حذف لبنیات هزینه‌ای بر دوش نظام سلامت
گروه اجتماعی
احتمالا میان این‌همه اتفاق و سوژه و خبر درراه بودن پیک ششم، نوشتن از پیامدهای حذف و یا کاهش لبنیات چندان موضوعیت ندارد. گرچه بسیار مهم است اما وقتی این روزها، همه‌چیز حول کرونا و بازگشایی مدارس و الزامات بهداشتی می‌چرخد و یا وقتی همه هوش و حواس‌ها پی گرفتاری‌های روزمره است، دیگر برای جامعه فرقی نمی‌کند که کاهش مصرف لبنیات چه عواقبی دارد و چقدر می‌تواند بر تعداد مراجعه‌کنندگان به مراکز درمانی بیفزاید. در این وضعیت به‌خودی‌خود، مابقی اتفاقات به حاشیه می‌روند اما نمی‌توان دیگر مسائل را به حال خود رها کرد، به‌ویژه آنکه در مورد لبنیات گفتنی‌هایی هست.
براساس آماری که مدیرعامل اتحادیه تعاونیهای لبنی ارائه کرده است، «هم‌اکنون متوسط سرانه مصرف لبنیات در جهان ۱۸۰ کیلو و در کشور ما ۵۰ تا ۶۰ کیلو بوده که متأسفانه نسبت به سال‌های اخیر کاهش داشته و مصرف لبنیات در سال ۸۹ بین ۱۱۰ تا ۱۲۰ کیلوگرم بوده است.» این آمار، حکم زنگ خطر را دارد اما در میان اخبار کرونا و هیاهوی مسائل روز به گوش نمی‌رسد. در میان اعداد و ارقام اعلامی، بیان این سخن از سوی رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت که «سالانه بیش از ۴هزار مرگ براثر پوکی استخوان» رخ می‌دهد، بسیار دلهره‌آور است و جای تدبیر و چاره‌اندیشی دارد. به گفته دکتر افشین استوار، «مهم‌ترین عامل خطر و عامل زمینه‌ای پوکی استخوان، عوامل خطر تغذیه‌ای هستند. مصرف ناکافی لبنیات، دریافت ناکافی کلسیم و ویتامینD، مصرف ناکافی میوه و سبزیجات، عوامل زمینه‌ساز پوکی استخوان هستند.»
تحمیل هزینه به نظام سلامت
بالغ‌بر ۱۷۰ هزار مورد شکستگی ناشی از پوکی استخوان در کشور اتفاق می‌افتد که رقم کمی نیست و با احتساب مخارج این بیماری، می‌توان به هزینه‌هایی رسید که بر دوش نظام سلامت سنگینی می‌کند. پوکی استخوان از سن بالای ۳۵سال خود را نشان می‌دهد. عوارض کمبود ویتامین D و ویتامین‌های دیگری که از طریق فرآورده‌های لبنی دریافت می‌شوند نیز از ۳۵ تا ۴۰سالگی ظاهر می‌شود. درواقع در سنین پایین فرد به آن مبتلا نمی‌شود و این‌ها بیماری‌هایی هستند که به‌تدریج خود را نشان می‌دهند. آمارهای وزارت بهداشت که مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه این وزارتخانه ارائه کرده، گویای این واقعیت تلخ است که دریافت کلسیم جامعه ایرانی ۴۰ درصد از حداقل دریافت کلسیم کمتر است و این موضوع می‌تواند تبعات زیادی ازجمله گسترش پوکی استخوان، مشکلات لثه و دندان، کوتاهی قد کودکان و نوجوانان و حتی شیوع فشارخون بالا و بیماری‌های قلبی و عروقی را به دنبال داشته باشد. درمان بیماری‌های ناشی از کمبود دریافت لبنیات هزینه‌های گزافی را به دنبال دارد و تأثیر مستقیمی در افزایش هزینه‌های درمانی دولت‌ها دارد؛ آن‌گونه که رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت می‌گوید: «هزینه اقتصادی پوکی استخوان و شکستگی ناشی از آن در کشور بسیار بالاست و مطالعات نشان می‌دهد که این هزینه بالغ‌بر ۳۰۰۰ میلیارد تومان در سال است که به سیستم سلامت و خانواده‌ها تحمیل می‌شود.»
«سال ۲۰۱۸ در آمریکا این عدد ۵۲ میلیارد دلار برآورد شده است و برآورد می‌شود که در سال ۲۰۴۰ این عدد با ۸۳ درصد افزایش به حدود ۹۵ میلیارد دلار برسد. برآورد اخیری که در اروپا منتشرشده هم نشان می‌دهد که نزدیک به ۳۷ میلیارد یورو بار اقتصادی ناشی از شکستگی و پوکی استخوان در این کشورها وجود دارد.» این آمار هم از سوی رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت رسانه‌ای شده است.
تبلیغات رسانه‌ای و غیر کارشناسی در مورد لبنیات
میزان مصرف سرانه لبنیات با سطح درآمد خانوارها و افزایش هزینه‌های تولید و فشار تورمی خانوار ارتباط مستقیم دارد. هرچند آمار مستندی درباره میزان تأثیر گرانی‌ها بر میزان مصرف آن منتشرنشده اما به‌طور طبیعی افزایش قیمت، نمودار مصرف را نزولی می‌کند. از سویی، جلال‌الدین میرزای رزاز- رئیس انستیتو تغذیه و صنایع غذایی تنها پای گرانی را به میان نمی‌کشد و به خبرگزاری ایرنا توضیح می‌دهد: «فقط گرانی نیست که خطر کاهش مصرف لبنیات را دامن زده است، تبلیغات رسانه‌ای و گفته‌های غیر کارشناسی
برخی مدعیان طب سنتی و شایعه‌سازان تخریب صنایع غذایی نیز این خطر جدی سلامت مردم را تقویت می‌کند. در این مورد از دو جهت ضربه می‌خوریم یکی دخالت افراد غیرعلمی ازجمله افراد مدعی طب سنتی که در این زمینه دخالت‌هایی می‌کنند و حرف‌های غیرعلمی و نادرستی می‌زنند و مردم را از مصرف لبنیات بازمی‌دارند. برخی از این افراد دلایلی را بیان می‌کنند که پایه علمی ندارد و از مردم می‌خواهند که مصرف لبنیات را قطع کنند و مثلا می‌گویند انسان نباید شیر و ماست و محصولات لبنی حیوانات را مصرف کند که حرف کاملا نادرست و غیرعلمی است.»رئیس انستیتو تغذیه و صنایع غذایی متأسف است از اینکه گفته می‌شود، شیر حیوانات را فقط حیوانات باید مصرف کنند این حرف‌های خرافی و غیرعلمی را ترویج می‌کنند و برخی رسانه‌ها نیز این میدان را برای آن‌ها فراهم می‌کنند.حال‌آنکه اهمیت مصرف لبنیات به حدی مهم است که میزان مصرف روزانه آن در یک کشور تا حدودی می‌تواند نشان‌دهنده وضعیت تغذیه، بهداشت و تا حدودی سلامت افراد یک جامعه باشد و کارشناسان تغذیه تأکید می‌کنند: «شیر یکی از مهم‌ترین منابع تأمین‌کننده کلسیم و فسفر موردنیاز بدن است، به‌ویژه در دوران کودکی و نوجوانی که استخوان‌بندی بدن در حال رشد است، شیر می‌تواند به‌صورت مکمل غذایی هر نوع کمبود مواد موردنیاز بدن را جبران کند.»
مصرف سرانه شیر، کمتر از میزان مطلوب و استاندارد
اهمیت مصرف مواد لبنی هنگامی آشکار می‌شود که بدانیم در رژیم غذایی مردم ما، کلسیم پس از آهن، دومین ماده‌ای است که کمبود آن در میان افراد مشاهده می‌شود و شیر در بین مواد غذایی به لحاظ ارزش پروتئینی بسیار اهمیت دارد و میزان ارزش غذایی یک لیتر آن، ازنظر مواد مغذی، بالغ‌بر ۲۰۰ گرم گوشت است اما جای آن در سبد خرید اغلب خانوارها خالی است و متأسفانه مصرف سرانه شیر در کشور ما بسیار کمتر از میزان مطلوب و استاندارد موجود است و با نگاهی به آمارهای جهانی درمی‌یابیم که سرانه مصرف لبنیات در سال ۲۰۱۶ در کشورمان، ۲۷ لیتر بوده است که این سرانه در ایرلند ۱۲۵و فنلاند ۱۲۰ لیتر برآورد شده و این اعداد به‌وضوح از میزان پایین سرانه مصرف ما در لبنیات پرده برمی‌دارد و براساس آماری که مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اخیرا ارائه کرده، سرانه مصرف شیر و فرآورده‌های آن در ایران در مقایسه با میانگین مصرف جهانی ۳۰ درصد و در مقایسه با میانگین کشورهای توسعه‌یافته ۶۵ درصد کمتر است. با تکیه‌بر گفته‌های جلال‌الدین میرزای رزاز- رئیس انجمن تغذیه ایران ، سال ۱۴۰۴ باید سرانه مصرف شیر در ایران به ۱۷۰ کیلوگرم برای هر ایرانی برسد و لازم است این برنامه از سوی وزارتخانه‌های بهداشت و جهاد کشاورزی اجرایی شود.
طبق مطالعات صورت گرفته که از زبان کارشناسان تغذیه مطرح‌شده، «کودکان یک تا ۳ سال به ۷۰۰ میلی‌گرم، کودکان ۴ تا ۸ سال به ۱۰۰۰ میلی‌گرم، افراد ۹ تا ۱۸ سال به ۱۳۰۰ میلی‌گرم ، افراد ۱۹ تا ۷۰ سال به ۱۰۰۰ میلی‌گرم و افراد بالای ۷۱ سال به ۱۲۰۰ میلی‌گرم کلسیم نیاز دارند» اما اغلب خانواده‌ها درآمد خود را به اقلام ضروری‌تر اختصاص می‌دهند و به‌طورکلی سهم خرید شیر، ماست و دوغ از سبد غذایی روزانه آن‌ها حذف‌شده و یا در خوش‌بینانه‌ترین حالت ممکن، میزان مصرفشان کاهش یافته است. وقتی میزان مصرف لبنیات کاهش می‌یابد، دولت‌ها در بخش درمان، هزینه‌های کلانی را متحمل می‌شود. به عبارتی هزینه‌های مربوط به تأمین دارو، هزینه‌های آزمایشگاهی، تصویربرداری، خرید تجهیزات پزشکی و ساخت مراکز درمانی به‌مراتب بیش از ارائه ارزان‌تر و یا پرداخت یارانه به شیر و فرآورده‌های آن خواهد بود.
علت عدم توزیع شیر در مدارس
تغذیه سالم، زیربنای سلامت انسان‌ها و جامعه است و در دسترس قرار نگرفتن این فرآورده‌ها در زنان منجر به پوکی استخوان و در مردان سبب کاهش عملکرد فیزیکی آنان می‌شود و همچنین زنان باردار و شیرده که قادر به تأمین کافی این مواد نباشند، نمی‌توانند به رشد و تکامل کودکان خود کمک کنند و این مسئله به‌صورت یک معضل در نسل‌های آینده نیز ادامه می‌یابد.
این در حالی است که طی سال‌های اخیر، طرح توزیع رایگان شیر مدارس نیز به دلیل عدم تخصیص بودجه‌های مصوب اجرایی نشده است و در سال‌های ۷۹ تا ۸۹ قرار بود توزیع رایگان شیر مدارس در کشور آغاز شود اما به علت هدفمندی یارانه‌ها، طرح توزیع شیر در مدارس و شیر خانوار حذف شد. اگر بخش کوچکی از یارانه نهاده دامی به این موضوع اختصاص می‌یافت، توزیع شیر در مدارس و سراسر کشور امکان‌پذیر بود اما رانت و فساد یارانه نهاده‌های دامی، مانع تخصیص یارانه به این بخش شده است. زهرا عبداللهی ،مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، افزایش سرانه مصرف شیر را امری مهم در ارتقای شاخص سلامتی و کاهش هزینه‌های درمان دانسته و می‌گوید: «شیر به‌عنوان کامل‌‌ترین غذای طبیعی، همواره موردتوجه بشر بوده است و شواهد تاریخی حداقل از ۶ هزار سال قبل، نشانه‌های غیرقابل‌انکار استفاده برنامه‌ریزی‌شده از شیر را نشان می‌دهند. اجرای طرح شیر مدرسه در ایران در حال حاضر به دلیل بحران کووید ۱۹ و تعطیلی مدارس اجرا نمی‌شود، در سال‌های قبل از بحران کرونا نیز به دلیل عدم تخصیص بودجه‌های مصوب این طرح در مدارس اجرا نشد. تجربیات بین‌المللی نشان می‌دهد اعتبار طرح شیر مدرسه از سه طریق دولت‌ها، خانواده‌ها و زنجیره‌های مرتبط با صنعت شیر تأمین می‌شود. در برخی از مناطق سازمان‌های مردم‌نهاد و خیریه نیز در این امر مشارکت می‌کنند. در ایران متولی برنامه شیر مدرسه، دولت است و اگر ناتوان از تأمین بودجه باشد، طرح متوقف می‌شود. اهمیت مصرف شیر در ارتقای شاخص سلامتی، ایمنی بدن، طول عمر همراه با سلامتی و کارآمدی، افزایش بهره هوشی، سلامت دندان‌ها و استحکام استخوان‌ها به‌اندازه‌ای است که در صورت فرهنگ‌سازی مناسب بخش‌های دیگر اجتماعی و به‌ویژه خانواده‌ها در این کار سهیم خواهند شد.»
مصرف لبنیات برای مادران باردار نیز بسیار ضروری است. زیرا رشد و نمو کامل جنین رابطه تنگاتنگی با تغذیه مادر داشته، تأمین نیازهای او با دریافت مواد مغذی مادر عجین شده، تنها راه برآوردن نیازهای انرژی و ساختاری او به‌واسطه جفت است. به‌علاوه تغییرات فیزیولوژیک خاص این دوران را نیز باید مدنظر داشت چراکه متابولیسم موادغذایی و حتی نیاز به آن‌ها در این مدت تغییر می‌یابد. بنابراین توجه به این تغییرات و تنظیم یک برنامه غذایی متناسب با آن در این دوران ضروری به نظر می‌رسد.
بدون شک یکی از بزرگ‌ترین آرزوهای تمامی زنان، داشتن نوزادی سالم و تندرست است. به این جهت تمامی مادران سعی بر آن دارند تا عوامل مؤثر بر بهبود روند بارداری و نتیجه آن را موردبررسی قرار دهند و تا جای ممکن از عوامل زیان‌آور دوری جویند. تغییرات زیادی در اثر بارداری در بدن مادر به وجود می‌آید و عوامل زیادی در تعیین روند صحیح بارداری و نتیجه بارداری مؤثر هستند.
ماست و لبنیات و شیر، مواد بسیار مهم و مغذی برای دوران بارداری است. لبنیات و ماست ۲۸ درصد از نیاز به کلسیم و پروتئین و فیبر و موادمعدنی و ویتامین‌ها را تأمین می‌کند. محصولات لبنی میزان زیادی از احتیاجات غذایی را برآورده می‌کند، به‌خصوص کلسیم و پروتئین که در بدن مادر ذخیره می‌شود، برای استخوان‌سازی بدن جنین لازم است.کلسیم ماده اصلی تشکیل‌دهنده استخوان و دندان است و درصورتی‌که کلسیم مادر کافی نباشد جنین از کلسیم استخوان‌های مادر استفاده می‌کند که باعث می‌شود مادر در آینده دچار پوکی استخوان شود و همان‌طور که پیش‌تر اشاره‌شده این بیماری، به خانواده و نظام سلامت هزینه‌های گزافی را تحمیل می‌کند.
نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که مصرف شیر بیش از ۳ لیوان در روز با وزن گیری جنین در ۳ ماهه سوم بارداری رابطه مستقیم دارد و وزن این نوزادان هنگام تولد حدود ۱۳۵ گرم بیشتر از نوزادانی است که مادران آن‌ها در طول بارداری شیر مصرف نکرده‌اند یا مقدار مصرف شیر آن‌ها محدود به یک لیوان بوده است.
کرونا , لبنیات , مصرف لبنیات , نظام سلامت
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.