معصومه پورصادقی- دبیر  سیاسی
مجلس شورای اسلامی روز چهارشنبه «اقدام راهبردی لغو تحریم‌ها» را با اصلاحیه‌ای کوچک تصویب کرد که عصر همان روز به تأیید شورای نگهبان رسید. رئیس‌مجلس بلافاصله طی نامه‌ای به رئیس‌جمهور قانون جدید را برای اجرا ابلاغ کرد.
قانون جدید مجلس این روزها بحث و گفت‌وگوهایی را درباره سرنوشت توافق هسته‌ای و نسبت آن با هر گونه مذاکره یا رفع تحریم‌ها ایجاد کرده است. در ادامه نکاتی درباره ماهیت و اهداف این قانون جدید مطرح می‌شوند.
۱ . اصل موضوع از این قرار است که این قانون به دنبال تقویت اهرم چانه‌زنی دولت به منظور رفع تحریم‌هاست. همان‌گونه که در عنوان آن آمده، هدف غایی آن رفع تحریم‌هاست. نمایندگان مردم در مجلس بر این اعتقادند مادامی که طرف مقابل اعمال فشار و تحریم خود را بدون هزینه ببیند، به ادامه سیاست فعلی و عدم پایبندی به تعهدات ادامه خواهد داد.  محاسبه و ادراک اعضای برجام و آمریکا به نوعی تثبیت شده که گویی ایران تحت هر شرایطی در برجام و تعهدات برجامی باقی خواهد ماند. چنین وضعیتی باعث می‌شود که حریف انگیزه و دلیلی را برای تغییر رفتار و لغو تحریم‌ها نداشته باشد. بنابراین چاره‌ای که پیش رو
 می‌ماند، تغییر این محاسبات است. مسیر این تغییر محاسبه هم انجام رفتاری است که طرف مقابل انتظار آن را ندارد یا از وقوع آن دچار رنجش و نگرانی می‌شود. افزایش فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان و کاهش بازرسی‌های فراپادمانی آژانس از برنامه هسته‌ای ایران طبق چارچوب‌های زمانی تعیین شده در این قانون جدید، با هدف تغییر محاسبه و در نتیجه رفتار حرف تنظیم شده است. بنابراین، باطن اقدام جدید مجلس، برخلاف تبلیغات غیر واقعی درباره آن، عمدتا به دنبال ایجاد «گشایش» به مفهوم واقعی آن است. هر چند که تحقق این امر منوط به استفاده بهینه از آن توسط دولت است.
۲. دولت و حامیان اصلاح‌طلب آن نسبت به قانون جدید مجلس معترض و منتقد هستند. استدلال آن‌ها این است که چنین مصوبه و اقدامی در وضعیت فعلی می‌تواند باعث ایجاد انسجام بین دولت آتی آمریکا و اروپا شود. قطع نظر از این‌که آیا چنین قانونی در مجلس ایران تصویب می شد یا نه، همگرایی ترانس آتلانتیک بین آمریکا و اروپا تقریبا امری محتوم به نظر می‌رسد. این‌که در آینده مقصر ایجاد چنین انسجامی، ابتکارعمل مجلس معرفی شود، گزاره‌ای غیرحقیقی است که نسبتی با واقعیت ندارد.بنابراین، منتقدان دولتی، شاید به جای تمرکز بر حاشیه‌ها، بهتر باشد انرژی و هم و غم خود را برای استفاده از این طرح به نفع خود بهره گیرند؛ چرا که قانون مجلس ظرفیتی را در اختیار دولت قرار می‌دهد تا با اجماع حتمی آمریکا، اروپا و حتی سایر اعضای برجام مقابله کند.
۳. نکته دیگر این‌که ابتکار عمل جدید مجلس با هدف تغییر محاسبه و رفتار طرف مقابل است. بنابراین اجماع و همگرایی احتمالی آمریکا با اعضای برجام نباید به مؤلفه‌ای برای تغییر محاسبه تهران تبدیل شود؛ چرا که هر گونه انفعال در قبال حریف به فعال شدن آن منجر خواهد شد. لذا باید با آگاهی و هوشمندی از بستری که ایجاد شده، نقش‌آفرینی فعالی را در زمینه مجاب کردن طرف‌های مقابل برای بازگشت به تعهدات و رفع تحریم‌ها انجام داد.
۴. ابتکارعمل مجلس، به هیچ عنوان ضد برجام نبوده و برخلاف تبلیغات هدفمند، نقشه راهی برای خروج از توافق هسته‌ای محسوب نمی شود. هدف این قانون این است که بالعکس برجام برای اعضا صرفه اقتصادی و سیاسی داشته و شانس ابقای آن افزایش یابد. اما نگریستن به این موضوع از این زاویه که این قانون به یکطرفه بودن برجام پایان می‌دهد، درست است. چرا که هیچ توافق و قرارداد یکطرفه ای ضمانت و شانسی برای بقا ندارد.
۵. به فرض اگر چنین اقدامی موجب همگرایی طرف مقابل شود، اما این دلیل نمی‌شود که ایران از هراس همگرایی ۴+۱ با آمریکا از خیر تمامی منافع اقتصادی خود در توافق هسته‌ای بگذرد. قرار نیست، تهران از ترس مرگ خودکشی کند. 
طبق اظهارات رئیس‌جمهور در رقابت‌های انتخاباتی دور اول ریاست‌جمهوری‌اش، هدف برجام، رفع تحریم‌ها بود به نحوی که به قول آقای روحانی هم چرخ اقتصاد بچرخد و هم چرخ سانتریفیوژها. بنابراین زمانی که ایران هیچ نفعی را از محل رفع تحریم‌ها نمی‌برد، چه دلیل بر باقی ماندن در چنین وضعیتی است. مقامات دولتی از جمله وزارت امور خارجه سال گذشته بارها گفتند که تعادل موجود در توافق هسته‌ای با خروج آمریکا و بازگشت تحریم‌ها به هم خورده است.
بر اساس همین استدلال ایران از تعهدات خود کاست تا این‌که تعادل کمی برگردد و طرف مقابل برای بازگشت به تعهداتش تحت فشار قرار گیرد. از آنجایی که میزان کاهش تعهدات ایران برای طرف اروپایی و اعضای باقیمانده برجام، قابل پیش‌بینی بود، منتج به نتیجه مطلوب نشد. بنابراین نیاز به این بود که کشورمان طرحی نو در بیندازد و برای خود برجام هم که شده دست به کار شود.
۶. به همان میزان که قانون جدید مجلس بتواند مذاکرات را سخت کند، به همان میزان هم می‌تواند اعضای برجام را تحت فشار زمان قرار دهد تا از ترس توسعه برنامه هسته‌ای ایران هر چه زودتر به تعهدات برجامی بازگردند. در نتیجه این طرح به جای ایجاد تأخیر یا دشواری این امکان را دارد که رسیدن به نتیجه را تسریع کند. در چنین شرایطی، محصول این طرح حتی به نفع دولت  فعلی و در نهایت به نفع مردم خواهد بود. از همین رو است که انتظار می‌رود، دولت محترم به جای موضع‌گیری و قضاوت نسنجیده، با چنین طرحی همراهی کند.
۷. برخی از مفاد قانون جدید برای وقوع برخی موارد مانند توقف اجرای پروتکل الحاقی، مهلت دو ماهه‌ای را تعیین کرده است. جو بایدن، رئیس‌جمهور جدید آمریکا در کمتر از ۵۰ روز وارد کاخ سفید خواهد شد. اگر او، بر اساس تصور طیفی در داخل، بنا داشته باشد فوری و همان روزهای اول به تعهدات برجامی یا لغو تحریم‌ها روی بیاورد، فرصت این کار را خواهد داشت. تعلل او هم به معنای کاسبکاری بوده و نشان خواهد داد که هدف آن بازگشت به برجام و رفع تحریم‌ها نیست، بلکه اعمال محدودیت‌ها و فشار بیشتر از طریق برجام است. جو بایدن در مصاحبه جدید خود با توماس فریدمن، ستون نویس روزنامه نیویورک تایمز با تأیید مواضع قبلی خود در یادداشت CNN که در آن گفته بود راه‌های هوشمندانه‌تری برای سخت‌گیری علیه ایران وجود دارد، این بار گفت که به دنبال این است که با بازگشت به چارچوب برجام به دنبال اعمال محدودیت‌های بیشتر در حوزه هسته‌ای، منطقه‌ای و موشکی است. او صراحتا به همه این موارد اشاره کرد. بایدن با اظهارات جدیدش نشان داد که او بازگشت اعلامی به برجام را مبتنی بر همان شروطی می‌داند که دونالد ترامپ مطرح کرده بود.
۸. نکته آخر این‌که، به فرض همگرایی و فشار طرف مقابل، دیگر امکان فشار بیشتر بر ایران نمانده است. ترامپ با سیاست فشار حداکثری خود خصومت با ایران را تا حد اعلی رساند. بنابراین اتفاق چندان جدیدی برای ایران نخواهد افتاد. الان نوبت ایران است که بر فشار خود بر طرف مقابل بیفزاید. البته هدف این افزایش فشار و تحمیل هزینه، صرفا تقابل و به عبارتی لج‌بازی نیست. بلکه مراد از این کار این است که طرف مقابل تحت فشار موضع خود را نرم‌تر کرده و امتیاز بهتری را به ایران بدهد یا دستکم به تعهدات خود برگردد که همان رفع تحریم هاست.