مالکیت ایران بر منطقه قره‌سو
وحید عظیم‌نیا
حاکمان جمهوری آذربایجان گویا بنای دست کشیدن از اظهارات ناصواب علیه جمهوری اسلامی ایران را ندارند و توجهی هم به توصیه‌های برادرانه تهران نشان نمی‌دهند؛ همین چند روز قبل دریابان علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان خطاب به مقامات باکو گفت «بی‌توجهی به اصول و الزامات همسایگی و بیان اظهارات کذب و غیرسازنده، نشانه حسن‌نیت و تدبیر نیست. اتهام‌زنی به کشوری که جامعه جهانی آن را به‌عنوان قهرمان مبارزه با مواد مخدر می‌شناسد، اثری جز بی‌اعتبارسازی کلام گوینده ندارد. مراقب دام‌های پرهزینه شیاطین باشید.»
رئیس مجلس شورای اسلامی نیز در نطق قبل از دستور جلسه علنی روز یک‌شنبه ۲۵ مهر، بدون نام بردن از کشوری گفت «جمهوری اسلامی ایران خواهان حفظ، ثبات، صلح و امنیت در سراسر منطقه است و در هر کشوری اراده مردم را فصل الخطاب و منشأ رهایی از اختلافات و عامل خنثی شدن توطئه‌ها می‌داند، هرگونه ایجاد تفرقه و یا اقداماتی که امنیت را در سراسر منطقه نقض کند محکوم است و همه کشورها باید در راستای برقراری صلح و ثبات پایدار و افزایش روابط اقتصادی درون منطقه‌ای تلاش کنند.»
وی همچنین از وزارت امور خارجه درخواست کرد در این شرایط حساس و در راستای حفظ امنیت و ثبات منطقه ضمن انجام اقدامات لازم، مواضع حکیمانه و عاقلانه جمهوری اسلامی ایران را فعالانه منعکس و پیگیری کند.
البته قبل از نطق علنی محمدباقر قالیباف، وکلای ملت در یک جلسه غیرعلنی پذیرای گزارش وزیر امور خارجه درباره اتفاقات غرب آسیا و محیط پیرامونی کشورمان و تحولات اطراف مرزها بود. طبق گفته سخنگوی هیئت‌رئیسه مجلس، تحولات شمال غرب و شکل‌گیری تهدید احتمالی در مرزهای این بخش از کشور و راهبردهای آمریکا و رژیم صهیونیستی، ازجمله موضوعاتی بود که وزیر امور خارجه در خصوص آن‌ها توضیحاتی ارائه کرد. همچنین اقدامات دستگاه دیپلماسی در هماهنگی با سایر دستگاه‌ها و نهادهای ذی‌ربط در این خصوص به اطلاع نمایندگان رسید. سید نظام‌الدین موسوی در همین رابطه گفت «کشورمان این تحولات را به‌طور کامل رصد می‌کند و مواضع جمهوری اسلامی در این خصوص کاملاً روشن است و اجازه نمی‌دهد که دشمنان منافع کشورمان را به‌هیچ‌وجه تهدید کنند. ما معتقدیم آنچه که می‌تواند ثبات و آرامش را به منطقه بازگرداند، عدم‌مداخله دشمنان و نیروهای فرا منطقه‌ای است. روابط ما با همسایگان بر اساس تعامل و احترام است، اما ما به‌هیچ‌وجه مداخله سایرین را نمی‌پذیریم و خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران در مورد مرز کاملاً روشن است و اقدامات صورت گرفته در حوزه نظامی نظیر رزمایش‌ها امنیتی و دیپلماسی به‌صورت مرتب در حال انجام است.»
اینکه «تحولات مرزی شمال‌غرب» کشورمان این روزها به یکی از پربسامدترین موضوعات روز تبدیل‌شده است، ریشه کاملاً منطقی داشته و حساسیت درباره آن، نه یک هیجان سیاسی بلکه مصداق «حکمرانی عقلانیتی» است. چه آنکه «تغییر ژئوپلیتیک» منطقه از سوی برخی عناصر سیاسی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای موضوعی نیست که بشود به‌راحتی از کنار آن گذشت. یکی از موضوعات مربوط به باریکه کوچک
۳ و نیم کیلومتری به نام «قره‌سو» است و اخیراً حمید خوشایند از کارشناسان ارشد مسائل بین‌المللی آن را مطرح کرده است. بر این اساس، در منتهی‌الیه غربی ایران، باریکه‌ای به نام قره‌سو نام دارد که یک ناحیه راهبردی بوده در ترکیه به «انگشت آتاتورک» معروف است و ۳ و نیم کیلومتر پهنا دارد. این منطقه از شمال به ارمنستان، از جنوب به ایران، از شرق به نخجوان جمهوری آذربایجان و از غرب به ترکیه مشرف است که تا قبل از سال ۱۳۱۰ بخشی از خاک ایران بود. در این سال طی مذاکراتی که «محمدعلی فروغی» وزیر خارجه ایران به دستور رضاخان با «توفیق رشدی» وزیر خارجه ترکیه داشت، این باریکه که آتاتورک به آن چشم دوخته بود، به جمهوری تازه تأسیس ترکیه واگذار شد.
طبق اظهارات خوشایند، امروز اگر جمهوری اسلامی اراده کند، با ارائه اسناد تاریخی ازجمله عهدنامه ترکمانچای می‌توان در دیوان بین‌المللی دادگستری ثابت کرد که مالکیت ایران بر منطقه قره‌سو، کاملاً قانونی است و می‌توان آن را به ایران عودت داد. این باریکه کوچک ۳ و نیم کیلومتری که امروز بیش از ۷۰۰ کیلومتر مسیر ترانزیتی ایران در حوزه قفقاز جنوبی را با خطر مواجه کرده است، نقش بسیار مهمی در تحقق رؤیای «دالان تورانی» رجب طیب اردوغان دارد که در سال‌های اخیر به‌شدت به دنبال اجرای آن است. درواقع قره‌سو نقطه آغاز و مبدأ اصلی ترسیم و اجرای دالان مجعول تورانی است که دولت کنونی ترکیه در چارچوب نگاه نوعثمانی‌گرایی آن را پیگیری می‌کند. پیشبرد پروژه دالان تورانی اردوغان که هیچ نامی از آن در تحولات اخیر قفقاز جنوبی و در مواضع آشکار و نیمه‌آشکار و پنهان مقامات عالی ترکیه و آذربایجان و دیگران برده نمی‌شود، فعلاً در سیونیک ارمنستان به مشکل برخورده است. اصرار دولت آذربایجان و دولت ترکیه مبنی بر اجرای دالان موسوم به زنگزور در این ناحیه باهدف رفع «مهم‌ترین مانع» پیش روی دالان تورانی است. اجرای به‌اصطلاح دالان زنگزور که باعث قطع خطوط ارتباطی و مرزی ایران با ارمنستان می‌شود، به‌اندازه‌ای برای ترکیه و آذربایجان دارای «اهمیت راهبردی» است که باکو حاضر است در ازای به دست آوردن این ناحیه که در استان سیونیک ارمنستان قرار دارد، حتی از بخشی از ادعاهایش در نقاط شمالی قره‌باغ دست بکشد! به‌عبارت‌دیگر امروز اجرای این دالان توسط باکو – آنکارا، بر بازپس‌گیری قره‌باغ از ارمنستان، اولویت پیداکرده است!
تحقق دالان مجعول تورانی که فعلاً با مانعی به نام زنگزور مواجه است و تمام تلاش ترکیه و آذربایجان هم معطوف به گشودن زنگزور شده است، دارای پیامد‌های راهبردی متعددی برای ایران و همچنین روسیه و چین است. پیامد‌هایی که اجرای دالان زنگزور که باعث تکمیل خطوط ارتباطی ترکیه به آذربایجان و ازآنجا به دریای خزر و آسیای مرکزی می‌شود (آنچه که در ایده‌های بلندپروازانه اردوغان دالان تورانی است) برای ایران را به شکل زیر می‌توان برشمرد: ۱. تضعیف بازیگری ایران در منطقه قفقاز؛ ۲. اخلال در مناسبات تجاری ایران و روسیه در قفقاز؛ ۳. اخلال در مناسبات تجاری ایران با ارمنستان؛ ۴. قطع یکی از راه‌های مهم ترانزیت ایران به اروپا و ایجاد وابستگی صرف به آذربایجان و ترکیه؛ ۵. تضعیف موقعیت ایران در کریدور شمال – جنوب و شرق – غرب؛ ۶- تضعیف جایگاه ایران و اخلال در همکاری ایران در اتحادیه گمرکی اوراسیا؛ ۷. تضعیف جایگاه ایران و اخلال در همکاری‌های ایران در شانگهای؛ ۸. تضعیف جایگاه ایران در خط «یک پهنه – یک‌راه» چین؛ ۹. از بین بردن مزیت ژئوپلیتیکی ایران در قفقاز با بر هم زدن موازنه خطوط ترانزیتی در منطقه. در حقیقت اجرای دالان مجعول تورانی باعث حذف ایران از تمام معادلات انرژی و ترانزیت منطقه قفقاز می‌شود. پیامد‌های راهبردی مهم دالان مجعول تورانی برای روسیه و چین هم شامل موارد زیر است: ۱. کاهش مزیت‌های ژئوپلیتیکی روسیه در قفقاز؛ ۲. قطع وابستگی اروپا به روسیه در زمینه انرژی و کاهش اهرم‌های فشار روسیه علیه اروپا؛ ۳. تهدیدات راهبردی علیه روسیه از طریق گسترش و تقویت مواضع ناتو در شرق و اتصال ناتو به دریای خزر؛ ۴. افزایش نیاز گازی چین به آسیای مرکزی؛ ۵. ارتقاء سطح بازیگری کشور‌های آسیای مرکزی علیه چین؛ ۶. تضعیف پروژه ۵ تریلیون دلاری «یک پهنه – یک‌راه» چین که بزرگ‌ترین پروژه سرمایه‌گذاری تاریخ بشر است؛ ۷. تضعیغ پیمان شانگهای؛ ۸. تکمیل محاصره روسیه و چین توسط آمریکا و اروپا با بازیگردانی ترکیه و آذربایجان.
به‌هرروی، موضوع امروز در قفقاز جنوبی ابعادی فراتر از مناقشه بین آذربایجان و ارمنستان بر سر قره‌باغ پیداکرده است. امروز مسئله اصلی در قفقاز جنوبی تنها دعوا بر سر قره‌باغ آن‌هم میان دو کشور نیست، بلکه مسئله اصلی تلاش برای ایجاد و اجرای طرح‌های بلندپروازانه‌ای است که می‌تواند ژئوپلیتیک منطقه را به‌طور کامل دستخوش دگرگونی کند. ضمن اینکه تحقق طرح‌های صهیونیستی در حوزه قفقاز جنوبی و در جوار مرزهای ایران را تسهیل کند؛ لذا حساسیت ایران در قبال اتفاقات اخیر که حتی شخص رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز به آن واکنش نشان دادند، از روی حکمت و دوراندیشی و اشراف به هر آنچه که باهدف تغییرات ژئوپلیتیکی در حال وقوع بوده، است. مواضع جمهوری اسلامی ایران در حوزه قفقاز جنوبی کاملاً مشخص و روشن است: ۱- جلوگیری از حضور مخرب رژیم صهیونیستی در مرزهای شمالی ایران با توجه به ابعاد و تهدیداتی که برای کشورمان دارد و ۲- جلوگیری از تغییرات مرزی که به تغییرات ژئوپلیتیک در منطقه می‌انجامد.
آذربایجان , منطقه قره سو
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.