رضا فلاح، کارشناس تغییر اقلیم
فعالیت‌های بشری و مصرف انرژی‌های فسیلی از مهم‌ترین عوامل وضعیت جو و تغییرات اقلیمی بوده و در صورت ادامه روند موجود، تغییرات اقلیمی شدیدی (به‌صورت گرمایش جهانی) در دهه‌های آینده به وقوع خواهد پیوست. بدیهی است تغییرات اقلیمی آسیب‌هایی را در حوزه‌های مختلف چه در سطح جهانی و چه در سطح ملی کشورها به همراه خواهد داشت. جدی‌ترین اثرات تغییرات اقلیم در ایران در دهه‌های آتی بر وضعیت بارش، منابع آب، وضعیت بهداشت و سلامت، تنوع زیستی و مواردی ازاین‌دست منعکس خواهد شد.
در بخش اول گزارش ششم نهاد هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم (IPCC) ، که در مردادماه سال جاری منتشر شد، جمع‌بندی مهم‌ترین مطالعات اقلیمی در طی حدود یک دهه، نشان می‌دهد که تنها باریکه‌ای از امید برای مقابله با تغییرات اقلیمی وجود دارد. در این گزارش هشدار داده شده است که انسان به‌وضوح موجب افزایش دمای اتمسفر، اقیانوس‌ها و زمین شده و با مقیاس و سرعتی بی‌سابقه در حال تغییر سیستم‌های آب و هوایی است. غلظت دی‌اکسید کربن موجود در اتمسفر به بالاترین میزان از دو میلیون سال پیش تاکنون رسیده است و امواج گرمایی، خشکسالی، سیل، بارش‌های سنگین و سایر رخدادهای فرین جوی، ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی، با شدت بیشتری رو به افزایش هستند.
در سال‌های اخیر تغییرات آب و هوایی و گرمایش جهانی صدمات جبران‌ناپذیری را به مناطق مختلف جهان وارد کرده است. براساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۲۱، ریسک‌های «شکست اقدامات برای مهار تغییرات اقلیمی»، «تغییرات آب و هوایی» و «از بین رفتن تنوع زیستی»، به‌عنوان سه مورد از پنج ریسکی که بیشترین تهدید را برای زندگی بشر خواهد داشت شناخته‌شده‌اند. 
اثرات گرمایش جهانی و تغییر اقلیم در کشور در مواردی چون افزایش متوسط دما، کاهش بارش‌ها، افزایش تعدد و شدت رخدادهایی مانند سیل و خشکسالی بروز یافته است. درعین‌حال مطالعات گسترده زیست‌محیطی نشان‌دهنده آن است که آسیب‌پذیری ایران از تغییرات اقلیمی، بیش از متوسط جهان است.
براساس نتایج مطالعات و مدل‌سازی‌هایی که توسط پژوهشگاه اقلیم‌شناسی انجام‌شده، تغییرات اقلیمی در ایران طی ۲۰ سال آینده، متوسط میزان بارش‌ها ممکن است با کاهش حدود ۱۰ درصدی مواجه شده و از طرف دیگر، تعداد بارش‌های سنگین و سیل‌آسا تا ۴۰ درصد افزایش خواهد یافت.
  اثر تغییرات اقلیمی بر منابع آب کشور
آسیب‌پذیری منابع آب و حساسیت آن‌ها در برابر تغییرات اقلیم ازجمله چالش‌هایی است که در سال‌های اخیر موردتوجه دولتمردان و دانشمندان قرار گرفته است. تغییر اقلیم بـر کمیـت و کیفیـت منابع آب تأثیر می‌گذارد و نیاز صنایع به آب، کشاورزی و آب شرب را متأثر می‌سازد. با توجه به افزایش میانگین دمای کره زمین تبخیر بیشتر خواهد شد و نیاز به آبیاری افزایش خواهد یافت. برای ایران که در کمربند خشک و نیمه‌خشک جهان قرار دارد، موضوع آب شیرین و مدیریت آن، حتی بدون آثار تغییرات اقلیمی، موضوعی حیاتی و بسیار پر‌اهمیت است که تغییرات اقلیمی بر اضطرار و پیچیدگی شرایط افزوده است.
هنگامی‌که می‌خواهیم راجع به تغییرات اقلیمی صحبت کنیم، باید توجه داشته باشیم که تغییرات میانگین وضعیت آب‌وهوا برای یک دوره زمانی میان‌مدت یا بلندمدت و در یک منطقه مشخص موردنظر است. مثلا در خصوص بارش‌ها باید به میانگین ۱۰‌ساله بارش در کشور توجه داشت که از حدود ۲۶۰ در سال‌های ۱۳۵۷-۱۳۴۸ به حدود ۲۲۰ در سال‌های ۱۳۹۷-۱۳۸۸ کاهش پیدا کرده است که این میانگین در تقریبا یک دهه گذشته،
 به کمتر ۲۱۳ میلی‌متر برای کل کشور رسیده است. بنابراین هم در خصوص تغییرات اقلیمی و هم در خصوص وضعیت بارش‌ها و منابع آب، به‌هیچ‌عنوان بر اساس چند بارش متوالی و حتی میزان بارش‌ها در یکسال نمی‌توان اظهارنظر کرد. کمااین‌که روند بارش سالیانه نیز در کشور ما همچنان رو به کاهش است. بر اساس گزارش شرکت مدیریت منابع آب ایران،  ارتفاع کل بارش‌های جوی از مهر ۱۳۹۹ تا مهر ۱۴۰۰، فقط ۱۵۵ میلی‌متر بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبلش ۵۰ درصد و نسبت به دوره بلندمدت ۵۰ ساله، ۳۵ درصد کاهش یافته است.
به‌طورکلی ایران با میانگین بارش۲۴۷ میلی‌متر برای کل کشور در ۵۰ سال اخیر در مقابل متوسط بارندگی در جهان که ۸۵۰ میلی‌متر است، یک کشور کم‌بارش به شمار می‌آید. اما این اعداد به‌تنهایی عامل مؤثر بر میزان منابع آب در دسترس نخواهد بود و عوامل دیگری هستند که اوضاع را بیش‌ازپیش بحرانی‌ خواهند کرد.
تحقیقات نشان می‌دهد تغییر اقلیم بر چرخه هیدرولوژی، منابع آب قابل‌دسترس، مدت، شدت، الگو و زمان بارش در مناطق مختلف، تغذیه آبخوان‌ها و سفره‌های آب زیرزمین، وقوع خشکسالی و سیل، تهی‌شدن مخازن آب‌های زیرزمینی، تغییر در نرخ تبخیر و تعرق گیاهان، تغییر الگوی جریان آب در زمستان و کاهش ذخایر برفی در کوهستان‌ها، بالاآمدن سطح آب اقیانوس‌ها و دریا، خشک‌شدن قنوات و چشمه‌ها، کاهش دبی چاه‌های عمیق، تغییر جهت جریان آب‌های زیرزمینی و شورشدن آبخوان‌ها تأثیر می‌گذارد. همچنین تغییر اقلیم روی کیفیت آب نیز تأثیر خواهد داشت. با رشد موجودات هوازی در دریاچه‌ها کیفیت منابع آب پایین آمده و هزینه تصفیه آب افزایش پیدا می‌کند.
یکی از مصداق‌های تغییرات اقلیمی، تغییر الگوی بارش است که در بسیاری از مناطق کشور قابل مشاهده است. این تغییرات می‌تواند به‌صورت کاهش در بارش باران و برف، تغییرات فصلی در بارش‌ها و یا افزایش بارش‌های شدید باشد مانند آنچه در جنوب و جنوب شرق کشور گاها رخ می‌دهد. باید توجه داشت که هرگونه رخداد بارندگی شدید و غیرمنتظره را نمی‌توان به تغییر اقلیم نسبت داد. اما وقتی می‌بینیم در یک دوره زمانی چندساله در مقایسه با دوره‌های گذشته، تعداد بارش‌های شدید مثلا از ۲ مرتبه در سال به ۷ مرتبه در سال تغییر می‌کند و این شرایط تداوم‌یافته و به‌دفعات در آن دوره تکرار می‌شود، آن‌وقت می‌گوییم این نتیجه تغییرات اقلیمی است.
مجددا یادآوری می‌گردد که بسیاری از پژوهشگران با استناد به نتایج مطالعات، کاهش میزان بارندگی در ایران طی یک دهه گذشته را تحت تأثیر تغییر اقلیم می‌دانند. در برخی پژوهش‌ها و مدل‌سازی‌ها پیش‌بینی می‌شود که در صورت افزایش ۲/۵ (دو و نیم) درجه‌ای دمای زمین، میزان بارش‌ها در ایران تا ۳۵ درصد کاهش یابد. از سال ۱۳۸۴ تاکنون، نمایه خشکسالی دهه‌ای کشور منفی بوده و از آن زمان تاکنون، کشور با خشکسالی انباشت‌شده مواجه بوده است. همه این‌ها نشان‌دهنده کاهش سرانه آب در دسترس است که افزایش جمعیت در این بازه زمانی آثار آن‌ را تشدید کرده است. مطالعات نشان می‌دهد بیشترین کاهش بارش و افزایش دما در زاگرس و شمال غرب کشور رخ خواهد داد و در مناطقی نیز، همچون جنوب و جنوب شرق بارش‌ها به‌شکل ناگهانی یا سیل‌آسا خواهد بود. حتی در صورت کاهش نیافتن میزان بارش‌ها، رویدادهای شدید اقلیمی رو به افزایش خواهد گذاشت و به‌جای بارش‌های پراکنده، بارش‌هایی ناگهانی و سیل‌آسا پس از دوره‌های خشک رخ خواهد داد که نه‌تنها قابل‌استفاده نخواهد بود، بلکه باعث بروز سیلاب و خسارت‌ خواهد شد؛ همچنان که در یک دهه گذشته، این رخدادها در ایران افزایش قابل‌توجهی داشته است.