براساس قوانین متعددی که در کشورمان وجود دارد، از قانون مجازات اسلامی گرفته تا قانون جوانی جمعیت، سقط جنین غیردرمانی عملی غیرقانونی و مستوجب مجازات است. مبتنی بر قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، سقط درمانی، هنگامی صورت می‌پذیرد که بر مبنای تشخیص سه پزشک متخصص و همچنین تایید پزشکی قانونی، وجود جنین به وخامت وضعیت سلامتی مادر منجر شده یا عدم سقط، حیات مادر و جنین را با خطر مرگ مواجه سازد. در چنین شرایطی، سقط جنین پیش از چهار ماهگی و با رضایت زوجین مجاز خواهد بود و سقطی که خارج از این چارچوب انجام شود، به‌عنوان «سقط جنایی» و غیرقانونی معرفی خواهد شد. 
با این حال مطابق آماری که صابر جباری، رئیس مرکز جوانی جمعیت وزارت بهداشت ارائه کرده است، «سهم سقط‌های قانونی و خودبه‌خودی کمتر از ۵ درصد و ۹۵ درصد از سقط‌ها، عمدی و غیرقانونی است.» براساس اظهارنظرهایی که تاکنون از مسئولان وزارت بهداشت شنیده شده حدود ۸۰ درصد از سقط‌های عمدی، خارج از مراکز درمانی اتفاق می‌افتد که همین مسئله، رصد، پایش و مقابله با آنها را دشوار کرده است. با وجود این سختی اما سقط‌های غیرمجاز که سلامت زنان را دچار مخاطرات جدی می‌کند و به رواج بی‌قانونی در کشور دامن می‌زند باید مهار شود. 
جباری خبر می‌دهد که روزانه  ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ سقط عمدی و غیرقانونی انجام می‌شود، که ۹۰ درصد این موارد در چارچوب خانواده رخ می‌دهد. همچنین، ۶۰ درصد از این سقط‌ها در منازل انجام می‌شود و ۳۰ درصد دیگر در مراکز مجوزدار یا غیر مجوزدار توسط پزشکان متخلف، متخصصان زنان یا داروسازان در وضعیتی غیرایمن صورت می‌گیرد. 
از نظر سازمان بهداشت جهانی، شرایط غیر‌ایمن و غیر‌استاندارد پایان بارداری، شامل مواردی است که این خدمت پزشکی یا توسط فردی که مهارت لازم را ندارد، انجام شود یا امکانات و محیط مناسب اجرای این پروسه، پزشکی نباشد. گاهی زنان در این راه آسیب‌های جدی دیده و حتی جانشان در معرض خطر قرار می‌گیرد و یا قدرت باروری خود را برای همیشه از دست می‌دهند. 
 مراکز زیرزمینی تنها کاری که می‌کنند، کورتاژ است
یک پزشک متخصص زنان که تمایلی به انتشار نامش ندارد، با اشاره به خطرهای سقط جنین غیرقانونی می‌گوید: «پیش از اقدام به سقط جنین باید بررسی‌های لازم پزشکی انجام شود، به‌عنوان‌مثال مهم است که بدانیم بارداری داخل رحم است یا خارج از رحم. سن جنین و بارداری در نوع سقط بسیار تأثیرگذار است. بنابراین؛ یک سقط علمی و اصولی موقعی انجام می‌شود که پزشک اطلاعات دقیقی درباره شرایط بارداری و سن حاملگی داشته باشد تا روش مناسب را برای سقط انتخاب کند. معمولاً روش مناسب در هفته‌های اول بارداری، سقط از طریق دارودرمانی است، به این صورت که با تجویز دارو و با القای حالتی مثل زایمان به طور کاذب، نطفه که هنوز جاگیر نشده است، دفع می‌شود. ولی مسئله اینجاست که پزشک باید حتماً سن بارداری را بداند و این برای سلامت مادر و جنین خیلی مهم است. چون مثلاً بعد از حدود ۱۲ هفته، سقط جنین حتی در مراکز بیمارستانی و درمانی مجهز هم خطرهای زیادی برای مادر به همراه دارد، چه رسد به اینکه این کار در مراکز زیرزمینی با امکانات و تجهیزات اولیه انجام شود.» 
این پزشک متخصص با تاکید بر اینکه در یک محیط زیرزمینی، کار تخصصی لازم انجام نمی‌شود، ادامه می‌دهد: «ممکن است فردی که این کار را انجام می‌دهد حتی سونوگرافی هم نکند و سن بارداری را نداند. اغلب موارد در این مراکز تنها کاری که می‌کنند، کورتاژ است. درحالی‌که اگر هفته‌های اولیه بارداری باشد، نیازی به کورتاژ نیست و می‌توان با دارو این کار را انجام داد. شما تصور کنید در مکانی اقدام به کورتاژ می‌کنند که متخصص بیهوشی، حضور ندارد و امکان اینکه اگر لازم شد بتوان خیلی سریع بیمار را احیا کرد نیست. ضمن اینکه برخی بارداری‌ها خودبه‌خود مشکل دارند. حالا اگر کسی در یک مرکز غیربهداشتی و زیرزمینی، این کار را بکند، اگر دچار خونریزی شد، جان او به خطر می‌افتد. اتاق عمل و پزشک متخصصی در کار نیست که بتوان به داد او رسید و آن کسی که زیرزمینی و به‌اصطلاح غیرقانونی این کار را انجام می‌دهد نمی‌تواند به اورژانس زنگ بزند و برای بیمار کمک بخواهد، چون مجرم است.» 
سقط جنین در محیط غیربهداشتی و ناامن تنها در حین انجام این کار سلامت زنان را تهدید نمی‌کند. عوارض پس از آن نیز ممکن است تا مدت‌ها با فرد باقی بماند. زنان بسیاری پس از انجام این کار به عوارضی مثل چسبندگی رحم مبتلا می‌شوند. دکتر مهسا احمدپور، متخصص زنان و زایمان با تایید این موضوع می‌گوید: «اگر سقط درست انجام نشده باشد به رحم زن صدمه وارد می‌شود. ممکن است به دلیل رعایت نکردن اصول بهداشتی و پزشکی، دچار عفونت بشود. در خوش‌بینانه‌ترین حالت ممکن است عفونت او با دارو درمان شود اما مواردی هم وجود دارد که عفونت رحم خیلی دیر خود را نشان می‌دهد. کسی هم که سقط کرده است، برای مراجعه به پزشک نگرانی‌ها و ترس‌هایی دارد. بنابراین؛ دیر اقدام می‌کند. طولانی شدن مدت عفونت عوارض غیرقابل جبرانی به همراه دارد، ممکن است فرد مجبور شود به‌خاطر عفونت با چسبندگی، رحم و تخمدان‌هایش را دربیاورد و این کار به‌خصوص در سن کم برای یک زن مشکلات زیادی را ایجاد می‌کند، کمترین آن این است که دیگر نمی‌تواند صاحب فرزند شود. چون تخمدان‌هایش را درآورده است به هورمون وابسته می‌شود و یک‌دفعه می‌بینیم که فردی با ۳۰ سال سن، بدنی مثل یک زن ۵۰ ساله دارد. بدترین حالت هم این است که عفونت رحم شکم را درگیر کند و میکروب وارد خون شود. در آن صورت دیگر به‌سختی می‌توان بیمار را نجات داد. این‌ها خطرهایی است که سقط در مراکز غیربهداشتی و غیرعلمی به همراه دارد و تمامی این خطرها واقعی‌اند.» 
 احتمال باقی ماندن بقایای جنین در رحم 
سازمان بهداشت جهانی هم با ابراز نگرانی هشدار می‌دهد، که «سقط جنین غیرقانونی و انجام آن توسط افراد غیرمتخصص عوارض و پیامد‌های گسترده‌ای به دنبال دارد و ممکن است مادر به خونریزی دچار شده و بقایای جنین در رحم باقی بماند. درمان‌های دارویی برای سقط جنین‌های عمدی باعث افزایش فشار خون، اختلالات قلبی- عروقی، سردرد‌های مزمن یا پارگی روده و رحم، عفونت‌های شدید و یا خارج شدن رحم از بدن مادر می‌شود. اگر بقایای جنین در رحم باقی بماند، می‌تواند مشکلات بسیار زیادی برای مادر به وجود آورد، این امر موجب خونریزی ‌های شدید، شوک و حتی مرگ در زنان می‌شود.» 
«خطرات پایان بارداری در شرایط غیرایمن و غیراستاندارد شامل سقط ناقص، عفونت‌های خطرناک، مسمومیت در اثر مصرف داروهای گیاهی، زخم برداشتن رحم و قسمت بیرونی دستگاه تناسلی منتسب به زنان» از دیگر مواردی است که از زبان دکتر سهیلا تقوی، پزشک متخصص زنان به عنوان تبعات سقط جنین عمدی مطرح شده است. او در این باره توضیح می‌دهد: «بعضی از این خطرات و به طور مشخص، سقط ناقص می‌توانند جان فرد را به خطر بیندازند. اگر فردی بعد از ۱۰ هفته، قرص مصرف کرده باشد و بخش‌هایی از جنین یا جفت هنوز در رحم باقی مانده باشد، در این صورت او حتما به جراحی کورتاژ نیازمند است که با توجه به غیرقانونی بودن این پروسه، بعضی‌ها به مراکز غیراستاندارد می‌روند که خطر عفونت و خونریزی شدید یا حتی زخم برداشتن رحم و احتمال ناباروری در آینده را در پی خواهد داشت.»
این گفته‌ها درباره خطرات سقط ناقص را نازیلا تایید می‌کند. او سقط جنین را در یکی از مراکز غیرقانونی تجربه کرده است: «با پرس وجوی غیرمستقیم از همکارانم آدرس یک سالن زیبایی را پیدا کردم که همه جور خدماتی ارائه می‌کرد، از‌جمله سقط جنین. خانمی که مسئول این کار بود، گفت باید ۱۰ میلیون تومان بد‌هم. با هزار دردسر پول را جور کردم و داستان تازه وقتی شروع شد که قرار بود سقط کنم، مرگ را به چشم دیدم، به خون‌ریزی افتادم و در‌نهایت درحالی‌که از درد به خود می‌پیچیدم بیرون آمدم. چند وقت گذشت درد‌ها امانم را بریده بود. وضعیت روحی‌ام به‌شدت به‌هم‌ریخته بود. بعد از حدود چهار ماه به پزشک مراجعه کردم و متوجه شدم که بخشی از جنین در رحم باقی مانده است. دوباره به همان سالن زیبایی مراجعه کردم و گفتند باید پنج میلیون تومان بدهی تا باقی جنین را دربیاوریم. نه امکان شکایت از آن سالن را داشتم و نه پولی برایم باقی مانده بود. نزد پزشک رفتم او هم گفت اگر با دارو رفع نشد باید جراحی کنی. من نمی‌توانستم این کار را بکنم. خیلی دارو مصرف کردم و حالا نیز دچار چسبندگی رحم شده‌ام. درد و رنج روحی‌ای که کشیدم بماند، چون بعد از سقط جنین پشیمان شدم و عذاب وجدان دارم.»
در مطالعات پیمایشی وزارت بهداشت، ۸۰ درصد از کسانی که سقط عمدی انجام داده‌اند، اعلام پشیمانی کرده‌اند و ۷۷ درصد از آنان گفته‌اند که به دیگران پیشنهاد نمی‌کنند این کار را انجام دهند. این مطالعات نشان‌دهنده وجود ارتباط فطری و عاطفی بین مادر و جنین و همچنین تأثیرات تلخ سقط بر روح و روان مادران است. 
ندا زن ۳۵ ساله و اهل تهران نیز، تجربه بسیار ناخوشایندی از سقط جنین عمدی در هفته هشتم بارداری خود داشته و ناچار به انجام دو بار جراحی کورتاژ در شرایط غیراستاندارد در یک آپارتمان در شرق تهران شده است. او می‌گوید: «دوقلو باردار شدم. سه هفته طول کشید که یک ماما را پیدا کنم و از تلگرام، از او قرص بخرم.»
 او درباره تجربه درد و خونریزی خود بعد از مصرف این قرص بیان می‌کند: «برای خیلی‌ها این‌قدر وحشتناک نیست، ولی من چون دوقلو حامله بودم، درد خیلی وحشتناکی داشتم. آن‌قدر درد شدید بود که برای لحظاتی غش کردم. توی خانه تنها بودم و به هیچ‌کس هم نگفته بودم. نتوانستم دکتر هم بروم، چون دکترها بعد از این‌که می‌فهمند چه‌کار کردی، پذیرش‌ات نمی‌کنند.» 
او که پس از سه روز خونریزی شدید که از نظر جسمی او را به شدت تضعیف کرده بود، به سونوگرافی رفته و متوجه می‌شود که سقط به صورت کامل انجام نشده، دوباره با مامایی که قرص‌ها را به او داده بود، تماس می‌گیرد. این بار به پیشنهاد خانم ماما، ندا به مامای دیگری که جراحی کورتاژ در شرایط غیربیمارستانی انجام می‌داده، مراجعه می‌کند. اما به دلیل در دسترس نبودن امکانات پزشکی مانند دستگاه‌های مانیتور جراحی، عمل کورتاژ به طور کامل انجام نمی‌شود. ندا مجبور می‌شود یک بار دیگر سایتوتک مصرف کند و بعد از مدتی، دوباره عمل کورتاژ را انجام دهد. 
بنا به گفته ندا، او در تمام دو ماهی که درگیر پایان دادن به بارداری خود بوده، خونریزی داشته و بدنش به همین دلیل بسیار ضعیف شده بود. 
 دسترسی آسان به قرص های سقط جنین!
در کنار خطراتی که سقط غیرقانونی برای افراد باردار در پی دارد، کمک به این اقدام جرم است و مطابق مقررات از طریق نظام پزشکی قابل پیگیری است. این موضوع به قدری جدی است که حتی بعضی پروانه طبابت خود را هم از دست می‌دهند. 
طبق ماده ۵۶ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، سازمان پزشکی قانونی مسئول تشکیل پرونده برای متقاضیان سقط جنین است. پزشک سازمان، متولی بررسی مستندات و تکمیل جزئیات پرونده آن‌هاست. درصورتی که مستندات پرونده نشان دهد ادامه بارداری، برای مادر و جنین خطرناک است، یا جنین به بیماری ناهنجاری مبتلاست یا ناقص‌الخلقه است، حکم به سقط داده می‌شود. البته که همه بیماری‌های ناهنجاری مشمول دریافت مجوز سقط نمی‌شوند و بعد از پایان چهار ماهگی هم، مجوزی صادر نمی‌شود، مگر اینکه ادامه بارداری، جان مادر یا جنین را نشانه رفته باشد. با‌این‌حال، دارو‌های سقط جنین به‌راحتی در دسترس است. این موضوع اساسا با سیاست‌های کلان کشور و کلیه مبانی موجود مغایر است. 
رئیس مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت با ابراز نگرانی از گسترش تبلیغات داروهای سقط در فضای مجازی و درگاه‌های اینترنتی، می‌گوید: «شرایط دریافت دارو‌های غیرقانونی سقط، حتی به‌راحتی و درب منزل فراهم شده است. علاوه بر این، دارو‌های سقط از طریق بازار سیاه نیز به آسانی قابل تهیه هستند، به‌طوری‌که آمار سقط‌های انجام‌شده در منزل به طور قابل‌توجهی افزایش یافته است. زمانی که حدود ۶۰ درصد از سقط‌ها در منزل انجام می‌شود، وزارت بهداشت قادر به ورود به منازل نیست. این سقط‌ها اغلب با دارو صورت می‌گیرد، در‌حالی‌که دارو‌های مربوطه تنها در بیمارستان‌ها قابل دسترسی هستند و اصولا این دارو‌ها نباید وارد بازار آزاد شوند. بنابراین تامین این دارو‌های غیرقانونی عمدتا از طریق قاچاق و به‌صورت قاچاق مسافرتی صورت می‌گیرد. قیمت دولتی این دارو‌ها ۶ هزار تومان است، در‌حالی‌که هر ورق آن در بازار آزاد به ۶۰ هزار تومان می‌رسد. اما در بازار سیاه، قیمت آن‌ها بین ۱/۵ تا ۵ میلیون تومان فروخته می‌شود، که این امر تبدیل به یک بازار پرسود برای قاچاقچیان و متخلفان شده است.» 
‎ صابر جباری در ادامه عنوان می‌کند که «تعداد سایت‌ها و کانال‌های مجازی متخلف در زمینه ارائه دارو‌های سقط بسیار زیادند و پلیس فتا و دستگاه‌های مسئول به این حجم از تخلفات واقفند اما به نظر می‌رسد در فرآیند شناسایی تخلفات و ارجاع متخلفان به‌دستگاه‌های مسئول، موانعی وجود دارد که موجب شده تاکنون برخورد‌های بازدارنده با متخلفان انجام نشود. طبق فرآیند کارگروه سقط، وزارت بهداشت گزارشات را به ستاد ملی جمعیت ارائه می‌دهد و ستاد هم اقدام لازم را انجام داده ولی همچنان جای اقدام بازدارنده خالی است.»
داروهای سقط جنین، شبکه‌ای از واردکنندگان، توزیع‌کنندگان، تبلیغ‌کنندگان و توجیه‌کنندگان را در بر می‌گیرد. بنابراین مقامات وزارت بهداشت نه‌فقط وجود شبکه‌های مجرمانه در ماجرای سقط‌های عمدی جنین را تایید می‌کنند بلکه فعالیت برخی از آنها را گسترده می‌دانند. مصداقش کانال‌های تلگرامی است که ادمین یکی از آن‌ها در پاسخ به سوالات ما ادعا می‏کند: قرص‌هایی که او می‌فروشد تا ۱۲ هفتگی موثر و بی‌خطر است: «داروها را از جای معتبر تهیه می‌کنم، مورد تایید وزارت بهداشت و سازمان غذا و داروست و از این جهت هیچ خطری ندارد. مشتری‌های زیادی دارم که چندین بار از من قرص خریده‌اند یا من را به دوست و آشناهایشان معرفی کرده‌اند.»
او درباره قیمت قرص‌ها هم می‌گوید که یک بسته قرص و راهنمای مصرف را یک میلیون تومان می‌فروشد و درب منزل تحویل می‌دهد. او که به اصالت داروهای خود اطمینان دارد، می‌گوید: «اگر هر مشکلی بود، بیایید پیش خودم تا پول‌تان را پس بدهم.»
مدیر یکی از کانال‌های مربوط به کمک‌های مامایی در تلگرام، درباره سقط جنین از طریق قرص هم می‌گوید: «پیش از تحویل دادن قرص‌ها، ما درباره وضعیت فرد باردار، مثل تعداد هفته بارداری، وضعیت سلامتی او، گروه خونی و آر اچ خون، سابقه بیماری قلبی، کم‌خونی، فشارخون، بیماری‌های خاص از او سوالاتی می‌پرسیم. بعد از او می‌خواهیم که نتیجه آخرین سونوگرافی خود را برای ما بفرستد تا سن دقیق بارداری مشخص شود.»
او درباره خدماتی که در دوران مصرف قرص‌ها تا پایان قطعی بارداری توسط او و همکارانش ارائه می‌شود، عنوان می‌کند: «در صورتی که وضعیت حاملگی طبیعی باشد، دارو می‌دهیم، مشاوره تلفنی یا حضوری انجام می‌شود و حین مصرف هم، به صورت لحظه‌ای مریض را راهنمایی می‌کنیم. بعد از انجام کار هم یک‌سری داروهای جانبی و دمنوش‌های گیاهی به فرد می‌دهیم که تا یک هفته باید استفاده شوند تا رحم به طور کامل از بقایای بارداری پاکسازی بشود.» 
این مصداق‌ها نشان می‌دهد که بخش‌های نظارتی و قانونی حتما باید مراقبت و بازرسی در این حوزه را جدی بگیرند و با تخلفات برخورد کنند، اما برای پیشگیری از سقط جنین عمدی اقداماتی نظیر تبیین و آگاه‌سازی نیز مهم است. صرف برخوردهای قهری برای افزایش نرخ باروری اگر قرار بود به نتیجه‌ای ختم شود، پس از افزایش حساسیت‌ها به این موضوع، باید نرخ سقط جنین در کشور کاهش می‌یافت که شواهد خلاف آن را نشان می‌دهد. 
به تازگی وزیر بهداشت گفته است: «مسائل ارزشی و نگرشی در حوزه باروری باید تغییر کند، چراکه در مورد سقط جنین آمار خوبی وجود ندارد و چه سقط‌های قانونی و چه غیرقانونی، آمار‌ها مناسب نیست و بنابراین باید به همه جنبه‌های سقط جنین و پیشگیری از آن در کشور توجه شود و روند لجام گسیخته سقط جنین متوقف شود».