نسخه ای شفابخش یا مقطعی برای اقتصاد
سرانجام با اعلام وزیر اقتصاد، طرح کالابرگ در استان هرمزگان اجرایی شد و قرار شد به دیگر استان ها تسری پیدا کند، اما سوال این است که آیا این طرح در عمل موفق خواهد شد ؟
مجلس شورای اسلامی در جریان تصویب بودجه ۱۴۰۱ به دولت اجازه داد برای اصلاح نرخ ارز ترجیحی اقدام کند و آن را مشروط به توزیع کالابرگ الکترونیکی برای کالاهای اساسی آن هم به نرخ شهریور ۱۴۰۰ کرد.
البته تاکنون به واسطه مهیا نبودن زیرساخت های مورد نیاز این طرح، پرداخت یارانه نقدی ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومانی به هر فرد یارانه بگیر در کل کشور اجرایی شده بود و به تازگی نیز اجرای آزمایشی این طرح در استان هرمزگان پیاده سازی شده است. با این حال با اعلام وزیر اقتصاد، به نظر می رسد باید منتظر آغاز اجرای سراسری آن در کل کشور بود.
اکنون مردم می پرسند کدام استانها در صف بعدی اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی قرار خواهند گرفت؟ بنا به گفته سخنگوی اقتصادی دولت، هنوز نمیتوان اظهارنظر قطعی درباره اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی در کل کشور داشت.
در طی سال های گذشته یارانهها در ایران و انواع مختلف اختصاص و پرداخت آن موجب شده تا برآورد دقیقی از میزان یارانه پرداختی به هر ایرانی به دست نیاید. با این حال نگاهی به وضعیت فقر و توزیع درآمد نشان میدهد که این یارانه پرداختی، به شکل بهینه توزیع نشده و در رسیدن به هدف با مشکل روبهرو است.
تجربه نشان می دهد که بسیاری ازاین مدل سیاست های حمایتی تیر در تاریکی بود و حتی در صورت برنامه ریزی صحیح بر روی کاغذ در عمل به دنبال خود مشکلات تازه تری را به همراه می آورد .
همچنین در شرایطی که هنوز شاخص های کلان اقتصادی کشور بهبود نیافته پیش بینی می شود که هرگونه طرح حمایتی صرفا بازخورد کوتاه مدت داشته و آن را نمی توان نسخه شفا بخش شرایط کنونی اقتصاد دانست.
کالاهایی که مشمول کالا برگ می شود
بر اساس کالا برگ ، مردم می توانند ۱۰ قلم کالا را به قیمت شهریور ۱۴۰۰ خریداری کنند. آن ها در انتخاب روش نقدی یا کالابرگی دریافت یارانه مختار خواهند بود و این طور بیان شده که در صورت افزایش قیمت این کالاها، سهم پرداختی دولت افزایش خواهد یافت و پرداختی مردم اضافه نخواهد شد.
زمانی ثانی، مدیر توسعه طرح کالابرگ الکترونیک در مورد نحوه استفاده از کالا برگ گفت : مردم برای شرکت در طرح نیازی نیست کار خاصی انجام دهند .
وی افزود: پول به صورت خودکار به حساب مربوط به کد ملی سرپرستان خانوار شارژ می شود. پولی به حساب آن ها واریز نمی شود، اما اعتبار به آن ها (معادل یارانه و یک ماه زودتر) اختصاص می یابد. در نتیجه با هرکارت بانکی متعلق به سرپرستان خانوار می توان به فروشگاه های مجاز و متصل به این طرح مراجعه کرد و کالاهای مشمول را خرید. در این باره اجبار به خرید قلم یا نشان خاصی از کالا نیست.
از سوی دیگر حمید فرداد، مجری طرح کالابرگ الکترونیک با اشاره به نحوه استفاده از کالابرگ الکترونیکی اعلام کرد: خانوارهایی که یارانه دریافت میکنند، میتوانند برای مشاهده میزان اعتبار و اقلام کالایی مصوب با تلفن همراه سرپرست خانوار، کد دستوری #۲۸۷۸۸ را شمارهگیری کنند و یا بامراجعه به درگاه اینترنتی shoma.sfara.ir از میزان اعتبار خود مطلع شوند.
وی افزود: در این طرح اعتبار روی کدملی افراد درنظر گرفته شده است. به عبارتی افراد میتوانند با همه کارتهای بانکی که متعلق به سرپرست خانوار است، از اعتبارشان در فروشگاههای مجاز استفاده کنند.
فرداد با بیان اینکه مبلغ اعتبار به میزان یارانه است، گفت: شیر بطری یک لیتری کمچرب، پنیر یو اف ۴۰۰ گرمی، ماست دبه ۲/۵ کیلوگرمی کمچرب، مرغ کشتار روز، تخممرغ کیلویی، روغن مایع پخت و پز ۸۱۰ گرمی، ماکارونی ۷۰۰ گرمی رشتهای، قند شکسته فلهای، شکر سفید فلهای و برنج، ۱۰ قلم کالای اساسی مشمول طرح کالابرگ الکترونیکی است.
مزیت کالا برگ چیست ؟
به گفته حامیان اصلی کالا برگ مزیت اصلی کالابرگ الکترونیک این است که سهم پرداختی مردم در آن سبد مبنا ثابت است، یعنی اگر گرانی و تغییر قیمتی اتفاق بیفتد، سهم پرداختی مردم (که منطبق بر قیمت ها در شهریور ۱۴۰۰ است) ثابت خواهد ماند و آن افزایش قیمت در سمت دولت اتفاق میافتد که دولت تدابیر لازم برای جبران آن را اندیشیده است.
سه نکته در این کالا برگ مشخص شده است ، اول اینکه نشان کالاهایی که قیمت آن ها مبنای جدول قرار گرفته اند، اعلام نمی شود. بنابراین مبنای تغییر قیمت، قیمت همان کالاهاست. بعلاوه مردم در انتخاب نشان کالا آزاد هستند، در نتیجه می توانند هر کالای مشابه با برند دیگری را بخرند. با این حال، مبنای احتساب یارانه کالاها، همان کالاهای مبنا در جدول است و به همان میزان به هزینه کالاهای انتخاب شده، یارانه تعلق می گیرد.
در عین حال طراحان کالا برگ الکترونیکی معتقدند این که با افزایش قیمت ها، سهم دولت در پرداخت یارانه کالابرگی افزایش می یابد نشان دهنده این است که اگر دولت میزان یارانه نقدی را افزایش ندهد، یارانه کالایی ارزشی به مراتب بیشتر خواهد یافت و همین موجب تمایل تدریجی مردم به دریافت یارانه کالایی خواهد شد.
حامیان این طرح بر این باورند که حفظ قدرت خرید مردم وکمک به امنیت غذایی آنها از مهمترین اهدافی است که این طرح دنبال می کند . این گروه با اشاره به اینکه در دهه گذشته میزان مصرف کالری مردم از خط میانه افت کرده و این آمار برای سال ۱۴۰۱ احتمالا از این خط پایینتر هم آمده و ادعا شد که مصرف گوشت قرمز و سفید ۲۰ درصد کاهش داشته است .همچنین مصرف لبنیات در اقشار ضعیف تا سال ۹۸، ۳۵ درصد کاهش داشته و از آن زمان هم به همین میزان کاهش مصرف وجودداشته است . از این رو این طرح می تواند موجب حمایت از سلامت جامعه و امنیت غذایی آن شود .
همچنین دولت برای تامین یارانه نقدی مجبور به قرض یا انتشار پول می شود که تورم اقتصادی کشور را افزایش می دهد از این رو انتشار کالا برگ الکترونیک مانع از چنین پیشامدی خواهد شد .
همین دغدغه نمایندگان مجلس باعث شد که آنها به روی کالابرگ الکترونیک اتکا کنند که آن هم لوازمی دارد.
اختیاری بودن این طرح یعنی چه ؟
زمانی ثانی در خصوص اختیاری بودن شرکت در طرح توضیح داد: اختیاری بودن به این معناست که هر کسی دوست داشت از این اعتبار استفاده میکند و (با توجه به اعتبار در نظر گرفته شده) یک ماه زودتر خرید را انجام میدهد و هرکسی دوست نداشت، استفاده نمیکند یا به هر میزانی که دوست داشت استفاده میکند.
وی افزود : هر مقداری که استفاده کردند، مانده یارانه آنها در زمان موعد مقرر واریز یارانهها به حسابشان واریز میشود یعنی اگر من هیچ استفادهای نکردم و خرید اعتباری را انجام ندادم، کل مبلغ یارانه را دریافت میکنم و اگر نیاز داشتم و بخشی را خرید اعتباری کردم، مانده اش در زمان مقرر واریز یارانهها (بیستم هر ماه) به حسابم واریز میشود و به این صورت کاملاً در اختیار خود افراد است. این امکان فراهم شده که یک ماه زودتر به هر میزانی که دوست دارند از این یارانهها استفاده کنند.
مخالفان چه می گویند
با این حال مخالفت های بسیاری در این زمینه وجود دارد و بسیاری آن را به نوعی عقب گرد و بازگشت به عصر کوپن می دانند که پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آن خود به نوعی گریبان جامعه را می گیرد .
محمد رضا صباغیان، عضو کمیسیون تلفیق مجلس در این باره گفت : اگر اصل هدفمندی یارانهها را بررسی کنیم در این طرح هدف این است که یارانه به دست مردم داده و قیمت آزاد بشود. در زمان دولت دهم این کار انجام شد و قرار بود متناسب با افزایش قیمت، یارانه افزایش پیدا کند که نکرد و تاثیری بر زندگی مردم نداشت. دولت سیزدهم برای حل این موضوع، طرح هدفمندی یارانه را مطرح کرد اما در همین مدت کوتاه مبلغ یارانهها ثابت بوده ولی قیمتها افزایش پیدا کرده است.
عضو کمیسیون تلفیق مجلس افزود: دولت میگوید افزایش یارانه در توان من نیست. بازار ما نافرمان شده است و نظارتی بر آن نیست. رانتهایی ایجاد شده که ما موفق به شکستش نیستیم. به واسطه برداشتن ارز ترجیحی نه تنها۱۰ قلم بلکه خیلی از کالاها گران شده است. روستاها از این طرح استقبال نمیکنند و ما آمار کمی داریم که خرید شده باشد. روال حاکم بر بازار نمیگذارد که این طرح موفق باشد. چه کسی میخواهد به مرغوبیت کالاها نظارت کند؟ با ضعف بازار و بضاعت جامعه بعید میدانم که کالابرگ الکترونیک موفق باشد.
صباغیان نیز افزود: ما یک ساختار مناسب و دستگاه نظارتی برای یارانه نقدی و کالابرگ الکترونیک نداریم. همین کارتخوانها را در نظر بگیرید که اعلام شد در روز ۵۰ میلیون قرص نان گم میشود و مشخص نیست که کجاست.
از سوی دیگر سید مرتضی افقه، اقتصاددان و استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که یارانه نقدی بهتر است یا کالا برگ الکترونیک به صمت گفت: مردم با یارانه نقدی آزادی انتخاب دارند، در حالی که با کالابرگ این آزادی انتخاب از آنها گرفته خواهد شد و کالاها به تعدادی خاص محدود میشود.
وی با بیان اینکه پرداخت یارانه بهصورت کالابرگ الکترونیک، دارای مشکلات بوروکراسی است و هزینههایی برای دولت ایجاد میکند.
همچنین باید در نظر داشت برخلاف برخی از اظهارات مبنی بر تورم زا بودن یارانه نقدی ، میزان یارانه آنقدر نیست که بتواند تورم افزوده ایجاد کند، زیرا یارانه نقدی به اقشار کمبرخوردار تعلق میگیرد که این افراد در زنجیره مصرف قرار دارند؛ بنابراین رقم یارانه در هر قالب؛ صرف تامین نیازهای اولیه خانوار میشود. رقم یارانه به قدری نیست که بتواند وارد بازارهای سوداگری شود.
بررسی ها نشان می دهد اگرچه در گذشته سیاست حمایتی کوپنی، در بسیاری از کشورها دنبال می شد اما کارشناسان اقتصادی تاکید دارند که دنبال روی از سیاست یارانه ای به نوعی قبول شکست برنامه توسعه ای در دولت ها محسوب می شود و نتوانسته دربلندمدت فقر را به شکل قابل قبولی کاهش دهند .
اداره کشور به سبک زمان جنگ
اصرارها بالاخره احیای مجدد سیاست خرید کوپنی و اداره کشور به سبک دوران جنگ را به مرحله اجرا درآورد. دولت طرح کالابرگ الکترونیک(کوپن) را در ۳ استان کشور به اجرا گذاشته است.
بسیاری از دست اندرکاران اقتصادی و اجتماعی بر این باورند که موضوع کالابرگ الکترونیک و خود سیستم کالابرگ فسادآفرین و ایجادکننده بازار سیاه خواهد بود. این موضوع تجربهای است که در سالهای جنگ تحمیلی و دوران کوپنی دولتمردان آن را از سر گذراندهاند. بنابراین اگر در اجرای طرح کالابرگ الکترونیک اشتباهی رخ دهد باید منتظر رانت و تشکیل بازار سیاه در این بخش بود.
بسیاری بر این باورند باوجود امتیازاتی که پرداخت یارانه نقدی دارد، ارزش مبلغ پرداخت شده از سوی دولت طی زمان کاهش پیدا میکند؛ در واقع یارانه نقدی با تورم شاخصبندی نشده و متناسب با آن رشد نمیکند؛ در نتیجه در گذر زمان ارزش چندانی نخواهد داشت.
همچنین کالابرگ این انگیزه را در دولت ایجاد میکند که برای تامین کالا و مواد غذایی اقشار مختلف جامعه، موانع پیش رو را بردارد.
با این حال مخالفان کالابرگ را بازگشت طرح شکستخورده کوپن به اقتصاد میدانند و معتقدند با ورود کالابرگ به اقتصاد رانت و فساد افزایش مییابد؛ بنابراین بهتر است یارانه نقدی همچون سابق در اختیار سرپرست خانوار قرار گیرد تا هر خانواده براساس نیازهای خود اقدام به مصرف مبلغ یارانه کند.
در نهایت باید دید آیا طرح حمایتی کالابرگ الکترونیک می تواند نسخه شفا بخش برای بهبود معیشت مردم باشد؟
طرح کالابرگ الکترونیکی , کالابرگ
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.