وحید عظیم‌نیا
اندک‌اندک نه جمع مستان که داوطلبان اولین انتخابات قرن پیش‌رو از راه می‌رسند و فعلا مهم‌تر از آن، سازوکار اجرایی این نماد مردم‌سالاری است تا ضمن تضمین سلامت انتخابات، سلامت انتخاب‌کنندگان نیز تضمین شود. ازاین‌جهت پیشنهادات مختلفی برای شکل (فرم) برگزاری انتخابات مطرح شده است.
طبق اعلام رسمی ستاد انتخابات کشور، بناست «سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری»، «ششمین دوره شورا‌های اسلامی شهر و روستا» و ۲ انتخابات میان‌دوره‌ای یعنی «دومین میان‌دوره‌ای پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری» و «اولین میان‌دوره‌ای یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی» روز جمعه ۲۸ خرداد سال ۱۴۰۰ برگزار شود.
فضای بهاری انتخابات زمینه یکی از پیشنهادات شده است به‌طوری‌که فرآیند دریافت رأی از مردم در فضا‌های باز انجام شود. بر اساس این پیشنهاد، صندوق‌های اخذ رأی به جای استقرار در فضا‌های سربسته باید در فضا‌های باز مثل حیاط مدارس و مساجد و حتی خیابان مستقر شود.
همچنین بناست در انتخابات ۱۴۰۰ نیز طبق انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی که ۲ اسفند ۱۳۹۸ برگزار شد، الزام ثبت اثرانگشت بر تعرفه رأی حذف شود. این اقدام سال گذشته که هنوز خزان کرونا وزان نشده بود، صورت گرفت تا سلامت مردم تضمین شود.
شورای نگهبان با استناد به اصل ۹۱ قانون اساسی، به‌منظور پاسداری‏ از «احکام‏ اسلام‏» و «قانون‏ اساسی»، تشکیل شده است و «تفسیر قانون‏ اساسی» و «نظارت‏ بر انتخابات‏ مجلس‏ خبرگان‏ رهبری‏، ریاست‏ جمهوری‏، مجلس‏ شورای‏ اسلامی‏ و مراجعه‏ به‏ آراء عمومی‏ و همه‌پرسی» بر اساس اصول ۹۸ و ۹۹ یکی از
 کار ویژه‌های این شوراست.
اینکه رهبر انقلاب ۱۰ اردیبهشت ۹۶ در یک سخنرانی عمومی، فرمودند «رأی مردم حق‌الناس است؛ اگر کسی تعرض کند، به‌حق الناس تعرض کرده است یکی از گلوگاه های تضمین حق‌الناس بودن رأی مردم، شورای نگهبان است؛ شورایی که در عملکرد چهار دهه‌ای خود ثابت کرده است، آخرت خود را فدای دنیای دیگران نمی‌کند و به قول خلف صالح امام (ره)، فقهای شورای نگهبان آدم‌های قرص و محکمی هستند که مو را از ماست می‌کشند و بررسی شکایات نیز بر عهده همان‌هاست.
به‌هرروی همین شورای نگهبان، حال که کشور با ویروس حقیر و خطیری روبه‌روست علاوه بر ضمانت سلامت انتخابات به فکر سلامت رأی‌دهندگان نیز هست ازاین‌جهت پیشنهاد داده است تا انتخابات ریاست‌جمهوری و «شورا‌های اسلامی شهر و روستا» که طبق قانون همزمان برگزار می‌شوند، به‌صورت موقت تفکیک شوند.
بر اساس پیشنهاد شورای نگهبان، انتخابات ریاست جمهوری سر موعد قانونی یعنی روز جمعه ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ طبق همه ضوابط تعیین‌شده برگزار شود، اما انتخابات «شورا‌های اسلامی شهر و روستا» به مدت محدود چندماهه به تعویق بیفتد. هدف از این پیشنهاد، صورت نگرفتن تجمع بر سر صندوق‌های اخذ رأی است به‌طوری‌که صرفا یک صندوق در شعب اخذ رأی آن‌هم در فضای باز مستقر شود تا رأی‌دهندگان در کمترین زمان ممکن آراء خود را به صندوق انداخته و محل را ترک کنند تا خدای‌نکرده انتقال ویروس صورت نگیرد.
این پیشنهاد برای عملی شدن نیاز به اصلاح قانون عادی دارد یعنی نمایندگان مجلس شورای اسلامی با یک طرح دوفوریتی می‌توانند به آن جامه عمل بپوشانند. البته یک نکته دارد؛ ازآنجایی‌که اصلاح قانون تجمیع انتخابات با نظر مجمع تشخیص مصلحت نظام بوده است باید نظر این مجمع نیز گرفته شود که به‌زعم این قلم در صورت وجود اراده، نهایی کردن چنین مهمی خارج از توان نخواهد بود.
عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان اخیرا در بخشی از یک گفت‌وگویی، درباره آخرین تدابیر و پیشنهادات برای تضمین سلامت مردم در انتخابات پیش‌رو گفته است، اثرانگشت در این دور از انتخابات هم به‌نوعی حذف شده است، پیشنهاد ما این بود آنچه را که می‌توانیم بدون اصلاح قانون انجام دهیم که یکی از تدابیری که در این رابطه اندیشیده شده بحث افزایش تعداد شعب اخذ رأی و افزایش صندوق‌هاست به‌نحوی‌که منجر به تجمع کمتر رأی‌دهندگان شود همچنین ازآنجایی‌که زمان برگزاری انتخابات هوا خوب است، صحبت شده تا صندوق‌ها در محیط‌های باز قرار داده شوند. اگر بخواهیم اقدامات فراتری انجام دهیم حتما نیازمند اصلاح قانون هستیم که منوط به پیشنهاد دولت و وزارت کشور است و اگر لازم شد در این جهت گام برمی‌داریم.
معاون اجرایی و امور انتخابات شورای نگهبان درباره تفکیک انتخابات ریاست جمهوری و شورای اسلامی شهر و روستا نیز گفته است، این پیشنهادی بود که خود ما به مجلس داشتیم، چون قانون انتخابات شورا‌ها یک قانون عادی است مجلس می‌تواند با یک طرح دوفوریتی این کار را انجام دهد، اما یک مانعی نیز در این رابطه وجود دارد؛ زمانی که انتخابات شورا‌ها و ریاست جمهوری تجمیع شد، این موضوع با نظر مجمع تشخیص مصلحت اتفاق افتاد لذا در این مورد حتما باید نظر مجمع گرفته شود. این پیشنهاد، پیشنهاد خوبی است که در صورت اتفاق، انتخابات شورا‌ها می‌تواند در زمان دیگری مثلا با فاصله یک‌ماهه یا چندهفته‌ای برگزار شود.
کدخدایی در پاسخ به این سؤال که اگر مجلس در این رابطه اقدام کند، آیا این فرصت وجود دارد که بتوانیم انتخابات پیش رو را به این صورت برگزار کنیم؟ گفته بله، ازآنجایی‌که موضوع تنها بحث تفکیک انتخاباتی است اگر مجلس به دو صورت دوفوریتی اقدام کند می‌توان این کار را انجام داد.
یکی دیگر از موضوعاتی که این روز‌ها مطرح شده و زیاد موردتوجه قرار نگرفته، برگزاری انتخابات در ۲ روز است یعنی روز جمعه و شنبه ۲۸ و ۲۹ خرداد ۱۴۰۰. چرایی موردتوجه قرار نگرفتن این موضوع به مخالف قانون بودن آن برمی‌گردد و از طرف دیگر گفته شده، معمولاً در هر دوره از انتخابات، شاهد تمدید متوالی انتخابات تا ساعت ۲۴ هستیم. سخنگوی شورای نگهبان درباره این مسئله و اینکه عده‌ای معتقدند، چون قانون اساسی در این مورد سکوت کرده ستاد ملی مقابله با کرونا می‌تواند با اختیاراتی که به آن واگذار شده است، این تصمیم را بگیرد، آیا چنین چیزی امکان دارد؟ گفته است نه، اگر بخواهیم افزایش روز انتخابات را داشته باشیم حتما نیازمند قانون هستیم.به‌هرروی انتخابات ۱۴۰۰ در حالی از راه می‌رسد که بالاپوشانی دولت انگلیس درباره جهندگی ویروس کرونا، شاهد شیوع نوع جدید ویروس کرونا موسوم به کرونا انگلیسی هستیم که قدرت تسری آن به‌مراتب بیشتر است ازاین‌جهت، پیشنهاد ش