اکبر معصومی 
تحریم بی‌سابقه جمهوری اسلامی توسط آمریکا و اتحادیه اروپا باعث شده است که مسئولان برای بی‌اثر کردن آن، مسیر دور زدن تحریم‌ها را در پیش بگیرند. سیاستی که امروز باعث شکست تاکتیک فشار حداکثری آمریکا شده است. رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران نیز به شکست سیاست‌های آمریکا در مقابل نظام اسلامی اعتراف می‌کند. اعتراف این مقام آمریکایی به شکست سیاست کشورش در مقابل جمهوری اسلامی نشان می‌دهد که مسیر طی شده برای خنثی‌سازی تحریم‌های آمریکا درست بوده است. بنابراین در وضعیتی که امروز ایران در مسیر پیدا کردن غلبه بر دشمنی آمریکا است، چه توجیهی برای تصویب FATF وجود دارد؟ آیا عده‌ای به‌دنبال بستن مسیر دور زدن تحریم‌ها می‌باشند؟
   اهمیت تصویب لوایح چهارگانه برای آمریکا 
اهمیت موضوع FATF  برای آمریکا و غرب به‌اندازه‌ای است که مسئولین ارشدشان چندین بار به‌صورت علنی خواستار تصویب آن در ایران شدند. موضوعی که نشان می‌دهد موفقیت آمریکا در سیاست‌های اعمالی علیه کشورمان منوط به دستیابی آن‌ها به آمار و نوع تجارت خارجی کشورمان می‌باشد. مایک پمپئو، وزیر سابق امور خارجه آمریکا  در کنفرانس خبری با وزیر امور خارجه آلمان در سال ۹۸ می‌گوید: ایران به‌طور کامل نتوانسته است تعهدات خود ذیل برنامه اقدام FATF که در سال ۲۰۱۶ پذیرفته است را تکمیل کند. به‌عنوان بخشی از برنامه اقدام، ایران تعهد داده است که دو کنوانسیون پالرمو (مقابله با جرائم سازمان‌یافته فراملی) و کنوانسیون CFT (مقابله با تأمین مالی تروریسم) را تصویب کند. اما همان‌طور که ما از اصلی‌ترین کشور حامی تروریسم در جهان انتظار داشتیم، آن‌ها تصمیم گرفته‌اند که این کار را انجام ندهند. امروز من از ایران می‌خواهم که هر دو معاهده را بدون تأخیر و بدون هیچ‌گونه حق شرطی به تصویب برساند. موضوعی که چندین بار
 از طرف اروپائیان درخواست شده است.
  نقش FATF در تجارت خارجی
شاید بهانه طرفداران FATF ، بحث تجارت خارجی باشد، هیچ‌گونه پشتوانه استدلالی و استنادی قابل‌اعتنایی ندارد. آمارها نشان می‌دهد تصویب لوایح FATF تأثیر چندانی بر میزان تجارت خارجی نداشته است.آمارهای رسمی بانک مرکزی و گمرک جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهند طی دوره ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۸، حجم تجارت خارجی غیرنفتی ایران، چه در حالت حضور در لیست سیاه FATF و چه در حالت تعلیق از لیست سیاه و فراتر از آن، چه در زمان اعمال تحریم‌های سال ۱۳۹۰، چه پس از اجرای برجام و چه پس از خروج آمریکا از برجام، تقریبا بین ۸۰ تا ۱۰۰ میلیارد دلار در نوسان بوده است و از هیچ‌یک از این رویدادها متأثر نشده است. به‌عبارت دیگر FATF متغیر مؤثری بر تجارت خارجی غیرنفتی ایران نبوده‌اند.گروه اقدام مالی (FATF) در اسفندماه ۱۳۸۷‌، ایران را در لیست سیاه خود قرار داد و تا تیرماه ۱۳۹۵‌، ایران در لیست سیاه این نهاد قرار داشت. براساس ادعای حامیان FATF، در این بازه زمانی باید حجم مراودات خارجی ایران نسبت به دوره پیش از آن، به‌شدت کاهش یافته یا اساسا آن‌گونه که برخی می‌گویند، باید فاتحه تجارت خارجی ایران خوانده می‌شد. اما آمارها می‌گویند طی این هفت سال حضور در لیست سیاه، نه‌تنها حجم تجارت خارجی غیرنفتی کشور نسبت به دوره پیش از آن کاهش نیافته، بلکه در مقاطعی تحت تأثیر متغیرهای واقعی، روند صعودی نیز به خود گرفته است و روی تجارت غیرنفتی تمرکز داریم چراکه فروش نفت هیچ‌گونه ارتباطی به FATF نداشته و با تحریم‌های خارجی دچار نوسان شده است.
  آمارهایی که نمی‌توان نادیده انگاشت 
 سال ۱۳۸۸ که ایران در لیست سیاه قرار داشته، حجم تجارت خارجی غیر‌نفتی ایران (مجموع صادرات و واردات) حدود ۷۷ میلیارد دلار بوده است. سال ۱۳۸۹ باوجوداین‌که ایران همچنان در لیست سیاه قرار دارد، حجم تجارت خارجی با افزایش ۱۴ میلیارد دلاری به ۹۱ میلیارد دلار و در سال ۱۳۹۰ به ۹۵ میلیارد دلار می‌رسد. سال ۱۳۹۰ بانک مرکزی و صادرات نفت ایران تحریم می‌شود و به دلیل کاهش درآمد نفتی، واردات کاهش می‌یابد و طی دو سال، حجم تجارت خارجی حدود ۱۴ میلیارد دلار کاهش یافته و به ۸۱ میلیارد دلار می‌رسد. در واکنش به تحریم نفت، کشور
 رو به توسعه صادرات غیرنفتی می‌آورد. این رویکرد نتیجه می‌دهد، حجم تجارت خارجی دوباره صعودی می‌شود و در سال ۱۳۹۳ با حدود ۹ میلیارد دلار افزایش، به ۹۰ میلیارد دلار می‌رسد.دقت کنیم که در همه‌سال‌ها ایران همچنان در لیست سیاه FATF قرار دارد. یعنی طی بازه زمانی ۸۸ تا ۹۳ که ایران در لیست سیاه قرار داشته، نه‌تنها فاتحه تجارت خارجی خوانده نشده، بلکه حجم تجارت خارجی در دو نوبت تحت تأثیر متغیرهای واقعی، صعودی شده است. جالب این‌که یکی از این دو نوبت، زمانی است که ایران هم در لیست سیاه قرار دارد و هم صادرات نفتش تحریم شده است؛ یعنی متغیرهای داخلی باعث صعودی شدن حجم تجارت خارجی شده است.این آمارها به‌خوبی نشان می‌دهد تجارت خارجی غیرنفتی ایران نه از تحریم‌ها تأثیر پذیرفته و نه از لیست سیاه FATF، بلکه یک نوبت در زمان حضور در لیست سیاه و یک نوبت دیگر در زمان تحریم توأم با حضور در لیست سیاه، حجم تجارت خارجی غیرنفتی افزایش یافته است. به‌عبارت دیگر، تجارت خارجی غیرنفتی ایران از لیست سیاه FATF و تحریم، تأثیر منفی نپذیرفته است.
  تفاوت ایران با سایر کشورها
موضوع بعدی این است که برخی مطرح می‌کنند که بسیاری از کشورها به این کنوانسیون پیوستند و هیچ‌گونه اتفاقی برای کشورشان نیافته است. مثال این گروه از افراد کشورهای همچون ژاپن و ترکیه و عربستان می‌باشد. بدیهی است که اولا نوع نگاه دشمنی غرب با کشورمان بسیار متفاوت با کشورهای مطرح شده است. وقتی در نگاه آمریکا یک دانشمند ایرانی به‌عنوان تروریست مطرح می‌شود، چطور می‌توان برای پیوستن به لوایح FATFخود را هم‌تراز با دیگر کشورها مطرح نمود. دوما پیش‌نیاز پیوستن به کنوانسیون‌های اقتصادی در جامعه بین‌الملل، باید با پشتوانه قوی اقتصادی صورت گیرد. اقتصاد قوی در فعال‌سازی همه توان داخلی به وجود می‌آید. متأسفانه در  هفت سال گذشته نگاه خارجی جایگزین توجه به تولید در کشورمان گردیده است. سیاستی که این‌بار نیز به بهانه موضوعات دیگر می‌خواهد ادامه یابد.
   FATF و اقلام بشردوستانه
نکته پایانی این است که افرادی مطرح کردند که بدون تصویب لوایح FATF، حتی تجارت غذا و دارو مختل خواهد شد و نمی‌توان نیازهای اولیه را تأمین کرد. متأسفانه سخنان این‌چنینی تنها به جهت ایجاد دوگانه سازی در کشور صورت می‌گیرد درحالی‌که اساسا نهادهایی که در حوزه اقلام بشردوستانه فعالیت دارند در تعریف FATF دارای ریسک بالا نیست و اعلام می‌کند که اجرای استانداردهای FATF نباید در تجارت بشردوستانه خللی وارد کند. بند۲۲ کنوانسیون مطرح شده در این خصوص چنین آورده است: « همچنین به‌عنوان یک اصل، همکاری با توصیه‌های FATFنباید تعهدات یک کشور ذیل منشور سازمان ملل و قوانین حقوق بشر  بین‌المللی  جهت ارتقای احترام جهانی برای حقوق بنیادین بشر  و… مختل کند». بنابراین دلیل اصلی اخلال در تجارت بشردوستانه، تروریسم اقتصادی آمریکاست که بعد از برجام، شدت بیشتر به خود گرفته است. پس جای FATFبا آمریکا نباید جابه‌جا گردد.