محمدجواد سمیعی: گروه مهندسی-اجتماعی آبانگاه
بر بال خیال، به دو سال و نیم قبل برگردید. تقریبا به ابتدای پاییز سال ۹۸؛ زمانی که هنوز همه‌گیری کووید ۱۹، برای همه ما بی‌معنا بود. اگر آن زمان، کسی به شما می‌گفت، به‌زودی قرار است چنین ویروسی، فاجعه‌ای با ابعادی وسیع را در سطح جهان رقم بزند؛ به‌طوری‌که مدارس و بسیاری از برنامه‌ها را به تعطیلی بکشاند، شمارا در دیدوبازدید اقوام درجه‌یک، محدود  و همه را به زدن ماسک مجبور کند و همه آنچه اکنون، برای ما در پایان سال ۱۴۰۰، کاملا معنادار و ملموس است؛ چقدر آن گفته‌ها را باور می‌کردید؟
از سفر خیالی برگردیم و حال در پایان سال ۱۴۰۰، نگاهی به واقعیت‌ها بیندازید. به باور بسیاری از کارشناسان، وضعیت آب به‌ویژه آب‌های زیرزمینی، با روند کنونی، آینده‌ای تلخ، شکننده و پر فاجعه را برای ما رقم می‌زند. منظور از روند کنونی چیست؟! تلاش خواهم کرد با چند عدد ساده، در آستانه روز جهانی آب، که سال ۱۴۰۱، با عنوان «آب‌های زیرزمینی، نادیدنی را دیدنی کنیم»؛ مطرح است، مواردی را بیان کنم که خوب است آن‌ها را به خاطر بسپارید. 
عدد اول: ۱۴۰؛ این رقمی است که ما در پایان سال ۱۴۰۰، به‌عنوان کسری مخزن تجمعی با آن مواجهیم؛ یکصد و چهل میلیارد مترمکعب. کسری مخزن تجمعی به زبان ساده یعنی بیش از ورودی آب به سفره‌های زیرزمینی، از آن‌ها برداشت کرده‌ایم و اکنون با یک بدهی بزرگ و اساسی مواجهیم. برای لمس بزرگی این مقدار، استخری فرضی را تصور کنید که یکسر آن در تهران است و سر دیگر آن، تقریبا هزار کیلومتر آن‌طرف‌تر، در مشهد است. استخری با چنین طول وحشتناکی، دارای عرض ۱۰۰۰ متر است. این استخر را تا عمق ۱۴۰ متر، پر آب کنید. آبی که در استخرتان دارید، معادل با کسری مخزن تجمعی یا بدهی ما به آب‌های زیرزمینی کشور است و هرسال هم حدود ۵ میلیارد مترمکعب کسری جدید به آن اضافه می‌کنیم، حتی در سال‌هایی با بارش‌های سیل‌آسایی مانند سال ۹۸.
عدد دوم: ۴۰۰؛ این رقم، تعداد دشت‌هایی است که در کشور ممنوعه شده‌اند. ممنوعه یعنی بخش‌هایی که دخلمان، مدت‌هاست از خرجمان، عقب‌تر مانده و در حال بالا آوردن بدهی هستیم. ممنوعه یعنی قرار بر این بوده که به لحاظ قانونی، دیگر چاه جدید و خرج جدید برای آب‌های زیرزمینی، درست نکنیم اما نه حاکمیت، نه بهره‌برداران، نه فعالان محیط زیستی، نه عموم، آن را جدی نگرفته‌اند. کل مناطق (دشت‌ها) کشور، کمی بیش از ۶۰۰ دشت است. اگر مناطقی که در کویرهای مرکزی است یا در نقاط بدون جمعیت و کشاورزی و صنعت است را برداریم، عملا همه وسعت زیرپای ما در ایران، ممنوعه است. اما خبری از کشیده شدن ترمز برداشت‌ها نیست و حاصلش آنکه هرسال به‌طور متوسط ۵۰ سانتی‌متر آب در آبخوان‌های کشور پایین می‌رود. رقمی که در مناطقی با تمرکز جمعیتی چون تهران، اصفهان، شیراز، مشهد، تبریز، همدان و … بسیار بیشتر است. 
عدد سوم: ۴۰۰۰؛ این رقمی است که مربوط به شاخص کیفیت و یا شوری آب‌های زیرزمینی است. این رقم که با واحد کمی عجیب‌وغریب برای غیرمتخصصان، به‌صورت میکروزیمنس بر سانتی‌متر، بیان می‌شود؛ شاخص و خط‌کشی است که به ما می‌گوید، یک آب، چقدر ازنظر شوری و کیفی، مناسب است. ۴۰۰۰ رقمی است که در سال‌های اخیر، به‌طور متوسط در آبخوان‌های کشور، گزارش‌شده. این رقم در ابتدای دهه ۶۰ شمسی، تقریبا نصف بوده یعنی ۲۰۰۰. ما در طول این سال‌ها، نه‌تنها کمیت آبخوان‌ها، منابعی که بیش از ۵۵% از نیازهای شرب، کشاورزی و صنعت ما را تأمین می‌کنند؛ بلکه کیفیت آن‌ها را هم نابود کرده‌ایم و خبری هم از تصمیم جدی و اقدام همه‌جانبه برای بهبود اوضاع نیست. 
عدد آخر: ۴؛ این عددی است که می‌گوید چند درصد بودجه بخش آب کشور در ۴۰ سال اخیر، در بخش آب زیرزمینی هزینه شده است. اینجا هیچ نیازی به شرح بیشتر ندارد! واضح است که چقدر آب‌های زیرزمینی، برای تصمیم گیران، اولویت داشته است.
 چهار عدد، در پایان سال ۱۴۰۰، به ما تصویری از آینده می‌دهند: ۱۴۰، ۴۰۰، ۴۰۰۰ و ۴
شاید امروز برای خیلی از ما، تصویر تلخ، شکننده و پر فاجعه آینده، مثل همان سفر خیالی، دور از باور و حتی خالی از معنا باشد؛ طبیعی است. منابع آب زیرزمینی، مستقیمادیده نمی‌شوند. آن‌ها زیر پای ما هستند و اساس زندگی بسیاری از شهرها و روستاهای ما را شکل داده‌اند. پیام امسال روز جهانی آب، «آب‌های زیرزمینی، نادیدنی را دیدنی کنیم» است؛ البته طبیعت و زمان، این نادیدنی را دیدنی خواهند کرد. هنر ما به‌عنوان موجودی که خود را هوشمند می‌شماریم، آن است که قبل از گرفتار شدن و سقوط، آن را ببینیم؛ اگر واقعا هوشمند باشیم.