سرفصلهای تحول در آموزش و پرورش
محمد محمدی
رهبر انقلاب طی سال های گذشته در حوزه آموزش و پرورش مطالبات و رهنمودهایی داشته اند که باید با برنامه ریزی جدی و گسترده این رهنمودها را محقق کرد، مطالباتی همچون «ایجاد تحول اساسی در قالب و محتوای نظام آموزش پرورش بر اساس سند تحول بنیادین»، «لزوم کار گسترده صدا و سیما و دیگر دستگاه های تبلیغی درباره سند تحول»، «معیشت معلمان و تکریم آنها» و «نپذیرفتن سند ۲۰۳۰ سازمان ملل و یونسکو» از جمله محورهایی است که ایشان بر آنها تاکید می کنند.
«لزوم تزریق روحیه شادابی و جوانی در معلّم»، «لزوم طراحی نظام آموزش نو و غیرتقلیدی»، «لزوم توسعه کمی و کیفی دانشگاه فرهنگیان»، « لزوم تکیه بر فنی و حرفه ای ها» و «لزوم جلوگیری از گسترش غیرمنطقی مدارس غیرانتفاعی» از محورهای دیگری است که در بیانات رهبر معظم انقلاب وجود دارد.
اخیرا نیز ایشان در دیدار با معلمان بر موارد مهمی همچون «تقویت دانشگاه فرهنگیان»، «نهادینه شدن روحیه پایداری از دوران کودکی»، «حذف دانش های بی فایده» و «رفع مشکل معیشت معلمان» تاکید داشتند. علیرغم این تاکیدات، طی سالها و دهه های گذشته به اهمیت و جایگاه بی بدیل آموزش و پرورش بی توجهی شده و این موضوع افت کیفیت آموزشی و تربیتی دانش آموزان را به دنبال داشته است و از سویی نابرابری در وضعیت معیشتی و رفاهی فرهنگیان با سایر کارمندان دولت نارضایتی این قشر را در پی داشته است. در این رابطه مجتبی قلی پور، عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی وزارت علوم می گوید: «میانگین نسبت هزینه های آموزشی به GDP از حدود ۶ درصد در سال های نخست انقلاب به حدود ۳/۵ درصد در دهه اخیر رسیده است. این نسبت طی حدود ده سال اخیر بین ۲/۸ تا ۳/۵ درصد در نوسان بوده، در حالی که همین نسبت طی حدود ده سال اخیر در آلمان ۴ تا ۳ درصد، در عربستان سعودی، عمان، فرانسه ۳ تا ۶ درصد، در فنلاند ۶ تا ۷ درصد، در سوئد ۳/۶ تا ۳/۷ درصد، در دانمارک و نروژ ۷ تا ۲ درصد و در کوبا ۳ تا ۴۴ درصد بوده است.»
تربیت معلم تخصصی و با کیفیت از طریق دانشگاه های فرهنگیان و شهید رجایی از دیگر مطالبات رهبری است. در مورد اهمیت معلم با کیفیت در نظام تعلیم و تربیت ژان پیاژه روانشناس و مربی عالیقدر بر این باور است که «زیباترین اصلاح و بازسازی آموزش و پرورش در صورتی که معلم به تعداد کافی و با کیفیت دراختیار نباشد، با شکست روبه رو خواهد شد.» این درحالی است که مدارس ما با کمبود ده ها هزار مشاور، مربی پرورشی و معلم تخصصی روبه روست.
این معضل با سونامی بازنشستگی معلمان در سال های آینده به اوج خود می رسد، چرا که براساس پیش بینی سازمان برنامه و بودجه، جمعیت بازنشستگان آموزش وپرورش تا سال ۱۴۰۶ ،۴۶۵ هزارو ۸۷۸ نفر خواهد بود که حدود ۷۴ درصد از این تعداد قبل از سال ۱۴۰۲ بازنشسته می شوند. ریشه این مشکلات در تامین نیروی انسانی به سال هایی برمی گردد که مدیران دولتی وقت مراکز تربیت معلم یا جذب دانشجوی دبیری را به بهانه عدم نیاز به استخدام معلمان جدید و یا پایین بودن کیفیت آموزش به تعطیلی کشاندند. نتیجه این نگاه غیرمسئولانه استخدام معلم به صورت گسترده و بعضا بی ضابطه در سال های بعد بود که البته ضربات جبران ناپذیرآن هنوز هم گریبانگیر مدرسه و نظام تعلیم و تربیت است.اگر تاکیدات رهبری مبنی بر تاسیس دانشگاه ویژه فرهنگیان و حمایت های ایشان از توسعه کمی و کیفی آن نبود، چه بسا در سایه بی تدبیری ها از همین دانشگاه تخصصی تربیت معلم هم اثری باقی نمانده بود.
علاوه بر مقوله کیفیت و تخصص، رضایت شغلی معلمان نیز مسئله مهمی است که درطی سال های گذشته نسبت به آن به شدت کم توجهی شده است. یک نمونه آن طولانی شدن اجرای رتبه بندی به مدت دوازده سال، معوق ماندن دائمی بخشی از حقوق و مزایا و از آن مهمتر وجود تبعیض بین دریافتی و امور رفاهی معلمان با سایر کارمندان دولت است. از طرفی اخبار مربوط به بودجه رتبه بندی معلمان، پرداخت های معوقه ، پاداش بازنشستگی ویا هرگونه پرداخت کلی و جزئی به معلمان مکرراً در بخش های مختلف خبری تلویزیون با بزرگنمایی ضریب داده شده است.
صداوسیما که رسالت آرمانی آن تحقق دانشگاه عمومی است، متاسفانه در حوزه آموزش و پرورش فاقد برنامه ریزی و نگاه راهبردی یا تمدنی بوده و صرفا به پیروی کننده هیجانی فضای ایجاد شده در رسانه ها و شبکه های اجتماعی تبدیل شده و از نقش گفتمان سازی غافل مانده است. مدیران صداو سیما به جای بزرگنمایی حقوق و دریافتی معلمان، باید پاسخ دهند که منزلت معلم وجایگاه مدرسه در این سازمان کجاست؟ برای مثال این نهاد به عنوان رسانه عمومی و دولتی با در اختیار داشتن ده ها شبکه تلویزیونی و رادیویی، تاکنون چند بار در برنامه های اصلی خود به معرفی معلمان نمونه کشور پرداخته است؟ شبکه های تلویزیونی سراسری و پر بیننده چند بار مسابقات علمی، پرورشی یا ورزشی دانش آموزان در سطح ملی را پوشش مستقیم داده اند؟ از هزاران میزگرد و گزارش تلویزیونی چه میزان به گفت وگو با معلمان صاحب نظر و شنیدن نقدها و نظرات تربیتی و فرهنگی آنان اختصاص داده شده است؟
مسئولان آموزش و پرورش و مدیران صدا و سیما باید از اندیشمندان حوزه تعلیم و تربیت و معلمین مجرب که عمری در این عرصه کنشگری و اندیشه ورزی کرده اند درخواست ارائه طرح و پیشنهاد نموده و از آنها بپرسد که چگونه می توان ایمان، اخلاق، امید و نشاط را به کالبد مدرسه دمید و خون تازه ای در رگ های مدارس کشور به جریان انداخت؟ چگونه می توان باورهای دینی و اخلاقی دانش آموزان را تقویت کرده و روحیه پایداری و استقامت مورد تاکید رهبر انقلاب را در ذهن و روان آنها بارور کرد؟ و یا چگونه می شود اردوهای علمی و فرهنگی دانش آموزی را با کمترین خطرات احتمالی و بیشترین تاثیر در شخصیت دانش آموزان برگزار کرد؟
بی تردید پاسخ به برخی ازاین پرسشها ساده نیست و علاوه بر نیاز به تخصیص بودجه مناسب، نیازمند وجود باورهای ریشه دار وعمیق در میان تمامی دست اندکاران آموزش و پرورش و همچنین بخش های مختلف دولت و حاکمیت است.
در این رابطه دکتر حسن ملکی، رئیس سابق سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی معتقد است که «هیچ گاه تعلیم و تربیت آن طور که شایسته نظام جمهوری اسلامی ایران است مورد حمایت قرار نگرفته است. یک نفر مدافع واقعی نظام تعلیم و تربیت است و آن هم رهبر حکیم و فرزانه انقلاب اسلامی است. معظم له قویترین و اصیل ترین مواضع را نسبت به تعلیم و تربیت دارند لکن چون بدنه آموزش و پرورش و بخش عمده مسئولان چنین موضع قوی ندارند، فرامین و مواضع رهبری مورد عنایت ساختاری قرار نمی گیرد. در نتیجه سالها می گذرد و مشکلات حل نشده باقی می مانند.»
در جامعه ای که اساس انقلاب آن فرهنگی بوده و در کشوری که پایه گذار بسیاری از ارزش های فرهنگی در سطح جهان است، آیا رواست آموزش و پرورش چنین وضعیتی داشته باشد و دانش آموزان مدارس دولتی در مناطق کمتر برخوردار از مهمترین ارکان مدرسه مانند معلم متخصص، مشاور و معاون پرورشی محروم بمانند؟ آیا رواست با توقف معلم و وزارت آموزش و پرورش در خوان اول یعنی معیشت و بودجه، واژه ارزشمند معلم و فرهنگی این چنین با مشکل معیشتی گره بخورد؟! جان کلام اینکه توصیه ها و رهنمودهای ارزشمند رهبری در حوزه آموزش و پرورش را چه کسانی باید به دقت گوش کرده و به چه طریقی باید اجرایی کنند؟
آموزش و پرورش
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.