گروه فرهنگی
در این روزها که برخی از بندگان باسعادت خدا آماده تشرف به حج واجب می‌شوند، حج دیگری هم در جریان است که به قول حضرت آیت‌الله بهجت شاید افضل از حج باشد. حجی به سمت خراسان که کعبه‌اش حرم امام هشتم است. زیارت امام رضا، حج ماه ذی‌القعده است. از همین روزها سیل زوار به سمت مشهد روانه‌اند و حرم مدام از جمعیت متراکم‌تر می‌شود. آنجا کعبه آرامش است؛ «ملجاء درماندگان» است؛ حج فقراست؛ درگاه نیاز اغنیاست. تهیدستان آنجا ثروتمندند؛ ثروتمندان آنجا تهیدست‌اند و خود را محتاج کرم خورشید می‌بینند؛ چراکه ذره‌ها در امتداد پرتو خورشید جلوه می‌یابند و نورانی‌ترین چراغ‌ها زیر درخشش خورشید رنگ می‌بازند. پدرش امام موسی بن جعفر علیهم السلام زیارت او را برتر از هفتادهزار حج مقبول می‌داند و فرزندش جوادالائمه زیارت او را از برخی جهات افضل از زیارت قبر حضرت سیدالشهدا در کربلا می‌خواند.
زیارت امام رضا علیه‌السلام راهی است برای زیارت و تقرب به‌سوی خدای متعال. ازاین‌رو، زائر نباید از زیارت ایشان هدف کوچکی داشته باشد بلکه گستره فیوضات امام رضا علیه‌السلام تمام پهنای دنیا و آخرت را دربرمی گیرد و بالاتر از هر عنایت، عنایات فراوانی وجود خواهد داشت.
ارزش هر چیزی به‌فایده‌ای است که برای شخص به ارمغان می‌آورد. در این میان، زیارت معصومین علیهم‌السلام و ازجمله زیارت امام رضا علیه‌السلام چه فواید و آثاری برای زائر به ارمغان می‌آورد؟
واژه زیارت به معنای میل و قصد چیزی یا کسی را کردن است. شبیه به معنای حج که در لغت به معنای قصد کردن چیزی به کار می‌رود. از سویی، معنای عرفی زیارت، حضور نزد کسی به‌قصد تکریم و تعظیم و انس گرفتن با اوست؛ اما سؤال اینجاست که اساسادر زیارت و حج، قصد چه کسی را می‌کنیم؟ آیا در زیارت مؤمن، والدین، شهدا، انبیاء، معصومین، امامزادگان و خانه خدا، میل و قصد اصلی، خود آن‌ها هستند یا به هدف دیگری به سمت آن‌ها روانه شده‌ایم؟ در ضمن اشاره به زیارت امام رضا علیه‌السلام، پاسخ این سؤال را موردبررسی قرار می‌دهیم.
آنچه ما را به زیارت ائمه مصمم می‌کند عشق و محبت است نسبت به آن‌هاست و این شاید از هر دلیلی بالاتر باشد اما جدای از این، قرآن کریم مؤمنان را برای نیل به‌سوی خدا به استفاده از وسیله فرمان داده است و می‌فرماید: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسيلَةَ وَ جاهِدُوا في‏ سَبيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُون‏؛ اى كسانى كه ايمان آورده‌اید: از «مخالفت فرمان» خدا بپرهيزيد و وسیله‌ای براى تقرب به او بجوييدو درراه او جهاد كنيد، باشد كه رستگار شويد.»
پس وسیله، هر کار یا چیزی است که موجب تقرب به‌سوی خدای متعال شود. یکی از وسايل نزدیک کننده ما به‌سوی خدای متعال ائمه معصومین علیهم‌السلام هستند که اولیای خدا و منبع فیوضات الهی هستند. ازاین‌رو، قصد اصلی زیارت امام رضا علیه‌السلام، زیارت و تقرب به خدای متعال است؛ چنان‌که هنگام خروج از خانه به‌سوی حرم رضوی می‌خوانیم: «بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ إِلَى اللَّهِ وَ إِلَى ابْنِ رَسُولِهِ حَسْبِيَ اللَّهُ تَوَكَّلْتُ عَلَى اللَّهِ اللَّهُمَّ إِلَيْكَ تَوَجَّهْتُ وَ إِلَيْكَ قَصَدْتُ وَ مَا عِنْدَكَ أَرَدْت‏؛ به نام خدا و به ذات خدا و به‌سوی خدا و به‌سوی فرزند رسول خدا. بس است مرا خدا؛ بر خدا توکل کردم. بارالها به‌سوی تو رو کردم و به‌سوی تو آهنگ نمودم و آنچه را نزد توست خواسته و اراده کردم.»
هر چه منزلت و گونه‌های کمال کسی که به زیارت او می‌رویم گسترده‌تر و عمیق‌تر باشند، ابعاد و دریچه‌های توسل به او برای تقرب به خدای متعال نیز متنوع‌تر و گران‌بهاتر خواهند بود.
امام رضا علیه‌السلام به‌عنوان یک انسان کامل و یکی از اولیا معصوم و منصوب از سوی خدای متعال، از جهات مختلفی می‌توانند زائران خویش را بهره‌مند کرده و به فیض تقرب الهی برسانند. طبق زیارت جامعه کبیره، ایشان منبع علم الهی «خُزَّانَ الْعِلْم»، محبت الهی «التَّامِّينَ فِي مَحَبَّةِ اللَّه‏»، اخلاص الهی«الْمُخْلِصِينَ فِي تَوْحِيدِ اللّٰه»و هر منزلت والای انسانی دیگری هستند و به‌اندازه ظرفیت زائر از او پذیرایی می‌کنند. این پذیرایی، انتهایی ندارد و ورای هر استفاده‌ای، بهره‌ای والاتر وجود خواهد داشت و ملاک این بهره‌مندی، معرفت زائر است.
درراه رسیدن به تقرب «به‌عنوان هدف اصلی از زیارت امام رضا علیه‌السلام و دیگر معصومین علیهم‌السلام» موانع و گرفتاری‌هایی وجود دارد که برطرف کردن آن‌ها نیازمند وسیله‌ای است. یکی از آثار و برکات زیارت امام رضا علیه‌السلام زدودن چنین گرفتاری‌هایی می‌باشد که در روایات متعدد به آن‌ها اشاره‌شده است.
 گناه، مهم‌ترین مانع از تقرب به‌سوی خداست. زیارت امام رضا علیه‌السلام، هم غم و اندوه را می‌زداید و هم موجب آمرزش گناهان می‌شود. رسول خدا صل الله علیه و آله می‌فرمایند: «سَتُدْفَنُ بَضْعَةٌ مِنِّي بِخُرَاسَانَ مَا زَارَهَا مَكْرُوبٌ إِلَّا نَفَّسَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ كَرْبَهُ وَ لَا مُذْنِبٌ إِلَّا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَه‏؛ پاره تن من در خراسان دفن خواهد شد، هیچ گرفتار و گنه‏کاری او را زیارت نکند جز این‌که خداوند گرفتاری او را برطرف سازد و گناهانش را می‌بخشاید.»
چنان‌که بیان شد، زیارت امام رضا علیه‌السلام ابعاد فراوانی دارد که میزان معرفت زائر، نقش بسزایی در نوع و گستره بهره‌مندی از فیوضات حضرت 
علی بن موسی‌الرضا علیه‌السلام دسارد. گرچه آمرزیده شدن گناهان گذشته، بسیار باارزش است و موانع صعود را برمی‌دارد اما تضمین بر برداشتن گناهان آینده، زیارتی بامعرفت بالاتر را می‌طلبد. بخشیده شدن گناهان آینده به معنای عاقبت‌به‌خیری و رسیدن به مقصد زیارت یعنی تقرب به‌سوی خداست.
امام رضا علیه‌السلام دراین‌باره می‌فرمایند: «إِنِّي سَأُقْتَلُ بِالسَّمِّ مَظْلُوماً فَمَنْ زَارَنِي عَارِفاً بِحَقِّي غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّر؛ من به‌زودی مظلومانه با سم به قتل خواهم رسید. پس هر کس با شناخت‏ حق من زیارتم کند خداوند گناهان گذشته و آینده او را ببخشاید.»
هر زیارتی قیمت خاص خود را دارد. کسی که از راه دور، سختی‌های سفر را به جان خریده و عاشقانه به زیارت حضرت ثامن‌الحجج علیه‌السلام می‌شتابد این‌چنین موردعنایت امام خویش قرار می‌گیرد که فرمودند: «مَنْ زَارَنِي عَلَى بُعْدِ دَارِي وَ شُطُونِ مَزَارِي أَتَيْتُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِي ثَلَاثِ مَوَاطِنَ حَتَّى أُخَلِّصَهُ مِنْ أَهْوَالِهَا إِذَا تَطَايَرَتِ الْكُتُبُ يَمِيناً وَ شِمَالًا وَ عِنْدَ الصِّرَاطِ وَ عِنْدَ الْمِيزَان‏؛ کسی که با توجه به دوری راه مزارم را زیارت کند، روز قیامت در سه جا نزد او خواهم آمد تا او را از بیم و گرفتاری آن ایستگاه‌ها رهایی‌بخشم: هنگامی‌که نامه‌های ‏اعمال به راست و چپ پراکنده شود، نزد صراط و نزد میزان(هنگام‏ سنجش اعمال).»
اما، بزرگ‌ترین بهره و هدیه‌ای که می‌توان از زیارت امام رضا علیه‌السلام به دست آورد آن است که حضرت او را در جوار خود قرار می‌دهد چنان‌که فرمودند: «أَلَا فَمَنْ زَارَنِي فِي غُرْبَتِي كَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ أَجْرَ مِائَةِ أَلْفِ شَهِيدٍ وَ مِائَةِ أَلْفِ صِدِّيقٍ وَ مِائَةِ أَلْفِ حَاجٍّ وَ مُعْتَمِرٍ وَ مِائَةِ أَلْفِ مُجَاهِدٍ وَ حُشِرَ فِي زُمْرَتِنَا وَ جُعِلَ فِي الدَّرَجَاتِ الْعُلَى مِنَ الْجَنَّةِ رَفِيقَنَا؛ آگاه باشيد کسی که مرا در غربتم زيارت کند، خدای عزوجل ثواب يکصد هزار شهيد، يکصد هزار صديق، يکصد هزار حج‌گزار و عمره‌گزار و يکصد هزار مجاهد را برای او می‌نویسد و در زمره ما محشور می‌شود و در درجات والای بهشت رفيق و همراه ما خواهد بود.»