حسن شجاعی- دبیرگروه فرهنگی
عرصه تئاتر محل آفرینش آثاری است که از دل هنرمندان این عرصه به منصه ظهور می‌رسد و در روزهایی که کرونا تمام جهان را در برگرفته نمایش‌های ماندگار می‌تواند اندکی از آلام این بیماری همه‌گیر کم نماید.
شاید برای ما که در ایران اسلامی زندگی می‌کنیم عرصه تئاتر معانی مختلفی داشته باشد که هرکدام به نحوی به ارزش‌های ما گره‌خورده است. یکی از این ارزش‌ها، دفاع مقدس و جانانه مردم ایران اسلامی در برابر دشمن تجاوزکار است که در طول بیش از ۴۰ سال گذشته درصحنه‌های مختلف تئاتر بخش‌هایی از این رشادت به نمایش درآمده است.
جنگ تحمیلی عرصه هنر در ایران را دگرگون کرد و هنر تئاتر نیز از  این اتفاق مصون نماند و این‌گونه شد که مفهوم تازه‌ای از نمایش به نام تئاتر مقاومت پا به عرصه وجود گذاشت.
نمایش آنچه در عرصه دفاع می‌گذشت با قالب‌های هنری تئاتر کاری دشوار اما شدنی بود که به لطف خلاقیت‌های هنرمندان ارزشی به نمایش درآمدند تا در طول سال‌های پس از جنگ شاهد آثار فاخر و ماندگاری در این زمینه باشیم.
آن‌گونه که حسین ملکی، مدیر نمایشگاه مجازی «اسناد ۴۰ سال تئاتر مقاومت» می‌گوید:« تئاتر از میان نقش‌های مختلفش در طول تاریخ، نقش رسانه‌ای خود را پررنگ‌تر جلوه داد و نه‌تنها در تالارهای نمایش تجلی حماسه‌های درون و برون جبهه‌ها شد، بلکه در پی یک مکان گریزی پیشرو، به پادگان‌ها و نهادهای نظامی، مساجد، خطوط مقدم جبهه و حتی اردوگاه اسرای ایرانی در خاک دشمن نیز گسترش یافت تا نشان دهد تئاتر همیشه باید عضوی زنده از جامعه باشد تا بتواند بخشی از فرهنگ شود. اجرای نمایش‌های کمدی در سنگر رزمندگان و اجرای نمایش‌های حماسی در تالار‌های تئاتر در دهه‌ ۶۰، تمایل به نشان دادن نقش اجتماعی و تبلیغاتی تئاتر توسط فعالان این حوزه را به اثبات می‌رساند؛ اتفاقی که در دهه‌ ۷۰ و پس از جنگ نیز رخ ‌داد و با شکل‌گیری جشنواره‌های مختلف در این دوران،گونه‌ای به انواع دسته‌بندی‌های موضوعی مرسوم تئاتر در ایران اضافه کرد. گونه‌ای به نام«تئاتر مقاومت»که ریشه‌ تاریخی‌اش به پایداری ملت‌های تحت سلطه در مقابل استثمار قدرت‌های جهانی بازمی‌گردد و با نمایش‌های تولیدشده در این کشورها همپوشانی دارد.»
اما حالا که نسل جدید، آن دوران را تنها در صفحه تلویزیون و پرده سینما و کتاب‌ها درک می‌کند عرصه تئاتر فضای جذابی است که می‌تواند آن‌ها را باحال و هوای واقعی زمان جنگ تحمیلی بیش‌ازپیش آشنا نماید.تئاتر این ویژگی را دارد تا واقعیت‌ها را تا نهایت خود، به بیننده منتقل نماید و چه‌بهتر که آثار مربوط به سال‌های دفاع مقدس در این عرصه به نمایش درآیند و از نزدیک بر دل مخاطب بنشینند.
در این روزهای کرونایی نمایشگاه مجازی اسناد ۴۰ سال تئاتر مقاومت فرصتی است تا روایتی تازه از آن دوران را دید و برداشت کرد تا شاید بیش از گذشته مفهوم مقاومت را تصویر نماید.
ملکی در مورد این نمایشگاه می‌گوید:« این نمایشگاه کوششی برای گردآوری داده‌های بصری است که در طول این سال‌ها جدی گرفته یا نگرفته شده‌اند. نمایشگاهی که با در معرض نمایش قرار دادن اسناد پدیده‌ها و رویدادهای مربوط به آن‌ها، امکانی برای فهم، ارزیابی و داوری آن‌ها فراهم می‌آورد،چراکه جمع‌آوری اسناد و امکان ارجاع به آن‌ها موجب «تاریخی شدن» رویدادها و پدیده‌ها خواهد شد و کمک می‌کند تا «فاصله تاریخی» سبب کج‌فهمی یا عدم فهم آن‌ها نشود. این نمایشگاه گامی کوچک در جهت عینیت بخشیدن به گذشته‌ای است که تا امروز عموما شناخت ما از آن بیش از هر چیز برپایه حس و تحلیل‌های ارزیابی نشده شکل‌گرفته است. امید است این نمایشگاه نظر به بهره‌گیری از تجربیات بزرگانی که تاکنون در این حوزه پژوهش‌ها و مطالعاتی انجام داده‌اند،با تمام کاستی‌هایش مواد و مصالح مناسبی برای پژوهشگران حوزه تئاتر مقاومت گردآوری کرده باشد.»
با توجه به شیوع کرونا و نبود شرایط لازم برای اجتماع و حضور افراد سبب شد تا  نمایشگاه اسناد ۴۰ سال تئاتر مقاومت به‌صورت دیجیتال و مجازی برگزار شود. وضعیتی که ظرفیت‌هایی ارائه می‌دهد و امکان‌هایی را سلب می‌کند. ازجمله ظرفیت‌های ارائه اسناد به‌صورت دیجیتال می‌توان به امکان سهولت دسترسی عموم به اسناد و جنبه بایگانی پیدا کردن آن‌ها اشاره کرد و ازجمله مهم‌ترین امکانی که سلب می‌شود عدم شکل‌گیری ملاقات‌های اجتماعی میان گروه‌های مختلف با تاریخ، اسناد و یکدیگر است.ارائه‌ بخش‌‌های مختلف محتواهای این نمایشگاه به‌صورت روزانه در سایت جشنواره و سایت ایران تئاتر از روز چهاردهم تا بیستم بهمن‌ماه خواهد بود. 
به‌منظور پرداختی دقیق‌تر و جامع‌تر از تاریخ ۴۰ سال تئاتر مقاومت، رویدادهای تئاتری مربوط به این حوزه در بازه‌ زمانی شهریور ۱۳۵۹ تا بهمن ۱۳۹۹ به‌صورت سالانه موردبررسی قرار گرفته‌اند. 
ملکی خاطرنشان می‌کند:« تئاتر مقاومت در مقیاس داخلی و خارجی تعاریف گسترده‌ای دارد اما تعریفی که جمع‌آوری اسناد این نمایشگاه با توجه به آن انجام‌شده است، نمایش‌ها و به‌طورکلی تمامی رویدادهای مربوط به جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و مسائل متعاقب آن است. انواع رویدادهای مربوط به تئاتر مقاومت که در این نمایشگاه موردبررسی قرارگرفته‌اند مواردی ازجمله مجموعه‌ اجراهای مقاومت (اجرا در تالارها، اجراهای محیطی و انواع تئاترهای بیرونی، خیابانی، تئاتر در نهادهای نظامی و پادگان‌ها، تئاتر در جبهه، تئاتر در پناهگاه، تئاتر در مدارس و  تله‌تئاترها)، نمایشنامه‌ها، کتاب‌های شاخص و مرجع، جشنواره‌ها، رویدادها، همایش‌ها و سمینارهای پژوهشی، شهدای هنرمند حوزه تئاتر و پایان‌نامه‌ها با موضوع تئاتر مقاومت هستند.» انواع اسناد قابل ارائه در نمایشگاه دیجیتال اسناد ۴۰ سال تئاتر مقاومت؛ پوستر، عکس، بروشور، تصویر جلد کتاب و نشریات، تصویر بریده جراید و فیلم هستند. گفتنی است سی و نهمین جشنواره تئاتر فجر  تا ۲۰ بهمن در حال برگزاری است.