گروه فرهنگی
چرا امام صادق علیه‌السلام را رئیس مذهب شیعه می‌خوانند؟ مگر نه این است که تمام ائمه سلام الله علیهم رئیس مذهب ما هستند؟ چرا تنها امام ششم با این عنوان خوانده می‌شود؟ یک دلیلش کثرت روایات و احادیثی است که از حضرت به ما رسیده است. آثار و اخباری که هویت معرفتی شیعه را شکل می‌دهد. در حوزه‌های فقه، عقاید، اخلاق و معارف اگر نبود فرمایشات جعفربن محمد علیها السلام، شیعه هرگز این ثروت فکری کنونی را نداشت. دلیل دیگر به برهه زمانی خاصی بر می‌گردد که حضرت در آن و بر آن امامت می‌کرد. با کاهش خفقان و استبداد حاصل از حکومت امویان در نظام اسلامی آن دوران، فضا برای شکل‌گیری نحله‌ها و فرقه‌های گوناگون در درون سرزمین اندیشه اسلامی مهیا شد. در آن فضا امام صادق رئیس مذهب شیعه بود؛ چراکه پیش از آن مرزبندی‌های اعتقادی ملموس و عینی نبود. دلیل دیگر در امتداد دلیل قبلی است، توجه خاصی است که امام صادق به گروه شیعیان به عنوان یک گروه مشخص و معین و و قابل تمایز داشتند. این توجه به خصوص در نگرانی‌ها و دغدغه‌های ایشان نسبت به شیعیان نیز متبلور است.  
امام صادق علیه‌السلام، نسبت به وضعیت شیعیان در زمان غیبت حضرت مهدی ارواحنافداه، نگران بوده و آزمایش‌های سنگین الهی در این دوران را به ایشان گوشزد می‌نموده‌اند. از جمله افکاری که ذهن امام‌ صادق علیه‌السلام را نسبت به شیعیان مشغول می‌نمود، نگرانی از وضعیت رقت‌بار ایشان در زمان غیبت حضرت مهدی ارواحنافداه بود. این دلواپسی تا حدی بود که گاهی حتی خواب را از چشمان مبارک ایشان می‌ربود. سدیر صیرفی نقل می‌کند که با مفضل و ابوبصیر و ابان به منزل امام صادق علیه‌السلام وارد شده، ديديم ایشان روى خاک نشسته و همچون مادر فرزند از دست داده، می‌گرید و می‌گوید: «اى آقای من! غيبت تو خواب را از چشمانم ربوده و جایگاهم را تنگ كرده و آسايش را از دلم برده‏». سدیر پس از بیان مناجات جانسوز امام صادق می‌گوید: [آنگاه که مناجات ایشان تمام شد و حال حضرت از دگرگونی خارج گشت]، عرض کردیم: ای فرزند بهترین مخلوقات خدا، هرگز خداوند ديده‌‏ات را نگرياند، از چه پيش‌آمدى اشكت روان و ديده‌‏ات گريان است؟ 
آن امام همام پس از آهی جانکاه فرمود: «امروز در کتاب جَفر [که از علوم مربوط به حوادث آینده و مختص به اهل‌بیت علیهم‌السلام است]، می‌نگریستم تا اینکه به موضوع ولادت قائم علیه‌السلام و غیبت او و طولانی شدن آن، عمر طولانی ایشان و گرفتاری مؤمنین در آن زمان و اینکه مبتلا به شک و تردید گشته و از دینشان برمی‌گردند، برخورد نمودم، همین مسئله سبب شد تا دچار حزن و اندوه فراوان شده و به گریه بیفتم».
عرض کردیم: ای فرزند رسول خدا! ما را هم در جریان آنچه اتفاق خواهد افتاد بگذارید. فرمود: «خداوند چهار سنت از پیامبران گذشته را در قائم ما جاری می‌سازد: تولدش را شبیه تولد موسی علیه‌السلام و غیبت او را همچون غیبت عیسی علیه‌السلام و طولانی شدن غیبتش را مانند طولانی شدن کار نوح علیه‌السلام و عمر او را مثل عمر خضر علیه‌السلام قرار می‌دهد. اما شباهتش به موسی علیه‌السلام از آن باب است که فرعون وقتی متوجه شد حکومتش به‌واسطه فرزندی از بنی‌اسرائیل زائل می‌شود، دستور داد تا شکم زن‌های آنها را دریده و فرزندانشان را بکشند؛ اما درنهایت خداوند موسی را از شر فرعون حفظ نموده و هیمنه فرعون را در مقابلش فرو ریخت. همچنین است قائم ما، بنی امیه و بنی عباس چون می‌دانند او از ماست، به طمع از بین بردنش، دست به کشتن نسل پیامبر زدند؛ اما خدا چنین خواسته که نورش را تمام نماید، اگرچه مشرکان خوش نداشته باشند. 
اما شباهتش به عیسی از آن باب است که یهود و نصاری اتفاق نظر پیدا کردند او را کشته‌اند؛ اما خداوند آنها را تکذیب نمود و فرمود: «او را نکشتند و به صلیب نکشیدند و تنها امر بر آنها مشتبه شد». همچنین است قائم ما، به سبب طولانی شدن غیبتش، عده‌ای می‌گویند: او هنوز متولد نگشته است. عده‌ای می‌گویند: کشته شده. اما شباهتش به نوح از آن جهت است که وقتی برای قومش طلب عقوبت نمود، خداوند جبرئیل را با هفت دانه خرما فرستاد و به نوح عرض کرد: خداوند می‌فرماید: من بندگانم را تنها پس از اتمام حجت، عقوبت می‌نمایم، پس به کار دعوتت ادامه بده و این دانه‌ها را در زمین بکار، هرگاه که رشد نمایند، فرج و گشایش برای تو ایجاد می‌شود. به پیروانت نیز بشارت ده. آنگاه که دانه‌ها رشد نموده و تبدیل به درخت‌های بلند با شاخ و برگ و میوه خرما شدند و از خداوند برای قومش طلب عقوبت نمود، دستور آمد تا از دانه‌های آن درختان کاشته و کار قبل را تکرار نماید. عده‌ای از طرفدارانش با شنیدن این مطلب، دچار تردید گشته و از اطرافش پراکنده شدند. این مسئله تا هفت نوبت تکرار شد و هر بار عده‌ای از دایره پیروان نوح خارج می‌گشتند تا اینکه کمتر از هشتاد نفر از افراد خالص پیرامونش ماندند. آنگاه خداوند به نوح وحی نمود که ای نوح! الان مؤمنین واقعی مشخص شده و افراد ناخالص از اطراف تو رفتند و تنها کسانی باقی ماندند که من وعده داده بودم تا مُلک خود را به آنان عطا نمایم. 
حضرت در ادامه فرمودند: قائم ما نیز چنین است. غیبتش آنقدر طولانی می‌شود تا افراد ناخالص از غربال بیرون رفته و کسانی از شیعیان که طینتشان خبیث است، باطن خود را نشان داده و   فقط 
خالصین باقی بمانند. و اما شباهتش به خضر از جهت طول عمرش می‌باشد. خداوند عمر خضر را تنها برای آن طولانی نمود تا دلیلی محکم بر طولانی شدن عمر قائم ما باشد و کسی نتواند آن را محال بشمارد و حجت بر معاندین از این جهت تمام باشد». این مطالب که حضرت را در طول حیات شریفشان دچار نگرانی کرده بود، حاکی از آن است که شیعه باید در عصر غیبت، ایمان خود را نسبت به امام زمانش تقویت نموده و خود را از شائبه‌های کفر، شرک و نفاق خالص نماید تا از آزمایش‌های سخت الهی در این دوران، سرافراز بیرون آید.
 دغدغه جمعیت شیعه در کلام رئیس مذهب
هومن سنایی: در ادامه دغدغه‌ها و نگرانی امام صادق علیه‌السلام برای شیعیان، به نگرانی در مورد جمعیت آن‌ها می‌رسیم. مسئله فرزند آوری و تکثیر نسل از دغدغه‌های مهم معصومین علیهم‌السلام بوده است. پیامبر مکرم اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله، امت خویش را بر ازدواج و تولید نسل تشویق می‌کردند و می‌فرمودند: «تَنَاكَحُوا تَنَاسَلُوا تَكْثُرُوا فَإِنِّي أُبَاهِي بِكُمُ اَلْأُمَمَ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ وَ لَوْ بِالسِّقْطِ»؛ «ازدواج کنید تا تولید نسل کنید و زیاد شوید؛ همانا من در روز قیامت به شما در برابر امت‌های دیگر مباهات می‌کنم؛ هرچند سقط شده از شما باشد».
تعداد اندک شیعیان و زادوولد اندک آن‌ها مطلبی تازه نیست و گویا همواره موجب نگرانی بوده است تا جایی که یکی از شکوائیه‌های حضرت ولی‌عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه به درگاه الهی همین کم بودن جمعیت شیعیان است. «اللّهُمَّ إِنَّا نَشْكُو إِلَيْکَ… قِلَّةَ عَدَدِنا»؛ «خدایا! ما نسبت به تعداد اندک خود به درگاه تو شکوه می‌آوریم». از ظاهر برخی روایات می‌توان این‌گونه برداشت کرد که امام صادق علیه‌السلام به‌عنوان شیخ الائمه علیهم‌السلام و مؤسس مذهب فقهی و کلامی جعفری با امتناع برخی اطرافیان و شیعیان نسبت به مسئله ضروری و مهم فرزند آوری مواجه بوده است و با روش‌های متفاوت و متنوعی سعی در تشویق به فرزند آوری داشته‌اند. در این نوشتار به برخی روش‌های امام صادق علیه‌السلام برای ترویج فرزند آوری می‌پردازیم.
 فرزند، میراث الهی
امام صادق علیه‌السلام در جمع اصحاب خاطره‌ای را به این شکل بیان فرمودند: «فلان آقا، به من گفت: من نسبت به داشتن فرزند بی‌رغبت بودم تا زمانی که در عرفات وقوف کرده بودم و در کنارم نوجوانی بود که گریه می‌کرد و دعا می‌خواند که خدایا! پدر و مادرم، خدایا! پدر و مادرم را دریاب. زمانی که این دلسوزی فرزند نسبت به والدینش را دیدم، میل به داشتن فرزند در من ایجاد شد». امام معصوم علیه‌السلام حکیم است و از بیان یک خاطره در جمع اصحاب توسط ایشان می‌توان حدس زد که بی‌رغبتی به فرزند مسئله مورد ابتلای عده‌ای از آن‌ها بوده و امام بزرگوار با بیان این ماجرا، صدقه جاری بودن و اجر داشتن فرزند صالح را یادآوری کردند. امام صادق علیه‌السلام در بیان دیگری می‌فرماید: «میراث الهی برای بنده مؤمن، فرزند صالحی است که برای او استغفار کند».
 یادآوری شیرینی فرزند و تأکید بر محبت او
از امام صادق علیه‌السلام روایات فراوانی درباره اهمیت فرزند دوستی و اهمیت به خانواده نقل‌شده است. محبت به فرزند، موجب استحقاق رحمت الهی می‌شود. خداوند بر هیچ‌چیزی مانند غضب برای ظلم به زنان و فرزندان، غضب نمی‌کند.
 بدبینی نسبت به خدا؛ ریشه ترس از ازدواج و تولید نسل
بنا بر فرمایشات امام صادق علیه‌السلام کسی که ازدواج و تشکیل خانواده را از ترس فقر ترک کند، نسبت به پروردگار جهان، بدبین است. چه‌بسا انسان‌هایی که با وعده حمایت والدین، دوستان و اطرافیان دلگرم می‌شوند و نسبت به کارهای سخت و خطرناک اقدام عملی می‌کنند؛ اما وعده خالق آسمان‌ها و زمین آن‌ها را به حرکت وادار نمی‌کند. این تفاوت در رفتار نشان‌دهنده ضعف اعتقادی و بدبینی نسبت به وعده خداوند است.
 کمک به حلِ مشکلات جسمانی
اهل‌بیت علیهم‌السلام علم الهی و خدادادی دارند. گاهی در کنار راهنمایی‌های معنوی و متعالی، توصیه‌های پزشکی یا مشورتی را ارائه می‌دادند. این راهنمایی‌ها یک لطف و محبتی به مردم و در راستای حفظ سلامت شیعیان بوده است. امام صادق علیه‌السلام بنا بر روایت، کسانی که دارای فرزند نمی‌شدند به خوردن تخم‌مرغ بیشتر توصیه کرده‌اند. «مَنْ عَدِمَ الْوَلَدَ فَلْیَأْکُلِ الْبَیْضَ وَلْیُکْثِرْ مِنْهُ»؛ «هر کس فرزند ندارد، تخم‌مرغ بخورد و فراوان از آن بهره ببرد». جعفر بن محمد الصادق علیه‌السلام، امام راستین و راهنمای مردمان بودند و با توجه به مشکلات فرزند آوری در بین اصحاب و مردم با روش‌های مختلف با عوامل و علل امتناع از فرزند آوری مبارزه کردند. جلب‌توجه اصحاب به فواید اخروی و باقیات‌الصالحات بودن فرزند، شیرینی محبت به فرزند، اشاره به ریشه‌های اعتقادی امتناع از ازدواج و فرزند آوری و توصیه‌های بهداشتی و تغذیه‌ای ازجمله تلاش‌های آن امام همام برای گسترش فرزند آوری بوده است.