سردار سلیمانی و شور، هیجان و انتظار عمومی در اینکه پاسخ ایران به این اقدام شنیع و غیرانسانی را ببیند، و به دلیل حساسیت‌های بالای ناشی از احتمال ادامه‌دار بودن تقابل‌های نظامی ایران و آمریکا، نقاط جدید پدافندی در برخی از مناطق تهران مستقر شد و این حادثه نیز از ناحیه یکی از این مناطق جدید و براساس گزارش‌های متعددی که از سوی نهادها و مراجع رسمی کشور منتشر شد و به دلیل خطای انسانی غیرعمد (در تشخیص اشتباه هدف و عدم امکان ارتباط‌گیری با مرکز فرماندهی) رخ داد. خانم کالامارد گزارشگر ویژه قتل‌های فراقضائی سازمان ملل نیز که در مردادماه امسال گزارش خود در مورد ترور سردار سلیمانی را به اجلاس ۴۴
شورای حقوق‌بشر ارائه کرد، در بخشی از این گزارش به این مسئله اشاره می‌کند که متأثر فضای شدید نظامی و امنیتی و افزایش کم‌سابقه تنش بین دو کشور، سامانه پدافندی ایران در حالت آماده‌باش کامل بوده و این حادثه با هدف‌گیری این سامانه، رخ‌داده است.
پذیرش مسئولیت باوجود شیطنت‌ها
علی‌رغم تمام شیطنت‌ها و فضاسازی‌های رسانه‌ای که بعدازاین حادثه و به بهانه سه روز تأخیر در تایید رسمی آن از سوی ایران صورت گرفت، اما اقدام ستاد کل نیروهای مسلح در پذیرش مسئولیت این حادثه و صدور بیانیه رسمی دراین‌ارتباط سه روز بعدازاین حادثه، یکی از موارد بسیار نادر در اتفاقات و حوادث مشابه است.
مروری بر حادثه‌های مشابه
مروری سریع به برخی از حوادث مشابه در جهان از سال ۱۹۸۰ مانند سقوط هواپیمای مسافری ایتالیا در جریان مانور نظامی ناتو، سقوط بوئینگ مسافری کره جنوبی توسط ارتش شوروی در سال ۱۹۸۳، شلیک به هواپیمای مسافری جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس توسط ناو آمریکایی و یا مواردی مثل سقوط هواپیمای گرجستان در سال ۱۹۹۳، هواپیمای کنگو بر فراز تونس در سال ۱۹۹۸، توپولوف ۱۵۴ بر فراز دریای سیاه حین تمرین نظامی ارتش اوکراین در سال ۲۰۰۱ و یا ساقط شدن هواپیمای مالزی بر فراز اوکراین در سال ۲۰۰۴، نشان می‌دهد که اقدام جسورانه دولت و بخش‌های نظامی ایران در پذیرش مسئولیت حادثه و اقداماتی که تاکنون از سوی دولت برای تعامل و همکاری با خانواده قربانیان ایرانی و غیرایرانی از کشورهای اوکراین، کانادا، افغانستان، سوئد و انگلیس داشته است، اگر بی‌سابقه نباشد قطعا بسیار کم‌سابقه است.
مسئولیت‌های ایران
از سوی دیگر، جمهوری اسلامی ایران عضو دو کنوانسیون اصلی مرتبط با این‌گونه حوادث یعنی شیکاگو و ورشو است و مطابق با قوانین داخلی خود و مفاد و تعهدات این دو کنوانسیون هم تاکنون مسئولیت‌های خود را در همکاری با کشورهای مرتبط با این حادثه به‌ویژه اوکراین به‌عنوان کشور صاحب هواپیما، انجام داده است.
این اقدامات در حالی انجام می‌شود که باگذشت یک سال از این حادثه و باوجود تمام اقدامات و تمهیداتی که ایران انجام داده است همچنان ابهام‌آفرینی‌ها و ایجاد تردیدها و شک در ارتباط با این حادثه از سوی محافل ایرانی ضد نظام و همچنین برخی از مقامات سیاسی کشورهای مرتبط به‌ویژه مقامات کانادایی ادامه دارد.
دولت جمهوری اسلامی ایران بر اساس پیام مقام معظم رهبری که بعدازاین حادثه صادر شد، تمام تمهیدات خود را مطابق با تعهداتش به‌منظور جبران آن انجام داده و قطعا در این مسیر از هیچ اقدامی که باید انجام دهد کوتاهی نخواهد کرد.
این اقدامات نه به خاطر فشارها و جوسازی‌هایی جریان‌های ضدنظام که براساس تعهدات داخلی و بین‌المللی دولت ایران و همچنین مسئولیت دولت اسلامی در قبال جان انسان‌ها، فارغ از هرگونه ملیت و زبان و فرهنگ و تابعیتی و شهروندان خود است.
جبران اشتباه انسانی غیرعمد
این حادثه دردناک و غیرقابل فراموشی با اشتباه غیرعمد و البته غیرقابل بخشش، یکی از اعضای نیروهای مسلح ایران رخ‌داده است و ارکان اجرایی و نظامی کشور هم مسئولیت آن را پذیرفته‌اند و تمام توان و ظرفیت کشور هم برای جبران آن بسیج شده است؛ و باوجود فشارها و سختی‌های مالی و اقتصادی ناشی از تحریم‌های ۴۰ ساله و سیاست فشار حداکثری سال‌های اخیر دولت آمریکا، که هم بر نظام و هم بر جامعه واردشده است، اراده و تصمیم عالی جمهوری اسلامی ایران بر جبران مالی خسارات مترتب بر این حادثه است. گزارش هفده‌صفحه‌ای سازمان هواپیمایی کشوری که در تیرماه منتشر شد، هم گویای این واقعیت است که به لحاظ فنی اشتباهاتی در آن ساعات پرالتهاب رخ‌داده است که منجر به این حادثه شده و همین واقع‌بینی و رویکرد مستقلانه و صادقانه بخش‌های مرتبط کشور موجب اطمینان بخشی و اعتماد‌سازی در بسیاری از بخش‌های کشور می‌شود و می‌تواند سه روز فاصله بین وقوع حادثه تا اعلام رسمی و پذیرش مسئولیت آن را جبران کند حتی اگر بخش محدودی از خانواده‌های قربانیان نخواهند آن را بپذیرند.
عدم تکرار، مهم‌ترین اثر جبران اشتباه
جبران جان‌های ازدست‌رفته این حادثه شاید امکان‌پذیر نباشد و عزیزان بسیاری از خانواده‌های داغدار قابل‌برگشت به خانواده‌های آن‌ها نیست اما وظیفه دولت اسلامی در کنار جبران خسارت‌های مالی، و شاید بیش از آن، دلجویی از این خانواده‌ها، اجرای مجازات‌های قانونی نسبت به کسانی که در این سلسله اشتباهات دخیل بوده‌اند، شفافیت و اطلاع‌رسانی به‌موقع و درست در پیگیری این پرونده به‌منظور ترمیم و جبران آسیبی که در زمان وقوع حادثه به اعتماد عمومی کشور ایجاد شد، جلوگیری از آسیب واردن شدن به سیاست‌های پدافندی کشور، بازگرداندن حس اعتمادبه‌نفس و غرور به بدنه پدافندی کشور همان‌گونه که در ساقط کردن پهپاد آمریکایی در خرداد ۹۸ موجب غرور و افتخار ایرانیان شد و رفع نواقص و مشکلات فنی، آموزش‌های لازم و مستمر به کادر و پرسنل دخیل در این حوزه و برنامه‌ریزی و هماهنگی در سامانه پدافندی کشور و همچنین سایر بخش‌های مربوطه اجرایی حوزه هوایی کشور، می‌باشد.
مجموعه این اتفاقات می‌تواند خواسته مقام معظم رهبری را نیز که در پیام تسلیت خود بعدازاین حادثه بر «جلوگیری از تکرار حوادث مشابه» تأکید داشتند را برآورده کند، خواسته بسیار مهم و حیاتی که باید هدف نهایی تمام این اقدامات باشد.سامانه پدافندی و بومی کشور که عمری بیش از سی‌ساله دارد و بر پایه دانش و نیروی انسانی داخلی و بدون وابستگی راهبردی به خارج از کشور طراحی و عملیاتی شده است، در تمام این سال‌ها از حریم هوایی کشوری با مختصات و موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد مانند ایران پاسداری کرده است. باوجود ادعاهای کاملا مغرضانه رسانه‌های غربی مانند مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۳ در نیویورک‌تایمز مبنی بر ضعف‌های سامانه پدافندی ایران منتشر شد، اما این سامانه در عمر سی‌ساله خود با کمترین هزینه و خسارت و اشتباه مأموریت‌های خود را بااقتدار و صلابت انجام داده است و باوجود تلخ بودن اشتباه ساقط شدن هواپیمای اوکراینی، نباید اقدامات و فضایی در کشور ایجاد شود که این سرمایه راهبردی بومی مورد بی‌مهری و تضعیف قرار گیرد.
معصومه پورصادقی , هواپیمای اوکراینی
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.