به تازگی سید روح الله لطیفی، سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت از تجارت غیرنفتی حدود ۵۰ میلیارد دلاری ایران و ۱۵ کشور همسایه در ۱۰ ماهه سال جاری خبر داد که نسبت به مدت مشابه با افزایش ۱/۸ درصدی همراه بوده است. مطابق با اظهارات وی، از ابتدای امسال تا پایان دی ماه، ۷۹ میلیون و ۹۸۲ هزار و ۳۶۰ تن کالا به ارزش ۴۹ میلیارد و ۸۳۱ میلیون و ۸۷۱ هزار دلار بین ایران و کشورهای همسایه ایران تبادل شده که سهم صادرات ایران به این کشورها ۶۰ میلیون و ۳۶۸ هزار و ۶۴۲ تن کالا به ارزش ۲۳ میلیارد و ۱۵۰ میلیون و ۴۸۳ هزار دلار و سهم واردات ایران از کشورهای همسایه، ۱۹ میلیون و ۶۱۳ هزار و ۷۱۷ تن به ارزش ۲۶ میلیارد و ۶۸۱ میلیون و ۳۸۸ هزار و ۴۶۵ دلار بوده است. در این میان عراق با خرید ۷/۲ میلیارد دلار، امارات با ۵/۲ میلیارد دلار، ترکیه با ۳/۵ میلیارد دلار، پاکستان با ۱/۷ میلیارد دلار و افغانستان با ۱/۵ میلیارد دلار، پنج مقصد نخست صادرات ایران در بین همسایگان بوده اند.عمان با خرید ۹۱۶ میلیون دلار، روسیه با ۷۶۰ میلیون دلار، آذربایجان با ۴۹۹/۵ میلیون دلار، ترکمنستان با ۳۶۸ میلیون دلار، ارمنستان با ۳۳۳ میلیون دلار، قزاقستان با ۱۶۳/۵ میلیون دلار، کویت با ۱۴۶ میلیون دلار، قطر با ۹۰ میلیون دلار، بحرین با ۸/۳ میلیون دلار و عربستان با ۳۶۱ هزار دلار در مقاصد ششم تا پانزدهم وارد کنندگان محصولات ایرانی بوده اند. در خصوص واردات نیز، امارات با فروش ۱۷ میلیارد دلار، ترکیه با ۶ میلیارد دلار، روسیه با ۱/۵ میلیارد دلار، عمان با ۷۷۸ میلیون دلار و پاکستان با ۵۲۷ میلیون دلار، پنج کشور نخست در بین همسایگان برای فروش کالاهای مورد نیاز ایران بودند. رتبه های بعدی کشورهای صادرکننده کالا به ایران به ترتیب به کشورهای عراق با فروش ۵۰۲ میلیون دلار، قطر با ۹۰ میلیون دلار، قزاقستان با ۵۶/۳ میلیون دلار، آذربایجان با ۳۹/۶ میلیون دلار، ارمنستان با ۳۹/۵ میلیون دلار، ترکمنستان با ۳۴/۳ میلیون دلار، افغانستان با ۳۲/۸ میلیون دلار، کویت با ۸/۷ میلیون دلار و بحرین با ۱/۲ میلیون دلار تعلق گرفته است. سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت در خصوص صادرات محصولات غذایی و کشاورزی ایران به همسایگان اظهار داشت: در ۱۰ ماهه امسال ۶ میلیون و ۱۵۱ هزار و ۷۴۴ تن محصولات دامی ، شیلاتی ، زراعی، کشاورزی و غذایی به ارزش سه میلیارد و ۹۰۹ میلیون و ۶۴۸ هزار و ۷۰۸ دلار به کشورهای همسایه ایران صادر شده که شامل ۹۱ درصد وزن و ۸۰ درصد ارزش کل صادرات محصولات کشاورزی و غذایی کشور به دنیا بوده است و یا به عبارتی دیگر مقصد اصلی صادرات این نوع محصولات، کشورهای همسایه بودند‌. 
 اثرات رونق تجارت غیرنفتی
دولت سیزدهم از نخستین سال فعالیت خود، تاکنون در حوزه صادرات غیرنفتی و واردات کالاهای سرمایه‌ای و مواد اولیه تولید، رکورددار بوده است چراکه با وجود شرایط سخت تحریمی، صادرات محصولات غیرنفتی رونق بسیاری یافته و اثرات تحریمی کشور را خنثی کرده است. نبود اثرات تحریمی و حدف فشارهای ناشی از اعمال تحریم‌های مالی و مبادلات تجاری از جمله مولفه‌های پررنگی است که اینک رشد اقتصادی را ملموس ساخته و موجب شده تا‌ وابستگی‌ها به فروش نفت کاهش یابد.
 کارنامه صادرات غیرنفتی ایران در نیمه‌ نخست ۱۴۰۰

در سال ۱۴۰۰ صادرات ایران به رقم ۴۸ میلیارد و ۴۴۰ میلیون دلار رسید، رقمی که بالاترین مقدار صادرات غیرنفتی ایران در تاریخ است؛ چراکه رکورد قبلی حدود ۴۰ میلیارد دلار و مربوط به سال‌های ۹۶ تا ۹۸ بوده است. براساس آمار‌ اعلامی گمرک ایران، ارزش صادرات غیرنفتی ایران از شهریور ۱۴۰۰ تا شهریور ۱۴۰۱ حدود ۵۵ میلیارد و ۲۰۹ میلیون دلار بوده که نسبت به صادرات
 ۴۳ میلیارد و ۴۹۱ میلیون دلاری در ۱۳ ماهه انتهایی دولت گذشته (از مردادماه ۱۳۹۹ تا مردادماه ۱۴۰۰) رشد ۲۷ درصدی (معادل افزایش ۱۱ میلیارد و ۷۱۸ میلیون دلاری) داشته است. صادرات غیر نفتی کشور در سال ۱۴۰۱ با عبور از ۵۳ میلیارد و ۱۶۶ میلیون دلار با رشد ۱۰ درصدی، رکورد جدیدی را در تاریخ کشور به جا گذاشت.
  آمار تجارت کالای غیرنفتی در سال ۱۴۰۱

  آمار تجارت کالاهای غیرنفتی در ۶ ماه نخست ۱۴۰۲

معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران نشان می‌دهد، در ۹ ماهه امسال مجموع صادرات غیرنفتی شامل محصولات پتروشیمی و پایه نفتی، معدن و صنایع معدنی، کشاورزی، فرش و صنایع دستی و صنعت، ۱۰۱/۹ میلیون تن به ارزش ۳۶/۵ میلیارد دلار بوده است. بیشترین سهم این صادرات مربوط به محصولات پتروشیمی و پایه نفتی است که حدود ۴۹ درصد (به لحاظ ارزشی) کل صادرات غیرنفتی را به خود اختصاص داده است. معدن و صنایع معدنی نیز به حدود ۲۷ درصد در رتبه دوم قرار دارد. میزان صادرات محصولات پتروشیمی و پایه نفتی و معدن و صنایع معدنی در ۹ ماهه امسال به ترتیب
 ۱۸ و ۹/۸ میلیارد دلار بوده است. ارزش صادرات بخش پتروشیمی و معدن به ترتیب ۸/۱ درصد کاهش و ۷/۶ درصد افزایش داشته است. سهم کشاورزی و صنعت نیز از کل وزن صادرات غیر نفتی به ترتیب حدود ۸ و ۱۵ درصد بوده، به طوری که در ۹ ماهه امسال به ترتیب ۴/۶ میلیون تن محصولات کشاورزی به ارزش ۳ میلیارد دلار و ۵/۳ میلیون تن محصولات صنعتی به ارزش بیش از ۵/۶ میلیارد دلار صادر شده است. ارزش صادرات بخش کشاورزی و صنعتی به ترتیب ۲۵ و ۱۲ درصد رشد داشته است در این میان صادرات فرش و صنایع دستی کمترین سهم از صادرات غیرنفتی، معادل ۰/۲ درصد را در این مدت به خود اختصاص داده است. در ۹ ماهه  امسال ۱۰۰ میلیون دلار فرش و صنایع دستی صادر شده که ارزش آن نسبت به مدت مشابه سال قبل تغییری نکرده است.
 راهکارهای توسعه بیش از‌پیش صادرات غیرنفتی
کارشناسان و فعالان حوزه تجارت و بازاریابی جهانی براین باورند که با حذف قوانین زائد، بهبود فضای کسب و کار، بازنگری در پیمان‌سپاری ارزی، بازنگری قانون تجارت، بهره‌مندی از ظرفیت، مناطق آزاد، توسعه لجستیک، شناسایی بازار‌های صادراتی و توسعه روابط با همسایگان می‌توان صادرات کالاهای غیرنفتی را بیش از پیش توسعه بخشید چراکه یکایک این عوامل با شروع دولت سیزدهم در دستورکار قرا‌رگرفته و نتایج خوبی را‌ رقم زده است. بنابراین استمرار این سیاست‌ها می‌تواند موجب توسعه روزافزون صادرات کالاهای غیرنفتی و به صفر رساندن وابستگی به صادرات کالاهای نفتی شود.
 نقش پیمان‌های بین المللی در توسعه صا‌درات کشور
مطابق اظهارات سید روح‌اله لطیفی در خصوص تجارت غیرنفتی ایران با کشورهای عضو و ناظر سازمان همکاری‌های شانگهای، صادرات غیرنفتی کشور به اعضای سازمان شانگهای در این مدت ۵۴/۵ میلیون تن کالا به ارزش ۱۸ میلیارد دلار بوده که نشانگر رشد یک‌درصدی ارزش نسبت به مدت مشابه است و ۴۸/۲ درصد وزن و ۴۴/۴ درصد ارزش کل صادرات ۱۰ماهه ایران را در این مدت به خود اختصاص داده است.واردات ایران از ۱۱ کشور عضو و ناظر سازمان همکاری‌های شانگهای در ۱۰ماهه سال ۱۴۰۲ هم ۹/۷ میلیون تن کالا به ارزش ۱۹ میلیارد و ۱۶۹ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه رشد ۱۷/۹ درصدی در وزن و ۱۰/۵ درصدی در ارزش داشته که این میزان ۲۹/۷ درصد وزن و ۳۵/۲ درصد کل ارزش واردات ۱۰ماهه کشور را در برمی‌گیرد.مطابق آمارهای موجود؛ چین با خرید ۱۱/۵ میلیارد دلار، هند با ۱/۸ میلیارد دلار، پاکستان با ۱/۷ میلیارد دلار، افغانستان با ۱/۵ میلیارد دلار و روسیه با ۷۶۰/۴ میلیون دلار پنج مقصد نخست و ازبکستان با ۲۷۲ میلیون دلار، تاجیکستان با ۲۱۰ میلیون دلار، قزاقستان با ۱۶۳/۵ میلیون دلار، قرقیزستان با ۶۳/۳ میلیون دلار، بلاروس با ۱۷/۱ میلیون دلار و مغولستان با ۳۳۰ هزار دلار در رتبه‌های ششم تا یازدهم مقاصد صادراتی کالاهای غیرنفتی ایران به اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای در ۱۰ماهه امسال بودند. در بررسی بیش‌تر این موضوع به گفت‌وگو با‌ سعید اشتیاقی، کارشناس اقتصادی پر‌داختیم که در ادامه می‌خوانید. 

سعید اشتیاقی، کارشناس اقتصادی:
تنوع بخشی به سبد صادراتی و ایجاد ارزش افزوده اولویت کشور است
سعید اشتیاقی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار «رسالت» به تشریح افزایش حجم روابط تجارت غیرنفتی با همسایگان پر‌داخت و درخصوص اثرات این روند اظهارکرد: خوشبختانه روابط‌مان با کشورهای همسایه توسعه پیداکرده و بی‌شک این امر‌ در تقویت صادرات کشور موثر بوده است. به طورکل کسبه و افراد حاضر در بازار می‌گویند که روزی در قدم است؛ این امر به معنای آن است که اگر حرکت کنی، اتفاقات خوبی رقم می‌خورد. رویکرد دولت سیزدهم مصداق بارز این امر می‌باشد و بدیهی‌ست که تحرک سیاست خارجی کشور در مقایسه با دولت گذشته بسیار تقویت شده است. 
وی افزود: دولت سیزدهم در حوزه سیاست‌ خارجی موفق‌تر‌ از دولت‌های گذشته عمل‌ کرده و این امری غیر قابل انکار است. طی دوسال اخیر روابط‌‌مان با کشور چین تقویت شده و در روابط با کشور عربستان نیز تحول ایجاد شده است. افزون براین طی سال جاری در پیمان‌های بین المللی عضو شده‌ایم که هریک نتایج خوبی دارند و اثرات مثبتی را اعمال می کنند. بی‌شک توسعه روابط با همسایگان و عضویت در پیمان‌های بین المللی زمینه توسعه روزافزون صادرات را رقم می‌زند. 
اشتیاقی تصریح کرد: در مسیر توسعه صادراتی می‌بایست از ظرفیت‌های موجود بهره‌ بگیریم و از عضویت در سازمان همکاری شانگهای و پیمان بریکس استفا‌ده کنیم چراکه این عضویت‌ها، ظرفیت‌های قابل توجهی در دست دارند و پتانسیل ایران نیز بسیار زیاد می‌باشد. بنابراین می‌توان فراتر از اعداد و ارقامی که در حال حاضر عنوان می‌گردد، حرکت کرد. 
کارشناس اقتصا‌دی با اشاره به لزوم تنوع بخشی به سبد صادراتی کشور همچنین خاطرنشان کرد: تنوع بخشی اهمیت فراوانی دارد و می‌بایست از ظرفیت‌های جدید صادراتی استفا‌ده کنیم. در‌این راستا باید از تک محصولی بودن دوری کنیم و به سمت چندمحصولی شدن حرکت کنیم تا مزیت رقابتی رقم بخورد. 
او متذکر شد: صا‌درات محصولات ‌دانش بنیان امری موردنیاز است و می‌بایست بیش از پیش به آن توجه کنیم. صادرات دانش‌بنیان‌ها ارزش افزوده بسیار بالایی دارند و می‌توانند فرصت‌های ارزنده‌‌ای را برای کشور رقم بزنند. 
وی در پایان این گفت‌وگو یادآور شد: مقام معظم رهبری در بیانات خود فرموده‌ و توصیه کرده‌اند که باید در چاه‌های نفت را ببندیم. توصیه ایشان نقشه راه را مبرهن می‌سازد و ضرورت این مهم را آشکار می‌سازد. توسعه صادرات ارزش افزوده بسیار بالایی دارد و چنانچه بیش از پیش و با محوریت دانش‌بنیان‌ها در دستورکار قرار گیرد، ارز آوری قابل توجهی رقم خواهد خورد.