تأثیر تراژدی غزه بر کودکان
رژیم اشغالگر صهیونیستی، فصلی تازه از وحشی‌گری را در تاریخ رقم‌زده و غیرنظامیان بی‌گناه و کودکان را در نوار غزه هدف قرار می‌دهد. اقدامی که نقض قواعد حقوق بین‌الملل بشردوستانه است. ازآنجایی‌که در هر جنگی عمده‌ترین و آسیب‌پذیرترینِ گروه‌ها، کودکان هستند، روشن است که کودکان غزه در این مخاصمه مسلحانه بی‌دفاع‌اند و روزهای خوش کودکی‌شان می‌سوزد و از خاکستر آن آسیب‌های جدی و ماندگاری بر جسم و روحشان بر جای می‌ماند.
کودکان که حدود نیمی از جمعیت نوار غزه را شکل می‌دهند همواره در معرض شدیدترین فشارهای روانی بوده‌اند و بیش از ۷۰ سال است هرروز زندگی خود را با دلهره و وحشت، آوارگی و اضطراب ناشی از جنگ‌افروزی و غصب سرزمین مادریشان از سوی رژیم جعلی صهیونیستی سپری می‌کنند. در نامه‌ای که زهره الهیان، رئیس کمیته حقوق بشر مجلس شورای اسلامی خطاب به کمیسر عالی حقوق بشر، رئیس شورای حقوق بشر و رئیس کمیته حقوق بشر پارلمان اروپا نوشته، بر این مهم تأکید شده است: که این رژیم جعلی براساس آمارها از زمان اشغال سرزمین فلسطین در سال ۱۹۴۸ میلادی تاکنون برخلاف همه قوانین و مقررات بین‌المللی و کنوانسیون‌های موجود مرتکب جنایت‌های بی‌شماری علیه کودکان و نوجوانان فلسطینی با اقداماتی همچون کشتار‌های دسته جمعی کودکان، حبس، بازداشت، شکنجه، محرومیت از حق زندگی، حق برخورداری از سلامت، آموزش، دسترسی به آب آشامیدنی سالم و… شده است.
بنابر گزارش نهاد پایش حقوق بشر اروپا ـ مدیترانه مستقر در ژنو «یک‌چهارم بیماری‌های شایع در غزه ناشی از آلودگی آب هستند و ۱۲ درصد مرگ‌ومیر کودکان و اطفال در اثر بیماری‌های روده‌ای مرتبط با آب آلوده اتفاق می‌افتد.»
محمد شهاده، رئیس برنامه‌ها و ارتباطات سازمان‌های مردم‌نهاد دراین‌باره عنوان کرده است: «جمعیت غیرنظامیان از تولد تا مرگ در زاغه‌ای مسموم حبس‌اند و مسمومیت کودکان و عزیزان خود را در اثر آبی که می‌نوشند و احتمالا خاکی که در آن کشت می‌کنند، برای همیشه به نظاره می‌نشیند، بدون آنکه دورنمایی برای تغییر قابل‌مشاهده باشد.»
در جریان «حملات متوالی ارتش اسرائیل به نوار غزه از سال ۲۰۰۸ به بعد، قوای اسرائیل زیرساخت‌های آبی و بهداشتی را بارها هدف قرار داده‌اند، ازجمله مناطقی که چاه‌های آب و خطوط لوله در آنجا واقع‌شده‌اند و تأسیسات بهداشتی و ساختمان‌های شهرداری که کارشان تخلیه و تصفیه فاضلاب است.» در سال ۲۰۲۰، صندوق کودکان سازمان ملل (یونیسف) تخمین زد که تنها ۱۰ درصد جمعیت در این سرزمین تحت محاصره به آب آشامیدنی تمیز و سالم دسترسی مستقیم دارد و حدود یک‌میلیون از ساکنان ــ حدود نیمی از کل جمعیت ــ آب ندارند و به آن‌ها آب‌رسانی نمی‌شود. سطوح بالای شوری آب در چند منطقه از نوار غزه موجب شده تا صدها هزار خانوار مجبور به خرید آب برای آشامیدن و استحمام شوند. اکنون نیز در جریان نبرد رژیم صهیونیستی با مقاومت فلسطین، خانواده‌ها در غزه برای دسترسی به آب سالم با مشکل مواجه هستند. محمدمهدی سیدناصری، مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان بیان کرده: «هیچ پدر و مادری دوست ندارد مجبور شود به کودک تشنه‌اش آب آلوده بدهد و اقدامات روا داشته توسط رژیم صهیونیستی به کودکان در غزه تماما نقض کلیه قواعد حقوق بین‌الملل بشردوستانه و حقوق بشر است. ظلم بزرگی به ملت فلسطین رفته و این روزها نتایج یکی از پرده‌های ظلم را مشاهده کرده و رژیم اسرائیل، یک زندان بزرگ دو و نیم میلیون نفری در فضای باز ایجاد کرده و سؤال قابل‌تأملی که پیش می‌آید این است که چه بر سر بشریت آمده که از کشتار انسان‌ها خوشحال می‌شوند؟»
شرایط کودکان فلسطینی، تلخ و تکان‌دهنده
این پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان عنوان کرده: «که در دهه ۹۰ میلادی و با ورود جهان به عرصه جنگ‌های جدید که با گسترش جنگ‌های قومی همراه بوده است، حمایت از حقوق کودکان افزایش یافت و حمایت بین‌المللی در این زمینه ازجمله در قطعنامه‌های شورای امنیت و مجمع عمومی سازمان ملل متحد، به مجموعه‌ای از سازوکارهای بین‌المللی منجر شد. اما باوجود همه این اقدامات، سؤال این است که چرا بشر در عصر انقلاب تکنولوژی کماکان شاهد صدمات به کودکان فلسطینی و دیگر کشورهای درگیر مخاصمه است؟ منظور از کودک به استناد اکثر اسناد حقوق بشری، شخصی است که به سن ۱۸ سالگی نرسیده است.
همان‌طور که کنوانسیون حقوق کودک در ماده ۱ خود اشعار می‌دارد: «ازنظر کنوانسیون حاضر منظور از کودک افراد انسانی زیر ۱۸ سال است، مگر اینکه طبق قانون قابل‌اجرا در مورد کودک سن بلوغ کمتر تشخیص داده شود. کودکان آیینه تمام‌نمای اشخاص بی‌دفاع در مخاصمات مسلحانه هستند، بااین‌حال در سراسر جهان، طرف‌‌های متخاصم یکی از اساسی‌ترین قواعد نبردهای مسلحانه را نادیده می‌گیرند و آن حمایت از حقوق کودکان است. ماهیت طولانی مخاصمات امروزی آینده تمام نسل‌‌های کودکان را تحت تأثیر قرار داده است. با عنایت به اسناد بین‌المللی و منطقه‌ای متعدد و توجه ویـژه دولـت‌هـا و سـازمان‌هـای جهانی و منطقه‌ای و پیشرفت سریع حقوق بشر و بشردوسـتانه و نهادهـای نـاظر بـر حسـن اجرای این حقوق و همچنین حساسیت و آگاهی بیش‌ازپیش افکار عمومی نسبت به حقـوق کودکان در مخاصمات مسلحانه و بیداری وجدان جهانی، به نظر مـی‌رسـد کـه می‌بایست حقـوق کودک در مخاصمات مسلحانه را جزء حقوق مسلم و بدیهی موردقبول جامعه جهانی بدانیم و بپذیریم که حقوق کودک در این حوزه پذیرش عام یافته و وارد عرصـه حقـوق بـین‌الملـل عرفی شده است. هرچند که باید اعتراف‌کرد کودکان هنوز هم نیازمند حمایت هرچه بیشـتر جامعه جهانی در برابـر مخاصـمات مسـلحانه هسـتند؛ چـه در سـطح بـین‌المللـی بـا انعقـاد کنوانسیونی مجزا در همین ارتباط، و چه در سطح منطقه‌ای. اما در جنگ‌های جدید عاملی که بسیار برجسته شده است درکی است که بر اساس سیاست هویت شکل‌گرفته که خود منتج به شکستن هنجارها و نقض قواعد بین‌المللی شده است، عاملی که بیشتر به اهداف سیاسی و منافع دولت‌ها پرداخته است تا انسانیت. هم‌اکنون شرایط کودکان فلسطینی در منازعه اخیر، روایتی تلخ و تکان‌دهنده است که می‌بایست تدبیری جدی از طرف دولت‌های طرف مخاصمه و جامعه جهانی علی‌الخصوص سازمان ملل متحد صورت گیرد. جنگ، همه جوانب حال و آینده زندگی کودکان را تهدید می‌کند و این نق ض آشکار قواعد حقوق بین‌الملل بشردوستانه است.»
می‌گویند هر ۱۵ دقیقه یک کودک در غزه کشته می‌شود و در بیست و دومین روز تجاوز رژیم صهیونیستی به نوار غزه، وزارت بهداشت فلسطین اعلام کرده «شمار شهدای نوار غزه به ۷۷۰۳ نفر ازجمله ۳۵۹۵ کودک و شمار مجروحان به بیش از ۱۹ هزار نفر افزایش‌یافته است». آمارهایی هولناک که در پس آن حجم عظیمی از درد و رنج نهفته است.
آن‌طور که فاضل ابو هین، روانپزشک در غزه، مطرح کرده، «تقریبا همه کودکان غزه به دلیل تخریب گسترده، حملات بی‌امان، آوارگی و کمبود شدید نیازهای روزانه مانند غذا، آب و دارو در معرض حوادث و ترومای بسیار ناراحت‌کننده‌ای قرار دارند و به آسیب‌های جدی نظیر تشنج، شب‌ادراری، ترس، رفتارهای پرخاشگرانه و عصبی دچار شده‌اند.»
حسان فرج‌الله، کارشناس روانشناسی تربیتی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم اظهار کرده است: «با توجه به اینکه حملات علیه نوار غزه سبب افزایش بمباران‌ها و به‌تبع آن خرابی‌ها و ویرانی‌ها می‌شود، این مسئله پیامدهای منفی خود را بر کودکان به‌جا می‌گذارد، چون صدای جنگنده‌ها و صداهای ترسناک بمباران‌ها و انفجارها را می‌شنوند و در مواردی خود کودکان به‌همراه خانواده‌هایشان داخل منازلشان هستند که بمباران می‌شود.»
این روانشناس فلسطینی در ادامه افزوده: «کودکان غزه این صحنه‌های ترسناک را می‌بینند، صداهای انفجار موشک‌های صوتی در زمین‌های زراعی و منازل را می‌شنوند و همه این رخدادها عمدتا در ساعاتی از شبانه‌روز رخ می‌دهد که در خواب هستند و درنتیجه ترس و وحشت کودکان را دوچندان می‌کند.»
براساس گزارشی که دو سال قبل سازمان نجات کودکان منتشر کرده، چهار کودک از هر پنج کودک در نوار غزه از افسردگی، غم و اضطراب مداوم رنج می‌برند.
آخرین تحقیقات این سازمان نشان می‌دهد که سلامت روانی کودکان، جوانان و سرپرستان خانوار از آخرین گزارش آن‌ها در چهار سال پیش به طرز چشمگیری بدتر شده است و تعداد کودکانی که ناراحتی عاطفی و درگیری با افسردگی را گزارش کرده‌اند از ۵۵ درصد به ۸۰ درصد افزایش‌یافته است.
این گزارش حاکی از آن است که تعداد کودکانی که احساس ترس (۸۴ درصد در مقایسه با ۵۰ درصد در سال ۲۰۱۸)، خشم (۸۰ درصد در مقایسه با ۵۵ درصد)و غم و اندوه یا افسردگی (۷۷ درصد در مقایسه با ۶۲ درصد) را گزارش کردند، افزایش قابل‌توجهی داشته است.
سازمان نجات کودکان همچنین گزارش کرده است که عوامل مؤثر در بحران بهداشت روانی که کودکان و جوانان غزه تجربه می‌کنند، عدم دسترسی به خدمات اولیه مانند مراقبت‌های بهداشتی و محاصره مداوم است.
به گفته مراقبان بهداشتی مصاحبه شده در این گزارش، ۷۹ درصد از کودکان غزه از شب‌ادراری در چند سال گذشته رنج‌برده‌اند و ۵۹ درصد از آن‌ها گفته‌اند، تعداد کودکانی که مشکلات گفتاری، زبانی و ارتباطی را تجربه می‌کنند، افزایش‌یافته است. سکوت اختیاری یا امتناع از صحبت در تعداد قابل‌توجهی از کودکان غزه مشاهده‌شده است که می‌تواند نتیجه ضربه‌های مداوم احساسی و عاطفی یا سوءاستفاده از آن‌ها باشد.
بی‌تردید تأثیر این علائم بر رشد، یادگیری و تعامل اجتماعی کودکان هم فوری و هم طولانی‌مدت است. جیسون لی، مدیر کشوری سازمان نجات کودکان در سرزمین‌های اشغالی فلسطین دراین‌باره گفته است: «شواهد فیزیکی پریشانی کودکان همچون شب‌ادراری، از دست دادن توانایی صحبت کردن یا انجام کارهای اساسی – تکان‌دهنده است و زنگ خطری برای جامعه بین‌المللی به شمار می‌رود.» اما جامعه بین‌المللی خواب است و ازاین‌رو، کودکان بی‌گناه غزه، بیشترین صدمات جسمی و روانی را به اشکال مختلف متحمل شده‌اند. علی‌رغم وجود حمایت‌ها و اقدام‌های سازمان‌های بین‌المللی و غیر بین‌المللی، بازهم ضمانت اجرایی کافی برای حمایت از کودکان در منازعات مسلحانه، موجود نیست. در طول درگیری‌ها شاهد خشونت‌های بسیاری علیه کودکان هستیم. کودکان به جهت ضعف قوای جسمی و روحی و عدم استدلال نیازهای ویژه خود رادارند. بررسی مسائل، نیازمندی‌های حقوق کودکان به‌عنوان یک گروه خاص و ممتاز از بزرگسالان و اولویت دادن به آن‌ها در ملاحظات و خط‌مشی‌ها و آینده‌نگری‌ها جوامع بشری پدیده‌ای نوظهور و متأثر از مجموعه دگرگونی‌های اجتماعی است. امروزه تمام کشورهای جهان به لزوم توجه به کودکی به‌عنوان دوره‌ای خاص از زندگی که به‌خودی‌خود دارای اهمیت است و حمایت ویژه از آنان اذعان دارند. بااین‌حال بسیاری از کودکان آواره شده‌اند؛ دسترسی به غذا و آب آشامیدنی سالم ندارند؛ شمار زیادی از آن‌ها مجبور به فرار از خانه‌های خود شده‌اند؛ از دست دادن خانواده، تجربه بسیار بد مشترک شمار زیادی از کودکان غزه است؛ آن‌ها شاهد جنایت‌های بزرگی بوده‌اند.
باوجود تعداد کثیری کنوانسیون، کودکان بیشتری جان خود را از دست می‌دهند
برهمین اساس محمدمهدی سیدناصری، مدرس و پژوهشگر حوزه حقوق بین‌الملل کودکان اشاره دارد به اینکه طی نیم‌قرن گذشته کنوانسیون‌های متعددی برای دفاع از حقوق کودکان منعقدشده است: «اما باوجود تعداد کثیری کنوانسیون و پروتکل و منشور سازمان ملل متحد، وحشت روزافزون زنان و کودکان در اثر بروز جنگ‌ها رو به افزایش است و کودکان بیشتری به طرق مختلف جان وزندگی و موجودیت خویش را ازدست‌داده و می‌دهند. جنگ‌ها به‌عنوان عامل اصلی، توسعه جوامع را که برای تساوی حقوقی و اجتماعی کودکان امری مهم است تحت تأثیر خود قرار داده و آنان را به‌عنوان قربانیان اصلی و بی‌دفاع جوامع به‌سوی نابودی و انزوا و تبعیض می‌کشاند.
تحت تأثیر مستقیم یا غیرمستقیم جنگ‌ها روزانه هزاران زن و کودک در سطح جهان در اثر گرسنگی، کمبود آب و غذا و بیماری‌های رایج ناشی از مخاصمات مسلحانه قربانی می‌شوند. در سرتاسر جهان انسان‌ها در اثر درگیری‌های مسلحانه و اختلافات خشونت‌بار، ترور، اسارت و اشغال در رنج و عذابند و بیشتر از همه این عذاب‌ها کاراکتری به نام جنسیت، زنان و دختران بی‌شماری را در آتش ظلم و جور و زیاده‌خواهی سیاستمداران نابود می‌کند، ولی در حقوق بین‌الملل؛ برای جلوگیری از این امر به حقوق بشردوستانه توجه شده است و این حقوق به مقرراتی گفته می‌شود که طرفین تخاصم، در حال درگیری مسلحانه باید آن را رعایت کنند. جنگ امر اجتناب‌ناپذیری است، ازاین‌رو مقرراتی وضع‌شده که هنگام درگیری مسلحانه، طرفین به این مقررات پایبند باشند. مقرراتی که از بعد بشردوستی و مهربانی نسبت به بشریت، طرفین مقید به آن هستند. امضای این مقررات در هنگام صلح، انجام می‌پذیرد و حمایت از کودکان در مخاصمات نیز در چارچوب این حقوق قرار می‌گیرد. شاید بتواند هدف و غایت حقوق بشردوستانه را حاکم کردن اخلاق و اصول انسانیت، در منازعات مسلحانه دانست. بدون تردید جنگ و منازعات مسلحانه موجب درد و رنج گسترده بسیاری از انسان‌ها می‌شود و در بسیاری از موارد ضرر و زیان‌های معنوی و مادی حاصل از آن قابل‌محاسبه و اندازه‌گیری نیست. بااین‌همه اگر حقوق بشردوستانه بتواند اندکی از رنج انسان‌های درگیر در جنگ را بکاهد تا حدودی رسالت خود را به‌رغم نابسامانی‌های فراوانش انجام داده است. اصولا حمایتی بودن معاهدات حقوق بشر و بشردوستانه نقطه عطفی است که ماهیت آن را از سایر معاهدات جدا می‌سازد. حمایت از حقوق انسانی پایه تمام قواعد حقوق بشردوستانه است. ماهیت حمایتی و نه مبادلاتی معاهدات حقوق بشردوستانه و همچنین حقوق بشری موجب شده است که این معاهدات تعلیق پذیر نباشند و وضعیتی متفاوت از بند ۵ ماده ۶۰ کنوانسیون سال ۱۹۶۹ میلادی وین در خصوص حقوق معاهدات داشته باشند. حمایت از افراد در قبال تمام اقدامات برعلیه تمامیت اشخاص در منازعات مسلحانه مشخصه بارز معاهدات حقوق بشردوستانه است. دراین‌بین حمایت از کودکان دارای اهمیت ویژه‌ای است که بخش قابل‌توجهی از اسناد حقوق بشردوستانه را به خود اختصاص داده است.»
همچنین در سطوح بین‌المللی مختلف در قالب کنوانسیون‌های جهانی، کمیته‌های مشترک، توافق‌ها و همکاری‌های بین‌المللی، درصدد تضمین حقوق کودکان در سطح جهان برآمدند. اما به‌رغم این تلاش‌ها شاهد نقض حقوق کودکان در سراسر این منازعات هستیم. واقعیت تلخی که در گزارش مستقل سازمان ملل متحد درزمینه خشونت علیه کودکان به‌خوبی آشکار است. استفاده از سلاح‌های انفجاری باعث تلفات بیشتر کودکان شده و این تسلیحات بین غیرنظامیان و جنگجویان تبعیضی قائل نمی‌شوند.
پدیده نامیمون جنگ در غزه، حقوق کودکان ازجمله حق حیات، حق زندگی در کنار خانواده، حق بهداشت، حق پیشرفت و تحصیل و آموزش کودکان را نقض می‌کند. کودکان بی‌دفاع کشته می‌شوند، مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند، خانه و خانواده خود را از دست می‌دهند و با فقدان آموزش و بهداشت با مشکلات عمیق روحی مواجه می‌گردند. کودکان به‌عنوان بخشی از جامعه که به بیشترین حمایت در برابر خشونت، آزار جنسی و سوءتغذیه نیاز دارند معمولا در دوران تنش و نزاع مسلحانه به فراموشی سپرده‌شده و در فضای بی‌کیفری به فراخور مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرند. کودکان عامل برانگیختن مخاصمات مسلحانه نیستند، اما همواره صدمات زیادی را در این رابطه به صورت‌های گوناگون متحمل شــده‌اند. آن‌ها از محروم‌ترین گروه‌های انسانی هستند که همیشه اولین تیر به سمتشان نشانه می‌رود.
ارتش رژیم صهیونیستی تنها در جریان نبرد «طوفان الاقصی» کودکان و غیرنظامیان را هدف قرار نداده است، بلکه «در سال (۲۰۲۲) میلادی شاهد رکوردشکنی بی‌سابقه در مورد کشتار فلسطینیان در کرانه باختری و قدس شرقی بودیم و این وضعیت در سال (۲۰۲۳) هم به همین شدت ادامه یافته است که بخش قابل‌توجهی از این قربانیان کودکان هستند.» این را وولکر تورک، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل‌متحد در بیانیه‌ای اعلام و تأکید کرده که اقدامات اسرائیل به نقض بیشتر قواعد حقوق بشر و‌حقوق بین‌الملل بشردوستانه دامن می‌زند: در سال (۲۰۲۲)، علاوه برکشته شدن ۲۰ کودک فلسطینی در غزه، ۱۷۰ کودک دیگر نیز در حملات ارتش اسرائیل زخمی شدند. به‌عنوان‌مثال در یازدهم دسامبر (۲۰۲۲) میلادی یک کودک فلسطینی دیگر جان خود را از دست داد و طی آن نیروهای اسرائیلی در یک عملیات نظامی، جانا زکارنه کودک ۱۶ساله‌ای که روی پشت‌بام خانه‌اش ایستاده بود را از ناحیه سر مورد ضربت گلوله قراردادند….
پی‌نوشت:
آمارها و پژوهش‌ها در باب نقض حقوق کودکان، برگرفته از سایت خبری دیپلماسی ایرانی، خبرگزاری‌های مهر و فارس است.
نوار غزه
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.