سیاست خارجی واقع‌گرا و مبتنی بر منافع ملی، ضرورتی حیاتی برای کشورهایی است که در دنیای امروز، قصد دارند از استقلال خود دفاع   کرده و مؤثر باشند. ارتباطات و اتحادهای امروز نه در ظاهر و نه در باطن، شباهتی به رفاقت‌های گرم و احساسی ندارد؛ هیچ‌گاه نداشته و امروز بیشتر از همیشه. این مهم را غرب‌گرایان و البته برخی جریان‌های تندرو درنمی‌یابند. سیاست خارجی واقع‌گرا یک پارادایم متفاوت از رویکردهای غرب‌گرایانه است که دهه‌ها در ایران دنبال شد؛ به همین دلیل هرگز نمی‌توان گفت ایران شرق و مشخصا چین و روسیه را جایگزین غرب و مشخصا آمریکا کرد.بلکه ایران سیاست‌ خارجی واقع‌گرا و مبتنی بر منافع ملی را جایگزین سیاست خارجی غرب ‌باور کرد تا از این رهگذر منافع ملی خود را تأمین و ترمیم کند. سخنان خنثی و غیرقابل‌پذیرشی که پینگ در بیانیه مشترک با عربستان پای آن امضا زد، در راستای تأمین منافع کشوری بود که دارد با عربستان تجارت می‌کند؛ ضروری است دستگاه خارجی ایران هم این بدون تعارف بودن در روابط بین‌المللی را بیاموزد؛ در آن صورت شاید تجارب تلخی همچون برجام و معطلی‌های پیش و پس‌ازآن دیگر در تاریخ این سرزمین تکرار نشود. معاون نخست‌وزیر چین که به‌منظور توسعه روابط دو کشور در صدر هیئتی تجاری و اقتصادی از دیروز وارد ایران شده بود، در ادامه دیدارها و برنامه‌های خود ظهر روز سه‌شنبه برای دیدار با رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به پاستور رفت.
به گزارش ایرنا آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی در این دیدار بابیان اینکه روابط جمهوری اسلامی ایران و چین از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی همواره در حال گسترش بوده است، گفت: برخی مواضع مطرح‌شده در سفر اخیر رئیس‌جمهور چین به منطقه موجب ناخرسندی و گلایه‌مندی ملت و دولت ایران شده و مطالبه جدی ایران جبران مواضع بیان شده است. آیت‌الله رئیسی حضور هیئت چینی در ایران را برای توسعه همکاری‌های اقتصادی و تجاری دو کشور مهم دانست و با اشاره به توافقات مهم انجام‌شده در دیدارهای قبلی رؤسای جمهور دو کشور بر تلاش مسئولان دو طرف برای اجرایی شدن آن‌ها تأکید کرد.
 چین تمامیت ارضی و منافع ایران را به رسمیت می‌شناسد و به آن احترام می‌گذارد
«هو چون هوآ» معاون نخست‌وزیر چین نیز در این دیدار ضمن ابلاغ سلام‌ گرم آقای شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین به رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، بر اراده چین برای توسعه روابط با ایران قوی، به‌عنوان راهبرد دائمی این کشور و تغییرناپذیری این اراده تأکید کرد و گفت: عزم چین برای تقویت و تعمیق روابط با جمهوری اسلامی ایران فارغ از تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی تداوم خواهد داشت. وی تصریح کرد: چین همواره به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران احترام گذاشته و از تلاش ایران برای تأمین منافع اساسی خود حمایت می‌کند.
معاون نخست‌وزیر چین همچنین از نتایج دیدارهای خود با مقامات ایرانی به رئیس‌جمهوری اسلامی ایران گزارش داد. براین اساس با آغاز اجرایی شدن عملیات سرمایه‌گذاری مشترک ده‌ها میلیارد دلاری و توسعه همکاری‌های اقتصادی ،صنعتی، انرژی، ترانزیت و مالی و بانکی، طرفین گام بلندی در راستای اجرایی شدن همکاری‌های راهبردی و توسعه‌ای در روابط دو کشور برمی‌دارند.
***
محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور:
ایران و چین در مقابل یک‌جانبه‌گرایی نظام سلطه وحدت نظر دارند
همچنین دکتر محمد مخبر پیش از ظهر سه‌شنبه در اجلاس «برنامه همکاری‌های جامع ایران و چین» که با حضور هو چون هوآ ،معاون نخست‌وزیر چین و هیئت عالی‌رتبه چینی برگزارشد، روابط دو کشور را دیرینه و تاریخی توصیف کرد و گفت: روابط تهران و پکن از جایگاه رفیعی برای رهبران دو کشور برخوردار است و رئیس‌جمهور کشورمان نیز با جدیت مناسبات فی‌مابین را دنبال می‌کند. معاون اول رئیس‌جمهور دیدار رؤسای جمهور ایران و چین در سمرقند را پراهمیت و به‌عنوان نقطه عطفی در روابط دو کشور ارزیابی کرد و از رئیس‌جمهور چین به خاطر حمایت از حضور ایران در سازمان‌هایی نظیر شانگهای و بریکس قدردانی کرد.
وی خاطرنشان کرد: ایران و چین در مقابله با یک‌جانبه‌گرایی جهان سلطه از وحدت نظر و مواضع واحدی برخوردار هستند و مذاکرات خوب و سازنده‌ای میان دو کشور در خصوص موضوعات مختلف در جریان است. معاون اول رئیس‌جمهور با اشاره به ذخایر نفت و گاز ایران و ظرفیت‌های گسترده کشورمان در بخش‌های مختلف نظیر ترانزیت خاطرنشان کرد: تهران آمادگی دارد همکاری‌های مشترک خود را با پکن در بخش‌های مختلف همچون انرژی، ترانزیت و تولید مشترک گسترش دهد.
دکتر مخبر تصریح کرد: با توجه به افتتاح سرکنسولگری چین در بندرعباس، مناطق ویژه اقتصادی قشم، چابهار و اروند می‌توانند به مناطقی برای همکاری‌های مشترک شرکت‌های ایرانی و چینی تبدیل شوند. دکتر مخبر خاطرنشان کرد: علی‌رغم حجم بالای مبادلات تجاری و اقتصادی تهران و پکن، استفاده از ارز ملی دو کشور در این مبادلات به میزان حداقلی است که باید آن را گسترش دهیم و نسبت به استفاده هر چه بیشتر از ارز ملی دو کشور اقدام کنیم. معاون اول رئیس‌جمهور حفظ و احترام به تمامیت ارضی جمهوری اسلامی را موضوعی حساس و مهم برای مسئولان و آحاد ملت ایران برشمرد و رعایت این اصل متقابل و خدشه‌ناپذیر را از سوی همه کشورها ضروری دانست.
معاون نخست‌وزیر چین نیز در این اجلاس با اشاره به سوابق تاریخی روابط دو کشور، اظهار داشت: اراده چین برای توسعه روابط راهبردی جامع با ایران هیچ‌گاه تغییر نمی‌کند. چین از حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و عزت ملی ایران و مبارزه با دخالت خارجی حمایت می‌کند. دو طرف در این زمینه باید به‌صورت قاطع از همدیگر پشتیبانی کرده و درزمینه مبارزه با تروریسم نیز همکاری‌ها و هماهنگی‌های خود را تقویت کنند. هو چون هوآ با اشاره به برنامه ۲۵ ساله همکاری مشترک دو کشور و دستاوردهای حاصل از توافقات فی‌مابین گفت: این دستاوردها برای دو طرف مهم و مثبت است که حاصل تلاش مشترک بوده و پکن مایل است همکاری و هماهنگی خود را با تهران تقویت کند تا روند توسعه مناسبات فی‌مابین استمرار داشته باشد. گفتنی است هیئت‌های عالی‌رتبه دو کشور پس‌ازاین مذاکرات در خصوص ۱۶ محور جدید همکاری در بخش‌های مختلف اقتصادی با یکدیگر توافق کردند.
«شی‌جین پینگ»، رئیس‌جمهور چین، شامگاه چهارشنبه-۱۶ آذر- برای سفری دوروزه وارد عربستان شد و مورد استقبال مقامات سعودی قرار گرفت. سفری مهم برای هر دو کشور و منطقه که حاشیه‌هایش آن را برای ایران هم مهم کرد، حضور پینگ در دو نشست شورای همکاری خلیج‌فارس و سران کشورهای عربی و امضای بیانیه‌های این دو نشست که به‌نوعی دخالت در امور داخلی ایران و تمامیت ارضی کشور بود، واکنش‌برانگیز شد. در این بیانیه‌ها ادعاهایی درباره جزایر سه‌گانه ایران در خلیج‌فارس، برنامه هسته‌ای و روابط منطقه‌ای تهران مطرح‌شده بود.
 واکنش ایران به اقدام چین
محتوای بیانیه‌های سران کشورهای عربی و شورای همکاری خلیج‌فارس، موضوع جدیدی برای ایران ندارد و بیشتر ادعاهایی است که پیش‌ازاین بارها تکرار و از سوی جمهوری اسلامی ایران رد شده است. آنچه بیانیه‌های جدید را واکنش‌برانگیز کرد نوع رفتار چین در قبال این بیانیه‌ها بود. برخلاف انتقادات مطرح شده درباره عدم واکنش ایران به این رفتار، «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امورخارجه در همان ساعات نخست امضای بیانیه در تويیتی نسبت به آن موضع‌گیری کرد و نوشت: «جزایر سه‌گانه ابوموسی، تنب کوچک و تنب بزرگ در خلیج‌فارس، اجزای جدایی‌ناپذیر خاک پاک ایران است و به این مام میهن تعلق ابدی دارند. در ضرورت احترام به تمامیت ارضی ایران با هیچ طرفی تعارف نداریم».
«ناصر کنعانی» سخنگوی وزارت امور خارجه هم با تأکید مجدد بر مواضع اصولی کشورمان، جزایر سه‌گانه ایرانی ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک را جزء لاینفک و ابدی سرزمین جمهوری اسلامی ایران دانست و گفت: جمهوری اسلامی ایران هرگونه ادعایی بر این جزایر را امری بی‌ثبات‌کننده، دخالت در امور داخلی و قلمرو سرزمینی خود دانسته و آن را به‌شدت محکوم می‌کند.
کنعانی همچنین ضمن ابراز تعجب از درج برخی مطالب در بیانیه مشترک شورای همکاری خلیج‌فارس و چین یادآور شد: مذاکرات رفع تحریم‌های غیرقانونی، منحصر به موضوع هسته‌ای ایران و با طرف‌های شناخته‌شده بوده و تجربه نشان داده در همان مسیر می‌تواند پیش برود. مضافا آنکه جمهوری اسلامی ایران همیشه برای دستیابی به یک توافق منصفانه و پایدار در این مسیر آماده بوده و هست. وزارت خارجه همچنین با دعوت از سفیر چین به وزارت امور خارجه و چندین بار تماس تلفنی با سفیرچین، مراتب ناخرسندی ایران از ورود بیانیه مذکور به موضوع تمامیت ارضی ابراز و تأکید شد که جزایر سه‌گانه ایرانی خلیج‌فارس جزء لاینفک تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران است که مانند هر بخش دیگر از سرزمین ایران هرگز موضوع مذاکره با هیچ کشوری نبوده و نخواهد بود. کنعانی همچنین روز دوشنبه و در نشست خبری خود در پاسخ به پرسش‌هایی در این زمینه گفت: «ایران هرگونه اتهامات بی‌اساس مندرج در بیانیه پایانی اجلاس ۴۳ سران شورای همکاری خلیج‌فارس با حضور مقام چینی را محکوم می‌کند، ما درخصوص موضوعات مرتبط با برنامه هسته‌ای کشورمان مطالب مندرج در این بیانیه را مردود اعلام می‌کنیم».
«محمد جمشیدی» معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور هم در حساب توییتری خود نوشت: همکاران چینی به یاد داشته باشند که وقتی سعودی و آمریکا از گروه‌های تروریستی داعش و القاعده در سوریه حمایت کردند و با تجاوز نظامی وحشیانه یمن را ویران کردند، این ایران بود که با تروریست‌ها جنگید تا ثبات و امنیت در منطقه مستقر شود و تروریسم به شرق و غرب تسری نیابد». بسیاری از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، مدیران دولتی و وزرا و دیگر مسئولان کشوری و لشکری و کارشناسان و تحلیلگران نسبت به این رفتار پکن در قبال ایران واکنش نشان دادند. بیشینه این واکنش‌ها، گرچه انتقادی و البته درست بود اما میانه دعوا برخی از گروه‌ها و جریان‌های سیاسی منتقد دولت هم تلاش کردند تا «نرخ» تعیین کنند و علیه دولت تیتر و توییت زنند.
 اقتضائات سیاست خارجی در نظم جدید نظام بین‌الملل
رفتار پینگ در ریاض، گرچه برای بسیاری در داخل ایران عجیب و حتی شوک‌آور بود اما اقتضائات جدید در روابط بین‌الملل، این رفتار را تا حدود زیادی قابل‌تحلیل می‌کند. در این اقتضائات جدید دو کشور می‌توانند همکاری‌های استراتژیک باهم داشته باشند اما این لزوما به معنای همسویی کامل در همه امور نخواهد بود. در این نظام بین‌الملل تازه که مبتنی بر افزایش حداکثری منافع ملی است؛ گلایه و عصبانیت و واکنش‌های احساس نه‌تنها راه به‌جایی نخواهد برد که سد راه ارتباط خواهد بود. برپایه همین اقتضائات است که عربستان سعودی پس از طلاق عاطفی! از ایالات‌متحده آمریکا، قراردادهای نجومی با رقیب واشنگتن بسته و زیرپای پینگ، فرش قرمز پهن کند. بر اساس همین اقتضائات است که دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران هم در کنار واکنش متناسب با این رفتار چین، آینده قراردادها و تبادلات تجاری و تعاملات سیاسی خود را قربانی، یک رفتار خاص در یک مقطع نکرده و به این روابط نگاه درازمدت دارد. این نظم و نظام جدید بین‌الملل، چین، منطقه و قاره آسیا را تعیین‌کننده‌ترین نقاط جهان در معادلات آینده نشان می‌دهد و ازاین‌رو است که بسیاری از نگاه‌ها به آسیاست و رویدادهای آن.
به دلیل همین اقتضائات است که چینی‌ها پس از اقدام اخیر رئیس‌جمهور پینگ در ریاض، در تلاش برای جبران آن تصریح می‌کند که نه روابط چین-شورای همکاری خلیج‌فارس و نه روابط چین-ایران علیه هیچ طرف سومی نیست و چین از بهبود روابط کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس با ایران بر اساس اصل همسایگی خوب، برقراری همکاری برد-برد با ایران و پیشبرد توسعه و ثبات در خلیج‌فارس حمایت می‌کند.
در ارزیابی رفتار چین در قبال ایران باید متغیرهایی از واقعیات موجود را در نظر گرفت. واقعیت آن است که کرونا پکن را از برنامه‌های اقتصادی خود عقب انداخت و از همین رو است که ابتدا در تقلای کنترل این ویروس و بعد در تلاش برای جذب هر «یوآنی» است که می‌تواند به اقتصادش وارد شود. موافقت‌نامه همکاری جامع استراتژیک با عربستان سعودی و امضای قراردادی که ارزش آن ۳۰میلیارد دلار برآورد می‌شود، در راستای همین آغوش باز پکن برای همه جهان است. واقعیت غیرقابل‌انکار دیگر آن است که چین به‌عنوان دومین مصرف‌کننده بزرگ انرژی در دنیا و سومین واردکننده نفت خام در جهان، خاورمیانه را به چشم منبع ناتمام این مواد حیاتی می‌نگرد و برای ارزان تمام شدن هر بشکه از این نفت خام، که منجر به افزایش منافع ملی‌ پکن می‌شود، خوش‌رقصی‌هایی هم در برنامه خواهد داشت. این در حالی است که روز گذشته سخنگوی وزارت امور خارجه چین گفت:چین و ایران دوستی دیرینه‌ای دارند. چین و ایران به‌اتفاق هم تصمیم گرفتند شراکت جامع راهبردی‌شان را تحکیم کرده و ارتقا دهند. چین آماده افزایش ارتباطات و هماهنگی‌ها با ایران برای ایجاد پیشرفت بیشتر در روابط دوجانبه است. دو طرف برنامه‌ای برای همکاری جامع چین-ایران امضا کرده‌اند که اجرای آن اوایل امسال آغاز شد. چین با ایران برای رشد خوب و پایدار همکاری‌های عمل‌گرایانه تلاش خواهد کرد. وی همچنین اشاره به سفر معاون نخست‌وزیر چین به ایران گفت: سفر هو چون هوآ، معاون نخست‌وزیر به ایران دیروز آغاز  ‌شد. ما بر این باوریم که این سفر نقش مثبتی در تعمیق شراکت جامع راهبردی ایران-چین خواهد داشت.
اظهارات مقامات دو کشور نشان‌دهنده این است که تقویت مناسبات ایران و چین به‌عنوان دو قدرت بزرگ در دستور کار قرار دارد و امید است سفر هیئت بلندپایه چینی به تهران مهر تأییدی بر تعمیق و گسترش روابط میان دو کشور باشد به همین دلیل باید گفت که این اتفاقات پیش‌آمده نمی‌تواند به‌راحتی به اراده رهبران ایران و پکن جهت توسعه روابط سازنده لطمه وارد کند.