تعارفی با آژانس نداریم
گروه بین الملل
دور جدید مذاکرات وین به پایان رسید. انریکه مورا، نماینده ویژه اتحادیه اروپا در مذاکرات به نمایندگی از اتحادیه اروپا مدعی است که «مسائل پادمانی» متغیری مستقل از مذاکرات برجام محسوب می شود و انتظار ایران در خصوص مختومه کردن پرونده های ادعایی علیه کشورمان غیر اصولی و مطالبه ای فرابرجامی محسوب می شود. در مقابل، جمهوری اسلامی ایران تاکید دارد که برای احیای برجام، پرونده تحقیقات آژانس انرزی اتمی در مورد پیدا شدن مواد هستهای اعلام نشده در این کشور باید بسته شود.
اصرار ایران بر یک شرط اساسی
منابع رسمی و غیر رسمی تاکید دارند که تهران در مذاکرات چند روز گذشته این شرط را مورد تاکید قرار داده، اما هنوز توافقی در این زمینه وجود ندارد.مقامات غربی مدعی شده اند که ایران باید با آژانس بینالمللی انرژی اتمی همکاری کند و تاکید کردهاند که برای خاتمه دادن تحقیقات یا تعیین ضربالاجل مشخص برای کار آژانس مداخله نمیکنند. نماینده اروپا در مذاکرات تاکید دارد در متن توافقی که روی آن کار میشود، هیچ اشارهای به درخواستهای ایران برای بستن تحقیقات آژانس وجود نخواهد داشت.به عبارت بهتر، هنوز اختلاف میان تهران و طرف مقابل، بر سر مختومه کردن پرونده موارد ادعایی مطروحه از سوی آژانس به قوت خود باقیست. اما دلیل اصلی این اختلاف چیست و چرا جمهوری اسلامی ایران بر روی این مطالبه اصرار می ورزد؟ در این خصوص مواردی وجود دارد که نمی توان به سادگی از کنار آنها گذشت:
الف) قرار قبلی با آژانس
در ماه مارس سال ۲۰۲۲ میلادی( اسفندماه ۱۴۰۰) ، رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی به ایران آمد و قرار شد مطابق یک طرح واره مشترک میان تهران و آژانس، پاسخ های موارد مطروحه ، از سوی سازمان انرژی اتمی کشورمان ارائه و در نهایت، پس از رفت و برگشت هایی که میان طرفین صورت می گیرد، تا خرداد ماه امسال ( ژوئن ۲۰۲۲) این پرونده ها به سرانجام رسیده و مختومه شود. با این حال بلافاصله پس از اعلام این توافق، آژانس بین المللی انرژی اتمی تحت تاثیر لابی های پشت پرده ( خصوصا تل آویو و واشنگتن)، از زمان بندی قبلی مورد توافق در اینخصوص طفره رفت. در ادامه، صدور قطعنامه ضد ایرانی در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی معادله را پیچیده تر ساخت.در حال حاضر آژانس تاکید دارد که ایران به عنوان گام اول، اجازه نصب دوربین های آژانس و دستگاه سنجش غنای اورانیوم غنی سازی شده در نطنز( که پس از صدور قطعنامه ضد ایرانی از کار افتاد) را بدهد تا بتوان در خصوص احیای نقشه راه ماه مارس ۲۰۲۲ دوباره با تهران گفت و گو کند. در مقابل، ایران تاکید دارد که به دلیل عدول یک طرفه و اولیه آژانس از نقشه راه مذکور، اکنون این سازمان در مقامی نیست که بخواهد در خصوص احیای این نقشه راه پیش شرطی برای تهران بگذارد.
ب) بازطرح غیر اصولی موارد مطروحه از سوی آژانس
نکته دیگر، به ماهیت ادعاهای آژانس در قبال اماکن مذکور( اماکن سه گانه) باز می گردد. آژانس بین المللی انرژی اتمی از یک سو اذعان دارد که ( حتی اگر ادعاهای مطروحه صحیح باشد) این موارد مربوط به فعالیت های بسیار دور ایران در حوزه هسته ای بوده و با توجه به اینکه در سال ۲۰۱۵ میلادی و در جریان انعقاد توافق اولیه برجام شاهد حل و فصل این موارد ادعایی در ذیل پرونده کلان PMD بودیم، دیگر جایی برای طرح مجدد آنها وجود ندارد. بنابراین، علاوه بر شکل حل پرونده، به لحاظ ماهوی و حقوقی نیز موارد مطروحه معطوف به گذشته است نه زمان حال و آینده.
ج) از «بررسی اسناد» تا « دسترسی نامحدود»
یکی دیگر از مواردی که درجریان مذاکرات وین از سوی تیم مذاکره کننده ایران خطاب به طرف مقابل گوشزد شده، مربوط به نیت مشترک آژانس و بازیگران غربی در خصوص تبدیل پروسه نظارت بر فعالیت های هسته ای ایران از « بررسی اسناد» به « دسترسی نامحدود» از سوی آژانس می باشد. بر این اساس، اگر پرونده های غیر حقوقی مطروحه از سوی آژانس قبل از اجرای توافق هسته ای مختومه شود، دیگر قدرت مانور چندانی برای اصرار آژانس در خصوص بازدید از اماکن سه گانه و در نتیجه، اصرار بر بازرسی های نامحدود باقی نمی ماند. باید این حقیقت محض را مدنظر قرار دهیم که «بازرسی نامحدود از اماکن نظامی ایران»، یکی از خواستههای مشترک دو حزب سنتی آمریکا و بازیگران اروپایی محسوب می شود.به طور کلی، سطح نظارت آژانس با اعضای این مجموعه در سه سطح«بررسی اسناد»،«دسترسی محدود» و«دسترسی نامحدود »تعریف می شود. آژآنس قصد دارد با زنده نگاه داشتن پرونده های مذکور و عدم مختومه کردن آنها، زمینه را جهت تبدیل رابطه نظارتی خود با تهران از « بررسی اسناد» به « دسترسی نامحدود » صورت دهد. در بررسی اسناد ، نیازی به حضور بازرسان آژانس وجود ندارد و صرفا اسناد و مستندات میان ایران و آژانس مبادله می شود.در دسترسی محدود نیز اقداماتی مانند نمونه برداری از خاک می تواند توسط ایران و با نظارت آژانس صورت گیرد. اما در دسترسی نامحدود یا بازرسی همه جانبه، آژانس قصد دارد در هر زمان به هرمکانی در ایران تسلط داشته باشد. در اینجا ممکن است آژانس تحت تاثیر بازیگران غربی و خواسته های آنها، به بهانه کسب اطلاعات تکمیلی در خصوص اماکن ادعایی، درخواست بازرسی از مکانها و استان های همجواریا حتی نقاط دیگر ( که ارتباطی نیز با اماکن اولیه ندارند) را مطرح سازد. بنابراین، این پرونده به دلیل تفسیر پذیر بودن از سوی آژانس و خصوصا تلاش خاص رافائل گروسی مدیر کل آژانس مبنی بر بازتفسیر پیوست اول مکمل برجام و خصوصا بند موسوم به«T » ، باید هر چه سریع تر با اقرار آژانس مختومه شود اگرنه در آینده به اهرم فشاری ازسوی غرب به تهران تبدیل می شود.
د) چرا تروئیکای اروپایی نیامدند؟
در چنین شرایطی عدم حضور نمایندگان سه کشور اروپایی در مذاکرات وین قابل توجیه است! از آنجا که طرح اولیه «تفاهم ایران –آژانس» در اسفندماه ۱۴۰۰ با حمایت تروئیکای اروپایی صورت گرفت، اکنون مقامات وزارت خارجه آلمان، انگلیس و فرانسه ترجیح داده اند ( با هماهنگی انریکه مورا) به دلیل احتمال بازخواست از سوی ایران مبنی بر تغییر موضع خود نسبت به ۵ماه گذشته مستقیما در صحنه مذاکرات وین حضورپیدا نکنند. به عبارت بهتر، غیبت تروئیکای اروپایی نشان می دهد که آنها نسبت به مفتوح ماندن پرونده های ادعایی آژانس پس از احیای توافق هسته ای اصرار دارند. در هر حال، تا زمانی که این گره با تصمیم سیاسی غرب باز نشود، قطعا نمی توان انتظار داشت که ایران در این خصوص امتیازی به طرف غربی و آژانس بدهد! در این معادله، شاید اگر یوکیو آمانوبه عنوان مدیر کل آژانس حضور داشت و نقش مستقل تری را دراین معادله ایفا می کرد، مسئله قابل حل بود! با این حال متاسفانه چنین قاعده ای در خصوص گروسی صادق نیست!
آژانس انرژی اتمی , برجام , مذاکرات وین
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.