قرص ریتالین را همه می‌شناسند،‌ به‌ویژه دانشجویانی که می‌خواهند با کمک این اکسیر،‌ ره یک ترمه را یک‌شبه بروند. جالب اینجاست که ریتالین جزو داروهایی است که فروش آن بدون نسخه پزشک ممنوع است، ‌اما این داروی ممنوعه به‌راحتی در دسترس نوجوانان و جوانان قرار می‌گیرد. راه‌های تهیه آن‌هم کم نیست. از داروخانه‌هایی که دارو را بدون نسخه می‌فروشند تا ناصرخسرو که گفتند مُرد ولی زنده است و داروفروش‌های دوره‌گرد مجازی که کسب‌وکارشان خلاف است! 
این دارو به قرص دانشجویی و قرص شب امتحان معروف است اما مصرف‌کنندگانش سر از منجلاب اعتیاد درمی‌آورند. محمدرضا قدیر زاده، کارشناس درمانگر و پژوهشگر حوزه اعتیاد معتقد است: «براساس گزارش‌ها کنکور و فصل امتحانات عامل افزایش ۵۰درصدی مصرف ریتالین است و براساس نتایج یک مطالعه روی دانشجویان ایرانی، از هر ۱۰دانشجو، ۶نفر سابقه مصرف ریتالین دارند.» 
ریتالین صرفا یک عنوان تجاری برای «متیل فنیدات هیدروکلراید» است و یک محرک از خانواده آمفتامین‌ها است که باعث ترشح دوپامین و نهایتا سرخوشی بدون دلیل می‌شود و ظاهرا مغز فرد مصرف‌کننده، گزارشی مبنی بر خستگی بدن و نیاز به خواب را درک و دریافت نمی‌کند، و باوجود کمبود خواب، فرد می‌تواند تا مدتی دچار مشکل نشود. اما این بی‌نیازی به استراحت، کاذب است و همین کمبود استراحت، منجر به پرخاشگری در فرد می‌شود. اگر ریتالین مطابق دستور پزشک مصرف شود، برای افزایش تمرکز و کاهش خواب‌آلودگی مفید است، اما تأثیری در کاهش اضطراب ندارد، و حتی ممکن است اضطراب‌زا نیز باشد. عوارض کلی مصرف آن علاوه بر اعتیادآور بودن، ایجاد گونه‌ای روان‌پریشی است. ترکیبات این دارو اشتراکاتی با داروهای محرکی چون کوکائین، حشیش و اکستازی دارد. بنابراین، مصرف نادرست و خودسرانه آن می‌تواند فرد را مستعد اعتیاد به محرک‌های خطرناک کند. گذشته از نوجوانان و جوانان، بسیاری از زنان و دختران نیز در اثر تبلیغات سالن‌ها و باشگاه‌های ورزشی، این قرص را به‌عنوان یک «داروی لاغری» مصرف می‌کنند. 
خیرالله غلامی، استاد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران، درباره مصرف ریتالین و تأثیرات سوء آن معتقد است که این دارو از دسته آمفتامین‌ها است و تحریک‌کننده سیستم عصبی محسوب می‌شود. به گفته وی، این دارو برای برخی از بیماری‌ها کاربرد دارد، اما مصرف خودسرانه آن به کاهش کارآیی سیستم مغز و اعصاب مرکزی منجر می‌شود. 
او هشدار می‌دهد که دانشجویانی که فکر می‌کنند در شب امتحان باید درس بخوانند، باید بدانند که همان‌طور که خواندن لازم است، خوابیدن هم ضروری است؛ زیرا زمانی که مغز وارد «فاز» پردازش اطلاعات می‌شود، درصورتی‌که مغز استراحت کند، این پردازش اطلاعات به نحو مطلوبی صورت می‌گیرد. اما درصورتی‌که استراحت در کار نباشد، مغز نمی‌تواند آن اطلاعات را پردازش کند؛ در نتیجه، بیدار ماندن طولانی نمی‌تواند کمک زیادی به یادگیری در شب امتحان کند. 
این استاد دانشگاه تأکید می‌کند: داروی ریتالین از سوی پزشک برای کودکان بیش‌فعال تجویز می‌شود و خواب را کم می‌کند، اما استفاده افراد بالغ از آن به‌منظور افزایش یادگیری و بیشتر بیدار ماندن، دارای عوارضی خواهد بود که شناخته‌شده‌ترین آن‌ها، پرخاشگری و ایجاد اختلال در سیستم اعصاب مرکزی است.
 رؤیاپردازی با قرص‌های اعتیادآور
آمار ضدونقیض اعتیاد دانشجویی، گاهی این قشر را پاک‌ترین گروه جامعه و گاهی مبتلاترین قشر به موادمخدر نشان می‌دهد، اما آنچه جدا از این آمار، هر دانشجویی را در معرض اعتیاد قرار می‌دهد رؤیاپردازی با قرص‌هایی است که گویی می‌خواهد یک‌ترم درس نخواندن دانشجو را یک‌شبه جبران کند. 
به گفته فرزانه سهرابی، معاون اجتماعی مؤسسه کادراس برخی از دانشجویان شایعاتی درباره داروهای محرک تجویزی شنیده‌اند؛ اینکه به لحاظ علمی می‌تواند به آن‌ها در تمرکز حواس و عملکرد بهتر کمک کند. گاها به این داروها «قرص‌های شب امتحان» نیز گفته می‌شود. این افراد تحت تأثیر این اشتباه هستند که چون ریتالین به دستور پزشک تجویز می‌شود ایمن‌تر از مواد غیرقانونی است، درحالی‌که مصرف خودسرانه این دارو عواقب جدی برای فرد مصرف‌کننده دارد و ضمنا مصرف این دارو به‌صورت خودسرانه و بدون تجویز پزشک، بسیار خطرناک و زیان‌آور است.
ریتالین، درمان مشکل توجه و تمرکز در مواردی است که علت، اختلال بیش فعالی و نقص باشد. به‌طور مثال فردی را در نظر بگیرید که به‌دلیل اضطراب زیاد، قادر به تمرکز کردن نیست، این تجربه‌ای است که احتمالا بسیاری از ما با آن مواجه بوده یا هستیم، درزمانی که فرد اضطراب زیادی را تجربه می‌کند یکی از فرآیندهای مغزی دخیل در تمرکز دچار مشکل می‌شود و فرد تمرکز خود را از دست می‌دهد؛ چیزی که در این مرحله می‌تواند به فرد در حفظ تمرکز کمک کند، کاهش اضطراب از طریق انواع روش‌های درمان اضطراب است. چنانچه این فرد برای بهبود تمرکز خود اقدام به مصرف قرص ریتالین کند همانند راننده‌ای عمل کرده که برای حرکت کردن خودرویی با لاستیک پنچر، بنزین بیشتری به درون باک خودرو می‌ریزد، طبیعی است که نباید انتظار داشته باشیم این خودرو حرکت کند، فرد مضطرب (یا فردی با هر اختلال دیگری به‌جز بیش‌فعالی و نقص توجه) با مصرف ریتالین همچون همان راننده عمل کرده است.
معمولا روانپزشک پس از انجام بررسی‌ها، علت مشکل در تمرکز را یافته و اقدام به درمان آن می‌کند، اگر علت، اختلال بیش فعالی یا نقص توجه باشد ممکن است برای درمان از ریتالین استفاده کند، چون این استفاده الزام علمی داشته و تحت نظر متخصص است جای نگرانی چندانی از بابت اعتیاد به ریتالین وجود ندارد و فرد از اثرات مثبتی که این دارو بر توجه و تمرکزش خواهد داشت، سود خواهد برد؛ به شکلی که می‌تواند مسیر زندگی فرد را متحول کند و اگر علت مشکل در تمرکز، مسائل دیگری باشد، روانپزشک اقدام به درمان آن‌ها خواهد کرد و در این حالت نیازی به ریتالین نیست و مصرف خودسرانه ریتالین نه‌تنها کمکی به بهبود توجه و تمرکز نمی‌کند، بلکه فرد را درگیر عوارض آن و همچنین اعتیاد به آن خواهد کرد. 
برهمین اساس یک مسئول فنی داروخانه می‌گوید: فروش ریتالین در همه داروخانه‌ها صورت نمی‌گیرد و تنها تعداد اندکی از داروخانه‌ها آن را به فروش می‌رسانند. چون در طبقه‌بندی داروهای خاص روان‌پزشکی قرار می‌گیرد و تهیه آن در داروخانه‌های دولتی و مرجع تنها با نسخه پزشکان متخصص اعصاب و روان صورت می‌پذیرد.این دارو نمونه مشابهی ندارد و مصرف آن برای فردی که دچار اختلال بیش‌فعالی است، عوارضی ندارد، اما اگر فرد عادی آن را مصرف کند این دارو برای او شبیه آمفتامین و شیشه عمل می‌کند. 
این پزشک داروساز با اشاره به اینکه در ماه اخیر شاهد مراجعه دانشجویان به داروخانه برای خرید این قرص بوده است، تصریح می‌کند: متأسفانه در ایام امتحانات، دانشجویان برای تهیه دارو و قرصی که بتواند آن‌ها را بیشتر بیدار نگه دارد یا از خستگی ذهن بکاهد به داروخانه‌ها مراجعه می‌کنند.
 نرخ اعتیاد دانشجویی ۲/۶ درصد 
نرخ اعتیاد در جمعیت عمومی کشور ۵/۳۵ درصد است، که نرخ اعتیاد دانشجویی براساس آخرین شیوع‌شناسی اعتیاد، ۲/۶ درصد اعلام‌شده است. طی بررسی‌ها و تحقیقاتی که صورت گرفته بیشترین ماده مخدر مصرفی در میان دانشجویان علاوه بر گل، قرص ریتالین است. ابراهیم عباسی، کارشناس ستاد مبارزه با مواد مخدر، ضمن ارائه این آمار، با اشاره به اهمیت نظارت ستاد مبارزه با مواد مخدر بر داروخانه‌ها، می‌افزاید: نظارت بر این امر به معاونت بهداشت دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور سپرده‌شده است اما باوجوداین نظارت‌ها عرضه داروهای مخدر در برخی داروخانه‌ها هنوز صورت می‌گیرد، چرخه قاچاق برای هر گروه از مخاطبان خود، یک ماده مخدر مجزا، معرفی می‌کند درواقع این چرخه نیازسنجی می‌کند که به‌عنوان نمونه چه نوع ماده مخدری برای زن خانه‌دار، مرد کارمند، کارگر کارخانه و دانشجو مناسب است و جواب نیازهای آن‌ها را می‌دهد و مشکل حمل و مصرف ندارد. 
این کارشناس مبارزه با مواد مخدر بابیان اینکه چرخه قاچاق مواد مخدر برای محیط دانشگاهی، مواد مخدر لوکس و خاص معرفی می‌کند، می‌گوید: ماده مخدری که دانشجو مصرف می‌کند با ماده مخدری که یک کارتن‌خواب مصرف می‌کند متفاوت است. این مواد لوکس جزو مواد اعتیادآور مجاز محسوب می‌شوند زیرا چرخه قاچاق نمی‌تواند به‌طور مستقیم با قشر دانشجو ارتباط تنگاتنگ بگیرد. 
وی اضافه می‌کند: مواد مجاز اعتیادآور شامل قرص‌ها و داروهایی است که در شکل مجاز در داروخانه‌ها و با نسخه عرضه می‌شود، شاخص‌ترین این داروها در کشور ما قرص «ریتالین» است، این قرص که اولین بار برای درمان اختلال بیش‌فعالی که به اختلال کم‌توجهی و کم تمرکزی معروف است تجویز شد. دوز تجویزی این دارو بستگی به میزان بیش‌فعالی دارد. پزشکان همچنین برای بیمارانی که دچار حمله‌های خواب هستند این دارو را تجویز می‌کنند پس قرص ریتالین تنها برای این دو گروه تجویز می‌شود، عوارض مصرف این دارو برای فرد عادی شبیه به آمفتامین و شیشه است به‌نحوی‌که فرد را ساعات بیشتری بیدار نگه می‌دارد. 
 خریدوفروش بالای ریتالین و ترامادول بدون تجویز پزشک
وی می‌گوید: تنها پزشکان و متخصصان اعصاب و روان می‌توانند قرص ریتالین را تجویز کنند و جزو داروهای خاص روان‌پزشکی طبقه‌بندی می‌شود، حتی پزشکان عمومی هم نمی‌توانند این دارو را تجویز کنند اما متأسفانه در کشور ما طبق آمار غیررسمی، ریتالین و ترامادول جزو داروهای پرمصرف است یعنی پزشک تجویز نمی‌کند اما خرید و  فروش آن بسیار بالا است.
این کارشناس حوزه مواد مخدر می‌افزاید: این قرص‌ها اعتیادآوری بسیار شدیدی دارند و در گروه محرک‌ها طبقه‌بندی می‌شوند، یعنی دانشجو بعد از مصرف از شب تا صبح بیدار می‌ماند و بدن به همین سبک عادت می‌کند و در شب‌های غیر امتحان نیز دچار اختلال می‌شود و درنهایت پدیده اعتیاد شکل می‌گیرد و از طرفی علائم این قرص‌ها زود از بین می‌رود اما بدن تمایل به مصرف بیشتر پیدا می‌کند. وی ادامه می‌دهد: به‌طورمعمول فرد به سمت مصرف ماده مخدر شیشه کشیده می‌شود یعنی از مصرف ریتالین به مصرف تریاک نمی‌رسیم چون این مواد از یک خانواده نیستند و فرد مصرف‌کننده ریتالین در اکثر مواقع به مصرف شیشه و کوکائین سوق داده می‌شود زیرا از یک گروه ماده مخدر هستند. در اثر مصرف این قرص، مصرف سیگار به‌شدت افزایش پیدا می‌کند. دانشجو با مصرف این قرص تبدیل به یک فرد سیگاری می‌شود که تمایل به مصرف مواد مخدر دیگری هم دارد.
عباسی بابیان اینکه این قرص تمام علائم اعتیاد را دارد و به نام ماده مخدر دانشجویی شناخته می‌شود،تصریح می‌کند: ماده مخدر دیگری که بین دانشجویان شیوع دارد قرص «ترامادول» از خانواده مرفین است و علائم نشئگی دارد. این دارو در شب‌های امتحان برای بیدار ماندن ذهن مصرف بیشتری پیدا می‌کند. 
 انکار اعتیاد توسط مصرف‌کننده‌های ریتالین
سارا بهزاد، روان‌درمانگر حوزه اعتیاد نیز به خبرنگار ایمنا می‌گوید: به دانشجویانی که قرص‌های ریتالین و ترامادول مصرف می‌کنند معتادان «قرصی» گفته می‌شود یعنی این افراد، مواد مخدر مصرف نمی‌کنند و حتی اکثر آن‌ها سیگار هم نمی‌کشند و به‌شدت اعتمادبه‌نفس کاذب دارند و وقتی به آن‌ها گفته می‌شود دچار اعتیاد شده‌اید، باور نمی‌کنند. توجیه مصرف قرص در این معتادان بسیار زیاد است و از طرفی به اعتیاد خودباور ندارند و از همه مهم‌تر اینکه این دسته از معتادان اقدام به درمان نمی‌کنند و زمانی که به سمت مواد مخدر دیگر مانند شیشه کشیده شدند تازه‌وارد چرخه درمان می‌شوند. میزان اعتیادپذیری یک جامعه به نبود نشاط، نارضایتی، ترس از آینده و اضطراب‌های کودکی برمی‌گردد.
 رابطه مستقیم اعتیاد دانشجویی با نقص در سیستم آموزشی
بهزاد تصریح می‌کند: سیستم آموزشی دانشگاه بر سه اصل حفظ کردن، امتحان دادن و فراموش کردن، شکل‌گرفته است.این سیستم به دانشجو یاد می‌دهد با کتاب ارتباط نگیرد و به جزوه روی بیاورد و درنتیجه سطح فکر دانشجو به‌شدت کاهش می‌یابد و فردی که دید سطحی دارد تمایل بیشتری به مصرف مواد مخدر نشان می‌دهد چون لذت‌های آنی و زودگذر را ترجیح می‌دهد. این سیستم آموزشی به‌شدت استرس دانشجو را بالا می‌برد و  به همین دلیل دانشجو دست به انواع تقلب می‌زند. وی با اشاره به اینکه انگیزه تحصیلی بین دانشجویان پایین آمده است، می‌گوید: دانشجو در طول‌ترم درس نمی‌خواند و دل به جزوه شب امتحان خوش می‌کند. دانشجویی که تربیت غلط دارد برای شب‌بیداری به قرص روی می‌آورد. درواقع این قشر خودشان به خودشان لطمه می‌زنند چون این داروها را به هم تعارف می‌کنند. با مصرف این قرص‌ها نظم بدن به هم می‌ریزد و اولین واکنش، خستگی و اضطراب است یعنی نه‌تنها بیدار ماندن‌ها اثری ندارد بلکه بدن شروع می‌کند به دفاع کردن، تمام اختلالات روانی ناشی از دفاع بدن، از یک عامل بیرونی ریشه می‌گیرد اما پس از گرفتاری به این مواد، بدن به حالت خاموشی می‌رود. سطح هوشیاری با مصرف ریتالین به‌صورت کاذب بالا می‌رود اما این تمرکز دائمی نیست.
 هویتی که باید در مدارس شکل می‌گرفت
وی تأکید می‌کند: دانشگاه باید زمینه را برای خالی کردن انرژی دانشجو فراهم کند درحالی‌که دانشگاه امروز ما بیشتر شبیه به یک مدرسه بزرگ است؛ یعنی فعالیتی خاص‌تر از مدرسه در دانشگاه‌ها اتفاق نمی‌افتد. فرد در مرحله دانشجویی به کارآمدی و در مرحله مدرسه به هویت فکر می‌کند به همین دلیل فعالیت در تشکل‌ها و سمن‌ها در دوره دانشجویی جدی می‌شود اما وقتی هویت فرد در مدرسه شکل نگرفته است نمی‌توان چنین انتظاری در سن دانشجویی از او داشت. از سوی دیگر روش‌های پیشگیری از اعتیاد در محیط‌های دانشگاهی کشورهای توسعه‌یافته بسیار جذاب و اجتماع‌محور است. یعنی فرد برای دغدغه خودش برنامه‌ریزی می‌کند و درنهایت توانمند می‌شود. وی می‌افزاید: برای پیشگیری از اعتیاد دانشجویی نمی‌توان استاد دعوت کرد و سخنرانی کرد. اثربخشی این روش صفر است. دیدن مواد مخدر و اطلاع از عوارض آن دلیل نمی‌شود که فرد مواد مخدر مصرف نکند. به‌عنوان نمونه همه مطلع هستند که تحرک کم و مواد مخدر برای سلامتی ضرر دارد، اما اینکه چرا اکثر افراد به این دانش عمل نمی‌کنند به ارجحیت نیاز بر دانسته‌ها برمی‌گردد.