محمد گنج خانلو
در جهان امروز توجه به رفتارهای تربیتی کودکان و نوجوانان از مهم‌ترین اولویت‌های خانواده ها محسوب می شود و  نیاز است تا در فضایی که از تهدیدات و آسیب های اجتماعی پر شده، فضای معنوی خانواده‌ها تقویت شود. در این زمینه والدین نقش مهم و اساسی دارند و باید پیشرو باشند، اما در این میان هستند خانواده هایی که از این وادی دور شده و آن را فراموش کرده‌اند. کودکی که وقتش را تا دیروقت در بیرون از خانه سپری می‌کند و  نیمه شب صدایشان کوچه را فرا گرفته، اما دریغ از صدای مهربانانه مادر و  فریاد همراه با ابهت پدر. انگار نه انگار نیمه شب است و این کودک خارج از خانه. مثل این‌که سستی و رخوت تمام وجود صاحبان آن‌ها را فرا‌گرفته. لااقل به فکر تربیت او نیستید به فکر امنیت او باشید. آیا نمی ترسید این کودک به دست نااهلان بیفتد؟ اگر آبروی فرزندتان به‌خطر بیفتد چه خواهید کرد؟  اگر از همین والدین بپرسی در آینده فرزندت چه‌کاره خواهد شد، به کمتر از پزشک و خلبان راضی نمی شوند! اما در نهایت کودکی نیم بند تحویل جامعه می دهند که نه تربیت خانوادگی دارد و نه هنری برای خدمت به مردم.  والدین در طول سال که مدرسه باز است- که البته به دلیل کرونا فعلا بسته شده- سری به مدارس نمی‌زنند که بفهمند دوست و رفیق فرزندشان کیست؟ تربیت یافته و سالم است یا شریک دزد و رفیق قافله؟ مربی او کیست؟ آلوده کننده ذهن و جان است یا تسویه کننده عقل و دل؟  داخل خانه هم که کار تربیتی نمی‌کنند. یک گوشی اندروید باتمامی امکانات پلاس و فیلتر شکن و اینترنت فورجی به دست کودکان داده‌اند و انگار نه انگار که کلید انحرافات اخلاقی را تقدیم او کرده‌اند و حلوا حلوایش می‌کنند. شاید خرده بگیرید که  خانواده‌ها این چنین هم که می‌گویید نیستند که البته قبول دارم والدین متعهد کم نیستند، اما شوربختانه و با کمال تأسف همیشه یک پای مشکلات فرهنگی امروز ما در جامعه، والدین اند.  اعتیاد، بزهکاری، دزدی، خیانت، انحرافات اخلاقی و حتی طلاق همه و همه ریشه های خانوادگی دارند و اگر تربیت صحیح اتفاق نیفتد وضعیت آشفته تر خواهد شد. آری، پدرو مادری این چنین لایق فرزندی آنچنان هستند.
چه راست گفت خداوند حکیم «وَالْبَلَدُ الطَّیِّبُ یَخْرُجُ نَبَاتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَالَّذِى خَبُثَ لَا یَخْرُجُ إِلَّا نَکِداً» (اعراف: ۵۸)
[ سرزمین پاکیزه، گیاهش به فرمان پروردگار می‌روید؛ اما سرزمین‌های بد‌طینت (و شوره‌زار)، جز گیاه ناچیز و بی‌ارزش، از آن نمی‌روید] اکنون که وضعیت خانواده‌ها چنین است وظیفه حوزه و روحانیت و نهادهای فرهنگی مضاعف می‌شود که به سوی فرزندان این خاک و بوم بشتابند و در هدایتگری آن‌ها بکوشند؛ چرا که تجربه‌های فراوان ثابت کرده اگر این نهادها به درستی وارد میدان شوند می‌توانند آسیب های اجتماعی و فرهنگی را به شدت کاهش دهند.از جمله بسترهایی که در جذب کودکان و به خصوص نوجوانان به شدت موفق بوده هیئت های عزاداری است. اگر تجربه بسیاری از افرادی را که دچار تحول روحی شده‌اند پی بگیریم متوجه خواهیم شد به‌خاطر علقه عاطفی با عزاداری اهل بیت(ع) منقلب شده اند و کمتر جایی چنین ظرفیتی را دارد. اگر روحانی مسجد و محله اهل تعامل با نوجوانان بوده و در مسائل تربیتی کار‌بلد و خبره باشد، می‌تواند مسیر زندگی بسیاری از فرزندان جامعه را تغییر دهد. در کنار این‌ها سیاست‌گذاری نهاد های فرهنگی از آموزش و پرورش، به عنوان پایگاه تربیتی کودکان تا شورای عالی انقلاب فرهنگی، صدا و سیما ، دفتر تبلیغات ، وزارت ارشاد،شورای عالی فضای مجازی،بسیج و غیره بسیار اثرگذارند. سیطره فضای آلوده مجازی بر افکار کودکان و نوجوانان بر کسی پوشیده نیست. تقابل با این امپراطوری، رده‌ای در همان سطح و بالاتر می‌طلبد لذا توسعه و تقویت فضای مجازی داخلی و پیگیری تحقق شبکه ملی اطلاعات و بالابردن کیفیت پیام رسان‌های داخلی تأثیرات عمیقی در شکل دهی فرهنگی کودکان و نوجوانان دارد.
صدا وسیما نیز با ارتقای سطح کیفی شبکه های مخصوص کودکان و نوجوانان و تولیدات فیلم،سریال، انیمیشن و مستندهای فرهنگی می‌تواند مؤثر باشد. ایجاد محیط‌های تفریحی، ورزشی و فرهنگی سالم جهت پر کردن اوقات فراغت کودکان و نوجوانان نیز بسیار مهم است. مهم تر از همه که غرض نوشتار کنونی بود جهت دهی مسیر والدین است. این‌که به آن‌ها یاد دهیم فرزندانشان را چگونه و با چه روشی تربیت کنند. در برابر آن‌ها متعهد باشند و در تعیین سرنوشت کودکشان سستی و تنبلی نکنند؛زیرا سرمایه‌گذاری روی والدین به تنهایی می‌تواند با تمامی عوامل خارج از خانه برابر و حتی بالاتر باشد. بنابراین مهم‌ترین اولویت فرهنگی جامعه والدینند و ایشان مسئول کج‌رفتاری فرزندنشان هستند. 
از آیت الله بهجت(ره) چنین نقل شده: عبارت «کلکمْ راعٍ، وَ کلکمْ مَسْؤُولٌ عَنْ رَعِیتِهِ.»؛ (هر کدام از شما مسئول هستید و درباره افرادی که به سخن شما گوش می‌دهند بازخواست خواهید شد )استفاده می‌شود که هر کدام از اهل ایمان در رابطه با آنچه می‌داند، اگر چه یک کلمه باشد، باید معلم دیگران باشد، یعنی به اهلش برساند و تبلیغ کند و از نااهل احتراز و کتمان نماید و نسبت به کلمه‌ای که نمی‌داند مُتَعَلم باشد.
(در محضر بهجت، ج۲، ص۶۸)
و سعدی چه زیبا سرود :
هر آن‌کس که فرزند را غم نخورد
 دگر کس غمش خورد و بدنام کرد
نگه دار از آمیزگار بدش 
 که بدبخت و بی ره کند چون خودش