باغ گیاه‌شناسی در خطر!
گروه اجتماعی
حیات باغ ملی گیاه‌شناسی درخطر است. این سرمایه ملی قربانی سودای برج‌های چند صد میلیاردتومانی شده و انتشار تصاویر ساخت‌وساز چندین برج بلندمرتبه در مجاورت این باغ، فعالان محیط‌زیست را به واکنش واداشته و در خبری از قول رئیس باغ ملی گیاه‌شناسی، یکی از خطرات این ساخت‌وسازها «نابودی منابع آبی باغ» عنوان‌شده و دیگر این‌که، «ترافیک و آلودگی هوای ناشی از سکونت شهروندان در این منطقه می‌تواند آینده حیات این باغ را که نقش جدی در حفظ ذخایر ژنتیکی هر کشور دارد تحت تأثیر قرار دهد.»
معماران، شهرسازان و کنشگران شهری توقف این پروژه را با راه‌اندازی کارزاری اعتراضی و نگارش نامه‌هایی خطاب به مدیران شهری خواستار شده‌اند. دریکی از این نامه‌ها تأکید شده که «براساس طرح تفصیلی اولیه منطقه ۲۲ این پهنه خصوصا حریم باغ گیاه‌شناسی ملی ایران به‌عنوان پهنه آموزشی و نه مسکونی تعریف‌شده و (در طرح تجدیدنظر هم ظاهرا مسکونی کوتاه مرتبه مدنظر بوده است.)
لذا تبدیل آن به پهنه مسکونی پرتراکم با اصول اولیه شهرسازی خصوصا طرح تفصیلی این منطقه مغایرت اساسی دارد.»فعالان محیط‌زیست هم‌سال گذشته کارزاری راه‌اندازی کردند و خطاب به رئیس‌جمهور و شهردار تهران مخاطره جدی پیش روی باغ ملی گیاه‌شناسی را یادآور شده و نوشتند: «در طرح تفصیلی مصوب، این قطعه برای فعالیت‌های آموزشی که ارتفاع کم دارد منظور شده بود و قرار نبود آنجا مسکونی بشود. تردیدی نیست که این آسیب‌ها زوال گونه‌های گیاهی و مهاجرت پرندگان و سایر جانوران مأمن گرفته در آن را سبب می‌شود.»
بهترین کاربری برای این باغ فضای سبز است تا چشم‌انداز و حیات بوم‌شناختی باغ آسیب نبیند .
به‌رغم تمامی این نقدهای کارشناسی، همچنان شهرداری و بنیاد تعاون ارتش بر سر توافق خود مانده‌اند تا این پهنه‌ها با تغییر کاربری به منطقه مسکونی با تراکم بالا تبدیل‌شده و احداث ۲۲ برج ۳۹ طبقه در مجاورت باغ گیاه‌شناسی، این منطقه را به پرتراکم‌ترین نقطه شهر تهران و حتی ایران تبدیل کند. فعالان محیط‌زیست و دوستداران این باغ به‌صراحت مطرح کرده‌اند که «با تأمین مسکن برای اعضای سازمانی ارتش مخالف نیستند، کمااین‌که واحدهای این تعاونی فقط به کارکنان ارتش اختصاص ندارد و در حال حاضر واحدها در بنگاه‌های املاک به فروش می‌رسند اما منافع گروه زیادی از مردم نمی‌تواند در مقابل منافع ملی قرار بگیرد.» براساس اظهارات حبیب‌الله سیاری، معاون هماهنگ‌کننده ارتش، شهرداری منطقه مجوز ساخت‌وساز را صادر کرده ولی آن‌طور که مهدی‌عباسی، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران می‌گوید، برای ساخت‌وساز در این محدوده پروانه ساختمانی به‌صورت دستی صادرشده نه سیستمی. او مدتی بعد مدعی شده، پروانه که صادرشده است، عملیات ساختمانی هم آغازشده است و این موضوع آن زمان به‌منزله آغاز کار ساختمان بود. یعنی اعتبار پروانه تقریبا برقرار است! عباسی عنوان می‌کند که «مجوز را شهرداری داده و در حال حاضر شهرداری باید کمیته‌ای با حضور باغ گیاه‌شناسی و ارتش تشکیل دهد و به موضوع رسیدگی کند و اگر لازم است که بلوک‌های ارتش جابه‌جا شود، کمک کنند و به‌صورت تفاهمی حل کنند.» اما این مسئله همچنان لاینحل و بلاتکلیف باقی‌مانده است.
مردادماه امسال خبرگزاری تسنیم در گفت‌وگویی با محمد متینی‌زاده، نایب‌رئیس انجمن اعضای هیئت‌علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع خبر داد با پیگیری‌هایی که از سوی مقامات مختلف در مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی و وزارت جهاد کشاورزی صورت گرفت، معاون اول رئیس‌جمهور دستور توقف پروژه تا زمان رسیدگی و تصمیم‌گیری نهایی داد امااین امر موردتوجه قرار نگرفته و برعکس، ساخت‌وساز با سرعت افزون‌تری در حال جریان است!
نابودی باغ گیاه‌شناسی تا ۲۰ سال آینده!
همه می‌دانیم که دریاچه ارومیه براثر حفر چاه‌های غیرمجاز، گسترش کشاورزی و مسدودسازی آب ورودی دریاچه خشکید و بعد ستاد احیای دریاچه ارومیه تشکیل شد، این اتفاق نباید برای باغ ملی گیاه‌شناسی هم تکرار شود. فاطمه سفید کن، معاون پژوهشی در باغ ملی گیاه‌شناسی ایران چنین باوری دارد. او می‌گوید: « باتجربه‌ای که از دریاچه ارومیه کسب کرده‌ایم، نباید اجازه دهیم اتفاقی بیفتد که ثمره ۵۰ سال زحمت و حفاظت از گونه‌های گیاهی و سرمایه‌گذاری دریکی از نمادهایی که مردم به آن افتخار می‌کنند و نشان‌دهنده توجه به محیط‌زیست و توسعه‌یافتگی است نابود شود.» این باغ به‌عنوان اثر ملی در میراث فرهنگی به ثبت رسیده و مرکزی حساس است و نباید به خاطر منافع کوتاه‌مدت، به طبیعت و اکولوژیک بی‌توجه بود. هادی کیادلیری، استاد دانشگاه معتقد است: اگر این پروژه ادامه پیدا کند تا ۲۰ سال آینده باغ گیاه‌شناسی وجود نخواهد داشت و آن‌هم قطعه‌بندی و به ساختمان تبدیل می‌شود، درحالی‌که نجات گونه‌های نادر و در حال انقراض در باغ‌ها اتفاق می‌افتد و تنها محل حفاظت از گیاهان نیست بلکه زیستگاه انواع موجودات است و در باغ ایران با محاصره شدن به‌وسیله ساخت‌وسازها پیوستگی‌ها را از بین برده و با خشک شدن چاه‌های آب درختان را با انواع بیماری‌ها و آفات مواجه کردیم که با هزینه بسیار زیاد نجات یافتند اما احداث این برج‌ها تیر خلاصی بر باغ ملی گیاه‌شناسی خواهد بود.
بی‌توجهی به منفعت ملی به خاطر کسب منفعت شخصی
در همین راستا، علی علیزاده علی‌آبادی، رئیس باغ ملی گیاه‌شناسی ایران بر مصون‌سازی و حفاظت بیش‌ازپیش این مجموعه تأکید دارد و در گفت‌وگو با «رسالت» عنوان می‌کند که در صورت تحقق احداث واحدهای مسکونی در این منطقه که تصمیمی غیرکارشناسی و مغایر با اهداف زیست‌محیطی است، شاهد زوال تدریجی و کاهش تنوع زیستی این باغ خواهیم بود. او در مورد ویژگی‌های باغ گیاه‌شناسی و چرایی تأسیس آن در منطقه ۲۲ تهران توضیح می‌دهد: «این باغ دارای ۴ هزار گونه گیاهی است و احداث آن در این محل، زمانی صورت گرفته است که اطراف آن با شعاع چندین کیلومتری، مرتع و اراضی طبیعی بوده و خبری از ساخت‌وسازها و تأسیسات دست‌ساز انسانی نبوده است. بنابراین احداث این برج‌ها پیامد زیانباری به‌دنبال خواهد داشت.
در حال حاضر که این پروژه به شکل جدی آغاز نشده، آب‌دهی چاه‌های باغ گیاه‌شناسی از ۲۰۰ لیتر در ثانیه به ۷۰ لیتر در ثانیه رسیده و برخی از درختان باغ و سرشاخه‌ها خشک‌شده است. یکی از اهداف ایجاد این باغ، انجام اقدامات آموزشی- تحقیقاتی بوده و در کنار این هدف، مجموعه‌ای بسیار وسیع و منسجم از گیاهان و ذخایر ژنتیکی کشور در اینجا حفاظت می‌شود. اما تمامی ساخت‌وسازها و بلندمرتبه‌سازی‌هایی که درگذشته اتفاق افتاده، لطمات جبران‌ناپذیری را به باغ وارد کرده و در حال حاضر شهرداری تهران برخلاف ضوابط و مقررات خودش مجوزی را برای ساخت ۲۲ برج ۳۹ طبقه مجاور ضلع شمالی صادر کرده، تا نزدیک به ۵ هزار واحد مسکونی در این منطقه احداث شود. اگر درگذشته ساخت‌وساز و بلندمرتبه‌سازی در دشت بالادست باعث زخمی شدن این باغ ارزشمند شده، مجوز اخیر تیرخلاصی بر حیات آن خواهد بود و متأسفانه زوال تدریجی باغ گیاه‌شناسی را شدت می‌دهد. این سرمایه ملی با هزینه بسیار کلانی تأسیس و با هزینه بسیار کلانی نگهداری می‌شود. سالیانه نزدیک به ۲۵ میلیارد تومان فقط برای نگهداری ظاهری این باغ صرف می‌شود، اما سودجویی سبب شده عده‌ای تصور کنند که اگر برج‌های بلندمرتبه‌ای در جوار این باغ احداث کنند، ضمن داشتن یک
چشم انداز بکر می‌توانند سود کلانی را به دست بیاورند. آن‌ها به خاطر مسائل مادی و منافع شخصی یک منفعت ملی را نابود می‌کنند و ما جلوی این حرکت غیرقانونی را می‌گیریم.»
تأخیر و تعلل در توقف پروژه و تسریع در ساخت‌وساز
رئیس باغ ملی گیاه‌شناسی ایران با اشاره به تلاش‌ها و روشنگری‌هایی که دراین‌باره صورت گرفته، عنوان می‌کند: «طبق نامه معاون اول رئیس‌جمهور خطاب به شهردار تهران باید تا زمان عدم تعیین تکلیف و تصمیم‌گیری نهایی، ساخت‌وساز متوقف شود.
اما به این دستور اعتنایی نشده است. سپس این موضوع را به اطلاع دفتر معاون اول رئیس‌جمهور رساندیم که همچنان اتفاق مثبتی رخ نداده، بااین‌حال نتیجه کوشش‌هایمان به این نقطه رسیده که نهادهای رسمی کشور از معاون اول رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست تا دادستان کل کشور و سایر نهادهای اثرگذار، اذعان کرده‌اند به این که مجوز صادرشده غیرقانونی است و این حرکت غیرملی، مغایر اهداف زیست‌محیطی و ذخایر ژنتیکی کشور است.»
علیزاده امیدوار است که این پرونده به نفع باغ ختم به خیر شود. او می‌گوید: «نزدیک به ۳ ماه قبل طی نامه‌ای از شهرداری تهران خواسته شد که مستندات فرآیند صدور مجوز ساخت‌وساز را ارائه کند، اما هیچ پاسخی به این استعلام نداده‌اند و همین عدم پاسخگویی، دادستانی کل کشور را به این نتیجه رسانده که صدور مجوز احداث واحد مسکونی غیرقانونی بوده و ساخت‌وسازها مغایر با مقررات رایج است. در حال حاضر مسئولین مربوطه در دادستانی کل کشور باید این مسئله را پیگیری و راهکاری برای صدور توقف پیدا کنند. ما امیدواریم که هرچه سریع‌تر این اتفاق بیفتد، چراکه تأخیر و تعلل به تسریع ساخت‌وساز منجر شده و چندین اکیپ، سه شیفته مشغول فعالیت‌اند، تا فرآیند توقف پروژه را پیچیده‌تر کنند. با پیشروی در احداث این واحد مسکونی، کار سخت‌تر می‌شود و افراد سودجو گمان می‌کنند که حقوق مکتسبه‌ای را احصا کرده‌اند و کسی نمی‌تواند دستور توقف این پروژه را صادر کند.»
بلندمرتبه‌سازی پایمال کردن حق گیاهان است
محمد متینی‌زاده، نایب‌رئیس انجمن اعضای هیئت‌علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع نیز ضمن تأکید بر اهمیت حفظ باغ ملی گیاه‌شناسی، در گفت‌وگو با «رسالت» خطاب به کسانی که در پشت‌صحنه این پروژه حضور دارند، از حق حیات گیاهان می‌گوید. متینی‌زاده تصریح می‌کند:
«بیش از صد هزار پایه گیاهی در این باغ وجود دارد و باید به این فکر کرد که بلندمرتبه‌سازی پایمال کردن حق گیاهان و حقوق ۸۰ میلیون نفر ایرانی است که با پول آن‌ها سال‌هاست باغ سرپا نگه‌داشته شده و باید به نسل‌های بعدی برسد. این باغ حتما باید از مخاطره بلندمرتبه‌سازی نجات پیدا کند، باغی که آبروی ملی و بین‌المللی ماست و در خاورمیانه بی‌مانند است. امیدواریم کسانی که پشت‌صحنه ماجرا قرار دارند، به آن بینش و درک عمیق از داشتن یک پروژه ملی و افتخارآمیز برسند و هرگز وارد این فضای چانه‌زنی نشوند و خودشان از این مسیر دست بکشند و راه دیگری را برای خانه‌دار کردن هموطنان ما انتخاب کنند.»
متینی‌زاده، تشریح می‌کند: «این منطقه به دلیل مزیت‌هایش به‌عنوان محل استقرار باغ گیاه‌شناسی انتخاب‌شده تا با طبیعت دامنه‌های جنوبی البرز و اراضی چیتگر مرتبط باشد و استفاده از شیب هیدرولیکی ازجمله این مزیت‌هاست، چراکه می‌توانست آب‌های سطحی و زیرزمینی را از ارتفاعات البرز و قنواتی که بسیار پرتعداد بوده، به سمت باغ گیاه‌شناسی هدایت کند. دلیل دیگری که این نقطه را برای استقرار باغ انتخاب کردند، وزش باد است. بادهای مختلفی از غرب، شمال و جنوب غربی به سمت تهران می‌وزد، مطابق آماری که در ۲۵۰ متری باغ گیاه‌شناسی از ایستگاه سینوپتیک چیتگر دریافت کردیم، اصلی‌ترین باد موجود، باد شمال به جنوب است که از سمت شمال و شمال غرب می‌آید. ساختمان‌ها و برج‌سازی‌های فعلی و مرتفع سازی کنونی در مجاورت این باغ، در مسیر ورود باد به باغ مانع ایجاد کرده است. بادی که در فصل گرم برای درختان مؤثر و مفید بود و دمای بالای هوا را تعدیل می‌کرد و آن تنش دمایی و گرمایی را برای درختان کاهش می‌داد.
این‌ها مواردی است که باعث شد باغ گیاه‌شناسی در این نقطه جانمایی و تأسیس شود، اما براثر ساخت‌وساز در سال‌های گذشته، خاک فشرده‌شده و در جریان نفوذپذیری آب‌وهوا به خاک اختلالی پدید آمده و شیب هیدرولیکی هم قطع‌شده است. بعدازاین نزولات آسمانی دیگر امکانی برای ورود به زمین ندارد. در دهه ۴۰ هنگامی‌که به دنبال مکانی برای تأسیس این باغ بودند، در شهر تهران نیز نقاطی بود که می‌توانست به باغ گیاه‌شناسی اختصاص پیدا کند، اما اساتید آن زمان با دوراندیشی تأکید کردند که باغ حتما باید دور از محدوده شهری باشد. بنابراین اطراف این باغ بیابان بود و از شرق به جنگل‌های چیتگر و از شمال به دامنه‌های البرز و اراضی مرتعی ختم می‌شد.»
نایب‌رئیس انجمن اعضای هیئت‌علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع با اشاره به این‌که باغ ملی گیاه‌شناسی دارای ۴ هزار گونه گیاهی است، می‌گوید: «در تمام شهر تهران گونه‌های گیاهی مستقر بسیار کمتر از این عدد است. به دلیل آنکه شرایط شهری برای استقرار این‌گونه ها پاسخگو نیست و حتما باید در یک شرایط بسیار خاص مستقرشده و دریاچه‌ای برای تأمین رطوبت وجود داشته باشد تا جزیره حرارتی تشکیل نشود.
درعین‌حال باید دمای باغ و دمای فضایی که گیاهان در آن قرارگرفته‌اند، از دمایی که نیاز دارند بالاتر نباشد، به این دلیل که گیاهان به لحاظ تحمل شرایط آب و هوایی از حساسیت‌های مختلفی برخوردارند. برخی گیاهان که حساسیتشان بالاتر است هیچ‌گاه نمی‌توانند در شهر تهران مستقر شوند. از طرفی بسیاری از گیاهان امکان تحمل آلودگی بیش‌ازحد هوا را ندارند. نتایج پژوهش‌های مختلف در سراسر دنیا تأثیر آلودگی هوا بر روی همه زیستمندان ازجمله گیاهان را نشان می‌دهد. وقتی قرار باشد در این نقطه بلندمرتبه‌سازی شکل بگیرد و ۲۲ برج ۳۹ طبقه و بیش از ۵ هزار و ۲۰۰ واحد مسکونی ساخته شود، می‌توان تصور کرد که میزان رفت‌وآمدها و تردد اتومبیل‌ها و نور افزایش می‌یابد، درحالی‌که این گیاهان باید شب را در تاریکی مطلق باشند و همه این آلودگی‌ها بر گیاهان مترتب می‌شود.»
باغ گیاه شناسی
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.