مجتبی عظیمی رادفر
خداوند رزاق است و این رزاقیت را بر خود واجب کرده است. او خود در آیه ششم سوره مبارکه هود می‌فرماید: «وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُهَا وَيَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَمُسْتَوْدَعَهَا كُلٌّ فِي كِتَابٍ مُبِينٍ». این آیه به‌صراحت می‌فرماید رزق و معیشت تمام مخلوقات بر عهده خداوند است. این رزق، با اسباب و مسببات گوناگونی به بندگان و مخلوقات می‌رسد. حیوانات باید به شکار هم رزق خود را تأمین کنند و چرخه اکوسیستم و محیط‌زیست را فعال و در گردش بدارند. انسان‌ها نیز با فعالیت‌های اجتماعی، هم رزق خود را کسب می‌کنند و هم باعث رفع احتیاجات جامعه می‌شوند و برای کسانی که به هر دلیلی امکان کار کردن ندارند، بر گردن انسان‌ها سهم و حقی هست که باید آن را در قالب انفاق و زکات بپردازند. حق معلومی که خداوند از آن در آیه ۲۴ و ۲۵ سوره معارج سخن می‌گوید: «وَالَّذِينَ فِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ / لِلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ». بااین‌همه، خداوند از برخی بندگانش بی‌واسطه و شخصا پذیرایی می‌کند. رزق آن‌ها، بدون هیچ اسباب و مسبباتی مستقیما از آسمان نازل می‌شود. در قرآن نمونه‌ای از این ارزاق ذکرشده است.
قرآن کریم از نزول رزق بی‌حساب برای حضرت مریم خبر می‌دهد: «كُلَّما دَخَلَ عَلَيْها زَكَرِيَّا اَلْمِحْرابَ وَجَدَ عِنْدَها رِزْقاً قالَ يا مَرْيَمُ أَنّى لَكِ هذا قالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِ اَللّهِ إِنَّ اَللّهَ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ؛ هر زمان که زکریا در محراب [عبادت] بر او وارد می‌شد، رزق ویژه‌ای نزدش می‌یافت. [روزی در کمال شگفتی] گفت: ای مریم! این رزق ویژه برای تو از کجاست؟! گفت: از سوی خداست، یقیناً خدا هر کس را بخواهد، رزق بی‌حساب می‌دهد.» بر طبق این آیه حضرت زکریا بارها نزد مریم می‌رفته و آن اطعمه و اشربه را می‌دیده، اما یک‌بار دیگر نمی‌تواند از سؤال پرسیدن خودداری کند. این اطعمه و اشربه، بی‌شک خاص و اعجاب‌انگیز بوده‌اند چراکه در غیر این صورت، شاید حضرت زکریا آن‌همه با تعجب در مورد آن از مریم سؤال نمی‌کرد. علامه طباطبایی در همین مورد در تفسیر شریف المیزان می‌نویسد: « و در اين جمله، (رزقا) را بدون الف و لام آورده و اين اشاره است به اينكه رزق نامبرده، طعام معهود در بين مردم نبوده، همچنان که بعضى هم گفته‌اند: هر وقت زكريا به مريم سر می‌زد، ميوه زمستانى را در تابستان و ميوه تابستانى را در زمستان نزد او می‌دید. مؤید اين حكايت اين است كه اگر رزق نامبرده از طعام‌های معمول آن روز و طعام موسمى بود، نكره آمدن (رزقا) اين معنا را می‌رساند، كه زكريا هیچ‌وقت اتاق مريم را خالى از طعام نمی‌دید بلكه همواره نزد او رزقى را می‌یافت، و در اين صورت زكريا از پاسـخ مريم قانع نمی‌شد، براى اينكه پاسـخ مريم اين بود كه اين رزق از ناحيه خداست، و از ناحيه خدا بودن رزق اختصاص به رزق مريم ندارد، رزق همه مردم از ناحيه خدا است و جا داشت دوباره زكريا بپرسد اين رزقى كه خدا روزيت كرده به‌وسیله چه كسى به تو رسيده، چون ممكن است افرادى از مردم كه به معبد آمدورفت دارند برايش آورده باشند، حال چه اينكه هدف خدایى در نظر داشته باشند و چه هدفى شيطانى. پس‌ازاینکه می‌بینیم زكريا از پاسـخ مريم قانع شده، معلوم می‌شود رزق نامبرده رزق معمولى نبوده است.»
ذیل این آیه شریف روایاتی در منابع شیعه و سنی نقل‌شده که این کرامت الهی در مورد حضرت فاطمه سلام‌الله علیها نیز جاری‌شده است و این وجه تشابه بین این دو بانو وجود دارد که برای هر دو، رزق بهشتی و روزی بی‌حساب نازل می‌شد.
 نقل ماجرا در منابع اهل سنت
سیوطی مفسر بزرگ اهل سنت در روایتی طولانی از جابر روایت می‌کند: حضرت فاطمه به پیامبر خدا گفت: فدایت شوم خداوند غذایی برای ما فرستاد و آن را برای شما کنار گذاشتم؛ فرمود: آن را بیاور. وقتی فاطمه آن پارچه را که نان و گوشت در آن بود باز کرد، پیامبر فرمود: این غذا از کجا برای تو آمده است؟ حضرت فاطمه گفت:  پدر جان! از سوی خداست و خدا هرکه را بخواهد بدون حساب روزی می‌دهد. پس پیامبر حمد خدا کرد و فرمود: حمد خدایی را که تو را شبیه سرور زنان بنی‌اسرائیل قرارداد.‏ آلوسی بغدادی نیز همین روایت را نقل می‌کند با این تفاوت که در پایان آن آمده سپس پیامبر علی و حسن و حسین و همه اهل خانه‌اش را جمع کرد و همه از آن خوردند و سیر شدند و غذا به همان مقدار قبل باقی ماند و حضرت  فاطمه آن را بین همسایگان توزیع کرد.
 نقل ماجرا در منابع شیعه
این روایت به گونه‌ دیگری نیز در کتب روایی و تفسیری شیعه نقل‌شده که در اینجا به نقل یکی از این روایات اشاره می‌کنیم. شيخ طوسی از حذيفة بن يمان در ضمن داستان «قطيفه خيبری» كه پیامبر صلی‌الله علیه و آله   آن را به همراه جعفر بن ابی‏طالب از خيبر تهیه‌کرده بود و به حضرت علی عليه‌السلام بخشيد نقل می‌کند: اميرمؤمنان آن را در بازار مدينه به هزار مثقال طلا فروخت و همه آن را ميان فقرای مهاجر و انصار قسمت كرد. فردای آن روز رسول خدا صلی‌الله علیه و آله خود و برخی از اصحابش را كه همراه او بودند به خانه حضرت علی عليه‌السلام دعوت كرد و به حضرت علی فرمود: ديروز هزار مثقال طلا گرفتی. امروز من و اصحابم را مهمان كن. اميرمؤمنان نيز بدون ‏آن‌که چيزی بگويد، رسول خدا و اصحابش را مهمان كرد.
حذيفة بن يمان می‌گوید: ما پنج نفر بوديم من و عمار و سلمان و ابوذر و مقداد كه به همراه پیامبر به خانه علی علیه‌السلام رفتيم. علی نزد فاطمه رفت و نزد او کاسه بزرگی از نان و گوشت دید که بوی مشک می‌داد، آن را آورد و مقابل پیامبر و ما گذاشت. همه از آن خوردیم و سیر شدیم ولی چیزی کم نشد. پیامبر برخاست و نزد فاطمه رفت و پرسید: فاطمه این غذا از کجا آمده بود؟ پاسخ داد: از نزد خدا بود و خداوند هرکه را بخواهد رزق بی‌حساب می‌دهد. پیامبر درحالی‌که اشک شوق داشت نزد ما برگشت و می‌فرمود: سپاس خدای را که مرا زنده نگه داشت تا در مورد دخترم چیزی را دیدم که زکریا نزد مریم می‌دید.
خدای متعال به حضرت مریم رزق بی‌حساب می‌فرستاد و این کرامتی برای ایشان بود، کرامتی که سرور زنان عالم حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها نیز آن را در اختیار داشت و نزول طعام بهشتی و رزق بی‌حساب برای حضرت صدیقه طاهره موردقبول علمای شیعه و سنی است. زکریا بعد از دیدن کرامت خداوند به مریم، از خدا فرزندی طلب کرد به امید آنکه به او نیز کرامتی شود و نسل او ابتر نماند و خدا به او حضرت یحیی را عطا کرد؛ اما حضرت فاطمه خود ذریه رسول‌الله بود و کوثری که به گواه قرآن، جلوی قطع شدن نسل رسول‌الله را می‌گرفت. نکته جالب آن است که این رزق، به اتاقی نازل می‌شد که حضرت مریم به‌عنوان خدمتگزار بیت‌المقدس در آن ساکن بود و درواقع این رزق بی‌حساب، به مقدس‌ترین مکان توحیدی آن عصر نازل می‌شده است. اما در مورد حضرت فاطمه، این رزق به خانه آن حضرت نازل می‌شد. خانه علی و زهرا، بیت‌المقدسی که در روزی عجیب، درش آتش گرفت و تبدیل به بیت‌الأحزان شد!