راه فرار از گرد و غبار
پدیده گردوغبار به‌عنوان موضوعی که منشأ آن در یک یا چند کشور و تأثیر آن بر مناطق دیگر است، باید با نگاه بین‌المللی دنبال شود، این پدیده یک مخاطره برای همه کشورهاست و هرسال با توجه به بدتر شدن شرایط کشورهای همسایه، شرایط ایران هم تحت تأثیر قرارگرفته است، براین اساس در اجلاس بین‌المللی مقابله با توفان‌های ماسه و گردوغبار که از روز گذشته آغاز به کارکرده، بر انجام اقدامات مشترک برای کاهش اثرات این پدیده و ضرورت انتقال دانش و تجربیات کشورهای مختلف به‌منظور مقابله و مدیریت آن تأکید شده است.
برگزاری چنین اجلاسی می‌تواند به رفع معضل گردوغبار با منشأ خارجی کمک کند، با توجه به منطقه‌ای بودن بحران ریزگردها و توفان‌های گردوغبار برخی از مسئولین و همچنین بدنه دانشگاهی و کارشناسان محیط‌زیست کشور منشأ این توفان‌ها را اقدامات کشورهای همسایه و عمدتا سدسازی می‌دانند که باعث خشکیدگی رودخانه‌ها و تالاب‌هایی شده که تحت تأثیر آب آن‌ها هستند. در مقابل اما برخی از مسئولین و کارشناسان ریشه بحران ریزگردها را در داخل کشور می‌دانند و معتقدند با پرداخت حقابه تالاب‌ها باید از تبدیل آن‌ها به کانون‌های گردوغبار جلوگیری کرد. آنان براین باورند که برای پرداخت حقابه تالاب‌ها، ابتدا باید توسط وزارت جهاد کشاورزی الگوی کشت اصلاح شود و مصرف ۸۹درصدی آب کشور در کشاورزی کاهش پیدا کند، در مرحله دوم وزارت نیرو حقابه تالاب‌ها را که بر اساس قوانین کشور در اولویت دوم بعد از آب شرب قرار دارند بپردازد و در سیاست‌های سدسازی خود بازنگری کند.
بااین‌حال سازمان محیط‌زیست می‌گوید شدت و وسعت گردوغبار عمدتا منشأ خارجی دارد، برمبنای نقشه‌ای که از سوی این سازمان و دانشگاه تهران تهیه‌شده «حدود ۲۷۰ میلیون هکتار از کانون‌های گردوغبار در کشورهای همسایه» ایران را تحت تأثیر قرار می‌دهند. در این میان سال‌هاست ریزگردها با منشأ صحرای «قره‌قوم» ترکمنستان شهرهای مرزی در ۳ استان خراسان شمالی، رضوی و گلستان و مناطقی مانند «سرخس»، «کلات»، «درگز» و حتی کلانشهر مشهد را دربرگرفته است.
این موضوع تازگی ندارد و پیوسته افزایش کانون‌های گردوغبار داخلی و خارجی آسمان را غبارآلود می‌کنند، اما وقوع چنین رخداد فراگیری در استان‌های شمالی کشور تازگی دارد. ریزگردهایی که سالیان سال مهمان خوزستان و استان‌های غربی و سیستان‌وبلوچستان در شرق بود، حالا به شمال ایران رسیده است! اگرچه قرارگیری در مجاورت بیابان‌های کشور ترکمنستان (صحرای قره‌قوم)، بیابان‌زایی را در این استان افزایش داده، اما مدیریت نادرست منابع آب‌وخاک، کاهش پوشش و تنوع گیاهی و همچنین بهره‌برداری ناپایدار و غیرصحیح از اراضی زراعی و مرتعی در داخل کشور هم به تشدید این پدیده دامن زده است.
تبدیل گلستان به خوزستان دوم؟
«حمیدرضا رضایی»، کارشناس محیط‌زیست و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان می‌گوید: «بخش زیادی از ریزگردهایی که گلستان را درگیر می‌کند، از بیابان قره قوم در شرق دریای خزر در کشور ترکمنستان به سمت این استان می‌آید، ولی متأسفانه در سال‌های اخیر خشک شدن بخش‌هایی از تالاب گمیشان و تالاب‌های سه‌گانه آلاگل، آلماگل و آجی‌گل به تشدید گردوغبار در گلستان منجر شده است.»
بی‌تردید خشکیدگی تالاب‌ها و دشت‌ها به همراه دستکاری‌های انسانی و تغییر کاربری عرصه‌های طبیعی، در کنار آثار سوء ناشی از تغییر اقلیم، همگی ازجمله عوامل بیابانی شدن بخش‌هایی از استان گلستان محسوب می‌شوند و «رضایی» عنوان می‌کند: «مهمترین اثر سوء بیابان‌زایی در مناطقی از گلستان، تشدید پدیده ریزگردها در این استان است؛ پدیده‌ای که البته در چند سال گذشته نیز به‌شدت خود را نشان داده است، به‌نحوی‌که می‌توان گفت تعداد روزهایی از سال که گلستان با پدیده ریزگردها مواجه می‌شود، در ۱۰سال گذشته حداقل۱۰ برابر شده است. بنابراین اگر روند گرمای هوا، کاهش بارندگی و البته دخالت‌های انسانی و فقدان برنامه‌ریزی برای مقابله با بیابان‌زایی در استان همین‌طور ادامه پیدا کند، ممکن است گلستان در آینده به خوزستان دوم تبدیل شود.»
این اعلام هشدار با تأيید «محمد بهنام رسولی»، کارشناس ارشد عمران آب همراه است. او در گفت‌وگو با «رسالت» بیان می‌کند: «وقوع پدیده گردوغبار در هر قسمتی از کشور یک پدیده منفی محیط زیستی است و شاید قبل از این تصور نمی‌شد که مناطق شمالی کشور و نقاطی نظیر میانکاله و خلیج گرگان هم روزی به سرنوشت خوزستان دچار شوند اما این اتفاق در حال وقوع است و باتوجه به اینکه سیاست‌های ما تغییری نکرده و بر طبل توسعه ناپایدار می‌کوبیم، روزبه‌روز هم منابع آبی وضعیت بغرنج‌تری پیدا می‌کنند.»
می‌گویند باتوجه به اقلیم فلات مرکزی و حتی کشورهای همسایه نظیر افغانستان و ترکمنستان، وقوع توفان‌های گردوغبار و ریزگرد، مسئله جدید و عجیبی نیست و در اسناد و کتب تاریخی به توفان‌های سیاه و سرخ و انواع دیگر آن در این منطقه اشاره‌شده است. اما آنچه در استان‌های شمالی رخ‌داده، چندان مسبوق به سابقه نیست. این خلاصه‌ای از اظهارات «مهدی زینلی»، کارشناس ارشد مدیریت منابع آب در گفت‌وگو با «رسالت» است.
«زینلی» با اشاره به ارتباط وقوع گردوغبار با میزان بارندگی و خشکسالی بیان می‌کند: «برمبنای آمارها، میزان بارندگی در سه سال آبی گذشته در خراسان رضوی و سایر استان‌ها و حتی کشورهای همسایه؛ تقریبا از حد نرمال کمتر بوده است. به‌ویژه در سال آبی ۱۴۰۲- ۱۴۰۱ به‌شدت با کاهش بارندگی در منطقه و دشت مشهد مواجه بودیم، به‌طوری‌که میزان بارش‌ها در این دشت حدود ۸۵ میلیمتر بوده، درحالی‌که باید ۲۴۰ میلیمتر بارندگی رخ می‌داد و این تقریبا یک‌سوم میزان بارشی است که باید اتفاق می‌افتاد. اما بیشترین کسری بارندگی مربوط به استان‌های شمالی کشور است، که آورد رودخانه‌ها را تحت تأثیر قرار داده است. از طرفی در مسیر رودخانه‌ها، سدهای متعدد و باغ ویلاهایی احداث‌شده و با توسعه کشاورزی، برداشت آب از منابع آب زیرزمینی و زیرسطحی افزایش‌یافته و تقریبا رودخانه‌های ما دیگر آورد خاصی به دریای خزر ندارند. به‌این‌ترتیب، بخشی از تالاب‌ها در شمال کشور ازدست‌رفته است. این اتفاق در شمال کشور چندان مسبوق به سابقه نبوده و در اسناد مکتوب و مستند نیز نمی‌توان دوره‌هایی را پیدا کرد که تالاب‌ها این‌چنین بخشکند و ریزگردها با تمام قوا به شمال کشور هجوم‌آورند.»
این کارشناس توضیح می‌دهد که «کمبود بارندگی دو اتفاق را رقم می‌زند، اتفاق اول تضعیف پوشش گیاهی و دوم کاهش روان آب‌ها است. پوشش گیاهی سالانه خاک را تثبیت و از خیزش خاک به هنگام وزش باد جلوگیری می‌کند. اما براثر تشدید پدیده خشکیدگی و بیابان‌زایی، تراکم پوشش گیاهی به‌شدت کاهش‌یافته است. از طرفی با کاهش روان آب‌ها، دریاچه‌ها و تالاب‌ها و رودخانه‌ها به بسترهای خشک و مستعد وقوع ریزگرد بدل شده‌اند. بااین‌حال در کنار عوامل طبیعی، بهره‌برداری بسیار شدیدی از منابع آب سطحی و زیرزمینی صورت گرفته و این دو منبع آب، دو تأثیر مختلف دارند.
در مورد منابع آب سطحی، بر روی رودخانه‌های مختلف سدهایی احداث‌شده، ازجمله احداث سد از سوی کشورهای ترکمنستان، تاجیکستان، افغانستان و حتی پاکستان، که شرق کشور ما را تحت تأثیر قرار داده و باعث شده جریان رودخانه‌ها به مقصد اصلی خود در تالاب‌ها و دریاچه‌ها نرسند، بنابراین با ایجاد بسترهای خشک و بسیار وسیع، قابلیت خیزش گردوغبار فراهم است، بنابراین دو عامل یعنی عوامل طبیعی به‌واسطه خشکسالی دوره‌ای و عوامل انسان‌ساز این مسئله را تشدید کرده و موجب شده توفان‌های گردوخاک شدیدتری را شاهد باشیم. باتوجه به اینکه شرایط انسان‌ساز تغییری نکرده و در حال بدتر شدن است، اگر عوامل طبیعی هم بهبود نیابد، شرایط در سال‌های آینده بدتر می‌شود. اما در صورت بهبود عوامل طبیعی و ورود به دوره‌های ترسالی، بازهم عوامل انسان‌ساز و ساخته دست بشر می‌تواند شرایط را بغرنج‌تر کند.»
تحلیل «جواد سمیعی»، کارشناس منابع آب نیز برهمین اصل استوار است. او در گفت‌وگو با «رسالت» مطرح می‌کند: «امسال شاهد هجوم گردوغبار به استان‌هایی بودیم که وقوع این پدیده در آن‌ها مسبوق به سابقه نبود و یا درگذشته، روزهای محدودتری درگیر این پدیده بودند. شاید اول‌ازهمه ذهنمان به سمت تابستان خشک امسال معطوف شود، چراکه امسال به‌عنوان سومین سال آبی خشک، میزان بارش‌ها به نحو چشمگیری کاهش‌یافته است. بدون تردید این عامل، در بروز مسائلی ازجمله ریزگردها بی‌تأثیر نبوده است. اما نباید فراموش کرد که عوارض و پیامدهای امروز حاصل اقداماتی است که در دهه‌های اخیر انجام داده‌ایم و حالا بخشی از آثار آن نمایان شده، واقعیت آن است که بی‌توجه به محیط‌زیست و ازجمله محدودیت منابع آبی، اقدامات خود را در بخش‌های کشاورزی و صنعت گسترش داده‌ایم و این بی‌توجهی، زنجیره‌ای از واکنش‌ها را به همراه داشته که هجوم ریزگرد به استان‌های شمالی و شرق کشور، بخشی از آن است. متأسفانه رشد جمعیت و گسترش شهرسازی در شرق مازندران و غرب گلستان به همراه توسعه بی‌رویه اراضی کشاورزی بدون اصلاح الگوی کشت و ترویج شیوه‌های نوین آبیاری، توسعه صنعتی بدون در نظر گرفتن ضوابط زیست‌محیطی، همگی ازجمله عوامل انسانی است که در طول چند سال گذشته رفته‌رفته وضعیت منطقه میانکاله و بسیاری از تالاب‌های کشور را به این حال‌وروز درآورده است.»
این کارشناس منابع آب در ادامه تأکید می‌کند: «با وخامت حال محیط‌زیست و تشدید گردوغبار در هوا و فرونشست در زمین، دیگر امکان ادامه حیات در بسیاری از شهرها وجود ندارد، همچنان که در مناطقی از اصفهان به‌ناچار تخلیه جمعیتی صورت پذیرفت، در چنین شرایطی با افزایش مهاجرت‌ها، تبعات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی رخ عیان می‌کند و به‌جز تبعات درازمدت، این مسئله در کوتاه‌مدت نیز بر سلامت و روند عادی زندگی تأثیر می‌گذارد و به‌طورکلی کیفیت زندگی را کاهش می‌دهد.»
عوامل داخلی یا خارجی؟
یکی از مواردی که به‌وضوح اختلاف بر سرمنشأ توفان‌های گردوغبار را نشان می‌دهد، اختلاف‌نظر بر سرمنشأ خارجی و داخلی آن است که بر اساس تصاویر ماهواره‌ای منشأ گردوخاک در برخی از استان‌های ایران، عراق و سوریه است و البته یکی از مهمترین کانون‌های گردوغبار صحرای ربع‌الخالی در عربستان سعودی است. ۹۰ میلیون هکتار از این صحرا جزء منشأ ریزگردهایی محسوب می‌شود که گاه از جنوب غربی وارد ایران می‌شود و مناطق گسترده‌ای از ایران را درگیر می‌کنند.
براساس اطلاعات به‌دست‌آمده از نقشه‌های ماهواره‌ای، عمده گردوخاکی که در هفته‌های اخیر رخ‌داده، منشأ خارجی داشته است. اما باید به تفکیک مشخص شود که گردوغبار چه میزان از خارج و چه میزان از داخل کشور نشئت می‌گیرد. دراین‌باره «مهدی زینلی»، کارشناس ارشد مدیریت منابع آب تأکید می‌کند: «تصاویر ماهواره‌ای به همراه مطالعات کشورهای دیگر باید بررسی و پس از تطبیق با یکدیگر، نتایج کامل‌تری از این پدیده به دست آید؛ کاری که در جنوب غرب کشور انجام شد و کانون‌های گردوغبار در عراق و ایران شناسایی و اقداماتی صورت پذیرفت و اکنون در غرب و جنوب غرب کشور، میزان ریزگرد و گردوغبار نسبت به سال‌های قبل بسیار کمتر شده است. این مسئله در شمال شرق کشور هم باید رخ دهد و مبتنی بر نتایج مطالعات، پروژه‌هایی اجرا و با همکاری کشورهای همسایه این مسئله پوشش داده شود.»
«محمد بهنام رسولی»، کارشناس ارشد عمران آب هم در این رابطه بیان می‌کند: «توفان‌های گردوغبار از مرزهای سیاسی و جغرافیایی تبعیت نمی‌کنند و عمدتا در مناطق غرب کشور این پدیده وارداتی است، به‌عنوان‌مثال در نواحی مرکزی و شرقی معمولا کانون‌های داخلی اثرگذار هستند و در نواحی جنوبی و غربی کانون‌های خارجی. البته احتمال دارد وجود یک کانون گردوغبار در داخل، نشئت‌گرفته از مسائل آبی در کشورهای خارجی باشد.»
اما مطابق دیدگاه «جواد سمیعی»، کارشناس منابع آب، اینکه وقوع گردوغبار چقدر با عوامل داخل و خارج از مرزها ارتباط دارد، نیازمند اقدامات پژوهشی است تا بتوان پاسخ دقیق و علمی ارائه کرد و نمی‌توان به‌صورت سلیقه‌ای درصدی را اعلام نمود: «یکی از مواردی که خلأ آن احساس می‌شود، فقدان داده‌ها و آمار و پژوهش‌های دقیق و کاربردی است. بنابراین میزان تأثیر عوامل داخلی و خارجی در وقوع گردوغبار، نیازمند ارائه آمار و اقدامات پژوهشی است و این نقد هم وارد است که در انتشار داده‌ها و اطلاعات به شکل سلیقه‌ای و شخصی عمل می‌شود.»
مسئله دیگری که موردانتقاد واقع‌شده، عدم تأمین مناسب حقابه تالاب‌ها از اراضی بالادست است و آن‌طور که «سمیعی»، می‌گوید: «محیط‌زیست در اولویت نیست و در تصمیم‌گیری‌ها حتی در اولویت آخر هم قرار ندارد. این عدم اولویت در بخش آب‌های سطحی مشهود است و امتناع از دادن حقابه به خشکی تالاب‌ها و وقوع ریزگرد و گردوغبار منجر شده است. توسعه بی‌قاعده کشاورزی در سال‌های اخیر به حدی بوده که بسیاری از رودخانه‌های دائمی به رودهای فصلی تبدیل‌شده‌اند و در سال‌های اخیر که بارندگی‌ها کم و کمتر شده است، حجم بالایی از اکثر آب‌بندان‌ها خالی‌شده‌اند، در چنین شرایطی، چطور می‌توانیم انتظار داشته باشیم که حقابه تالاب‌ها، رودخانه‌ها و دشت‌های منطقه تأمین شود و عرصه‌های طبیعی مختلف به بیابان تبدیل نشود؟»
«محمد بهنام رسولی»، کارشناس ارشد عمران آب نیز معتقد است، باتوجه به توسعه ناپایدار، روند تخصیص حقابه محیط زیستی مثبت نیست: «عمده تالاب‌ها خشک‌شده و نشانی از حیات در داخل آن‌ها دیده نمی‌شود. در رابطه با دریای خزر هم وضعیت مشابه دریاچه ارومیه است و در نوار شمالی کشور به هیچ آبراهه‌ای اجازه نمی‌دهیم که وارد دریاچه خزر شود، طبیعتا کشورهای دیگر همچنین برنامه‌هایی دارند، در دهه‌های اخیر سدسازی‌های کشور روسیه و برداشت‌های بیش‌ازحد آب این کشور از رودخانه ولگا به‌عنوان اصلی‌ترین منبع تأمین‌کننده آب دریای خزر، به‌علاوه اضافه برداشت‌های مشابهی که از رودخانه اورال در کشور قزاقستان و رودخانه کورا در کشور آذربایجان انجام می‌شود، به همراه افزایش متوسط دمای هوا و کاهش میزان بارندگی براثر تغییر اقلیم، همگی دست‌به‌دست هم داده و به تشدید روند پسروی خزر به‌عنوان یک دریاچه بسته دامن زده است. اگر در مباحث دیپلماسی به چارچوب مشخصی نرسیم، شاید در آینده نزدیک، پیامد و سرنوشت دریاچه ارومیه، برای دریاچه خزر نیز تکرار شود.»
تأکید بر همگرایی برای مقابله با گردوغبار
معمولا کشورهای همسایه برای تصاحب هرچه بیشتر منابع با یکدیگر به رقابت می‌پردازند و با توجه به برنامه‌های بهره‌برداری یک‌جانبه کشورها از آب‌های مشترک، فاجعه زیست‌محیطی به‌مراتب شدیدتری رخ می‌دهد و تجربه نشان داده بهره‌وری‌های یک‌جانبه موفق نخواهد بود. «مهدی زینلی» دراین‌باره به اقدامات افغانستان اشاره دارد که «پس از چند دهه درگیری داخلی تلاش می‌کند سدهایی را احداث و منابع آب بیشتری را برای مصارف خود ذخیره کند.» اما گردوخاکی که بر سر و روی مردم سیستان از دریاچه هامون می‌نشیند، بر سر و روی مردم نیمروز در افغانستان هم می‌نشیند.
این کارشناس ارشد مدیریت منابع آب می‌گوید: «مقایسه تصاویر ماهواره‌ای سال‌های آبی اخیر به‌ویژه امسال با سالیان گذشته نشان می‌دهد سطح زیرکشت در افغانستان نسبت به ۱۵ سال قبل به‌شدت افزایش‌یافته است. منابع آبی که درگذشته به پایین‌دست منتقل می‌شد و به مراکز تولید ریزگرد اجازه برخاستن گردوخاک نمی‌داد، حالا خشکیده و این آب در بالادست برای مصارف کشاورزی به مصرف می‌رسد. لذا کشور افغانستان با سیستم حکومت‌داری حال حاضر تلاش می‌کند که هرچه بیشتر روی بخش کشاورزی تمرکز کند. چراکه صنعت و خدمات در این کشور توسعه‌نیافته و حوزه کشاورزی تنها منبع درآمدی است که می‌تواند در کوتاه‌مدت و میان‌مدت تأمین‌کننده نیازهای مردم افغانستان باشد. درگذشته امکان استفاده از این منابع وجود نداشت، زیرا نه سدی بود و نه شبکه‌ای که این آب را توزیع کند. در حال حاضر سدهایی احداث‌شده و به‌زودی شبکه‌های آبیاری در پایین‌دست سدها در افغانستان توسعه پیدا می‌کند.»
بنابراین بدون همکاری و دستیابی به راهکار مشترک با کشورهای همسایه، محیط‌زیست بیش‌ازپیش آسیب می‌بیند و باید در تعامل با دیگر کشورها در موضوع مقابله با گردوغبار به یک نتیجه سازنده رسید. براین اساس روز گذشته در اجلاس مقابله با توفان‌های ماسه و گردوغبار با حضور نمایندگان و مقامات بیش از ۵۰ کشور و ۱۵ سازمان بین‌المللی، بر همفکری و همگرایی برای یافتن درمان این معضل مشترک تأکید شد.
مطابق سخنان رئیس سازمان محیط‌زیست در این اجلاس و با استناد بر اطلاعات آژانس اسکپ، کشورهای ترکمنستان، ارمنستان، ازبکستان، آذربایجان و ایران بیشترین تأثیرپذیری را از گردوغبار دارند و مطابق آخرین مقالاتی که ساینس منتشر کرده است، دریاچه‌های بزرگ و منابع عظیم آبی جهان به خشکی گراییده‌اند که این موضوع دال برافزایش منابع گردوغبار است. علی سلاجقه ابراز امیدواری کرد که نتیجه نهایی این اجلاس رهاوردی برای همه کشورها درراه مقابله با گردوغبار باشد و الزامات قطعنامه سازمان ملل متحد، کشورها را در کنار هم قرار دهد.رئیس‌جمهور نیز در این اجلاس، حفاظت از محیط‌زیست را یک مسئله و دغدغه‌ای عمومی و نه صرفا مربوط به یک کشور و منطقه خاص دانست و گفت: «توسعه‌یافتگی بدون توجه به مسائل زیست‌محیطی ،رویه‌ای غلط و مردود از جانب برخی کشورهای توسعه‌یافته است. در سال‌های اخیر قطعنامه‌هایی از سوی سازمان ملل و همچنین سازمان‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای برای مقابله با این پدیده‌ها صادرشده، اما از نکاتی که باید برای آن چاره‌ای اساسی اندیشید، ضمانت اجرایی قطعنامه‌های سازمان‌های بین‌المللی در زمینه حفاظت از محیط‌زیست است تا برخی کشورها با پشتوانه قدرت و ثروت نتوانند آن‌ها را نقض کنند.»
ابراهیم رئیسی «استفاده از ظرفیت‌های مراکز علمی و تحقیقاتی»، «ایجاد صندوق مالی» و «تهیه پیوست‌های فرهنگی و رسانه‌ای» را به‌عنوان سه پیشنهاد ایران برای مقابله مؤثر با توفان‌های شن و ماسه و گردوغبار عنوان و افزود: « بسیاری از مراکز علمی ما در این زمینه تحقیقات و پژوهش‌های مفیدی انجام داده‌اند که می‌تواند به‌عنوان پشتوانه مهمی در تصمیم‌سازی‌ها موردتوجه قرار گیرد و ما نیز آماده انتقال تجربیات خود در این راستا هستیم. همچنین پشتیبانی مالی یکی از ملزومات موفقیت تصمیمات این اجلاس است که در این راستا تشکیل صندوق مالی با مشارکت کشورهای درگیر این پدیده مخرب محیط‌زیستی پیشنهاد می‌شود تا اجرای تصمیمات اتخاذشده به دلیل مشکلات مالی دچار وقفه نشود.»
«کاهش آب دجله و فرات بار اضافه بر دوش مردم و دولت عراق گذاشته است و در حال حاضر بخش زیادی از منابع آبی رودخانه‌های عراق در سال ۲۰۲۳ خشک‌شده است.» زار ئامیدی، وزیر محیط‌زیست عراق بابیان این عبارت، توسعه همکاری‌های ملی بین‌المللی و منطقه‌ای برای حفاظت از محیط‌زیست ازجمله مسئله گردوغبار را ضروری خواند و تصریح کرد: «کشورهای مختلف باید تجربیات خود را در حوزه حفاظت از محیط‌زیست به اشتراک‌گذارند.»
فالح بن ناصر آل ثانی، وزیر محیط‌زیست و تغییرات آب و هوایی کشور قطر نیز در این نشست عنوان کرد: «این کشور برنامه منظمی برای مقابله با بیابان‌زایی تعریف کرده است که تا سال۲۰۳۰ به‌طور کامل انجام خواهد شد. ازجمله این برنامه‌ها کاشت گیاه در مناطق بیابانی قطر است که کاشت یک‌میلیون اصله نهال در شهرهای بیابانی کشور قطر ازجمله این برنامه‌ها است.»
شکرالله جدید، وزیر محیط‌زیست سوریه، با تأکید بر اینکه سوریه پایبند به ۳۵ توافق محیط زیستی برای مقابله با بیابان‌زایی و حفاظت از محیط‌زیست است، گفت: «طرح‌های مختلفی جهت حفاظت از محیط‌زیست در سوریه انجام‌شده و ما به دنبال توسعه پایدار هستیم و طرح‌هایی هم صورت گرفته تا کاهش توفان‌های گردوغبار را داشته باشیم.»
گردوغبار مدت‌هاست که نه‌تنها ایران، بلکه بسیاری از کشورهای منطقه و دنیا را درنوردیده و شاید این اجلاس و نتایج آن با همکاری کشورهای منطقه و سازمان‌های بین‌المللی بتواند کلیدی برای حل این چالش در آینده باشد. قرار است خروجي این اجلاس به‌عنوان يك سند پشتيبانی در مباحث مربوط به گردوغبار در سازمان ملل متحد به کار گرفته شود.
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.