نفیسه امامی 
این روزها عرضه خودرو از کانال بورس کالا به محل مناقشه میان موافقان و مخالفان این طرح تبدیل‌شده است. اواخر سال گذشته بود که نمایندگان اقدام به تدوین طرحی تحت عنوان «تحول بازار و صنعت خودروی سبک»برای اصلاح شرایط موجود بازار خودرو کردند. طراحان این روش امیدوار هستند با اجرای آن بتوان به متعادل شدن قیمت‌ها و حذف رانت و واسطه‌گری اقدام کرد.
یکی از محورهای مهم این طرح، عرضه خودرو در بورس کالا و چگونگی انجام آن است که به تصویب کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی رسیده و برای رأی‌گیری به صحن مجلس فرستاده‌شده، مورد اختلاف مجلس و وزارت صمت است. نمایندگان مجلس به‌عنوان موافقان عرضه خودرو از مسیر بورس کالا معتقدند آنچه در حال حاضر بازار خودرو را نابسامان کرده حضور دلالان و واسطه‌هاست، اما وزیر صمت باعرضه خودرو در بورس مخالف است و اعتقاد دارد که اجرای این طرح کار کارشناسی شده‌ای نیست. 
دهقان دهنوی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار نیز چندی پیش ضمن مخالفت باعرضه خودرو در بورس، گفته بود: «خودرو، کالای مناسبی برای ورود به بورس نیست، زیرا کالایی وارد بورس می‌شود که تا این حد دارای تنوع نباشد.»
صنعت خودروسازی در کشور سال‌هاست که بازیان انباشته زیادی روبه روست و بسیاری از کارشناسان دیکته قیمت به مدیران خودروساز را اصلی‌ترین دلیل برای وضعیت نامساعد مالی خودروسازان عنوان می‌کنند. این موضوع هم موردتوجه مدیران ارشد وزارت صمت قرار دارد و آن‌ها نیز بارها اعلام کردند برای نجات صنعت خودروسازی باید تغییرات اساسی در شیوه قیمت‌گذاری فعلی داده شود.
مخالفان عرضه خودرو از مسیر بورس کالا معتقد هستند چنانچه این مسیر برای عرضه خودرو نهایی شود این مسئله کمکی چندانی به کاهش التهابات بازار خودرو نخواهد کرد. 
در مقابل حجت‌الله فیروزی، سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس پیش‌تر در گفت‌وگویی با دفاع از طرح مجلس، عرضه خودرو در بورس کالا را موجب ایجاد تعادل در قیمت خودرو اعلام کرده و گفته بود: «با این روش افرادی اقدام به خرید می‌کنند که مصرف‌کننده واقعی بوده و درنهایت خودرو از حالت یک کالای سرمایه‌ای خارج می‌شود.» 
فیروزی اظهار کرده بود: «قیمتی که قرار است برای خودرو تعیین شود به‌گونه‌ای است که برای سایر کالاها در بورس انجام می‌شود، یعنی قیمت پایه مشخص می‌گردد و در انتها رقابت قیمت فروش را تعیین می‌کند. بنابراین به‌هیچ‌عنوان با قیمت‌گذاری دستوری برای خودرو در بورس مواجه نخواهیم بود.»
سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس به محدودیت‌های اعمال‌شده برای خرید خودرو از طریق بورس اشاره کرد و افزوده بود: «محدودیت‌هایی برای خرید خودرو از طریق بورس وجود دارد، بدین‌صورت که افرادی که اقدام به خرید خودرو از طریق بورس می‌کنند تا سه سال امکان فروش ندارند و در صورت فروش باید تا ۳۰ درصد از قیمت خودرو را به‌عنوان عوارض پرداخت کنند. هدف از ایجاد محدودیت این است که مصرف‌کنندگان واقعی اقدام به خرید از طریق بورس کنند.»
 عرضه خودرو در بورس روش مناسبی نیست
احمد نعمت بخش دبیر انجمن خودروسازان ایران در گفت‌وگو با «رسالت» طرح قیمت‌گذاری خودرو در بورس را روش مناسبی برای فروش ندانست و گفت: ما سال گذشته به کمیسیون صنایع مجلس که این طرح را ارائه داده اعلام کردیم این طرح قابل‌اجرا نیست، زیرا در این طرح قیمت پایه توسط شورای رقابت گذاشته می‌شود و خودرو به بورس می‌رود، اما فقط قیمت پایه به شرکت‌های خودروساز داده می‌شود، درحالی‌که خودروساز باید به‌طور مستقل پول محصول فروخته‌شده را برای هزینه‌های خود تقسیم کند نه اینکه برای آن تصمیم‌گیری شود.  
وی ادامه داد: شرکت فولاد مبارکه اصفهان که به‌مراتب انحصاری‌تر از صنعت خودرو است ورق خود را در بورس عرضه می‌کند و پول حاصل از فروش را به‌طور کامل برای خود برمی‌دارد و برای آن تصمیم‌گیری می‌کند، پس چرا شرکت‌های خودروساز اجازه چنین تصمیم‌گیری ندارند. من به کمیسیون صنایع مجلس پیشنهاد دادم این طرح یک سال به‌طور آزمایشی انجام شود و خودروسازان همه پول فروش را بنا به تصمیم خودشان هزینه کنند. 
نعمت بخش بابیان اینکه قیمت‌گذاری خودرو توسط شورای رقابت باعث ضرر و زیان بالای خودروسازان شده است، افزود: زیان انباشته دو شرکت اصلی خودروساز کشور بالغ‌بر ۸۵ هزار میلیارد تومان می‌شود. به‌عنوان‌مثال ایران‌خودرو در سال گذشته برای تولید هر خودرو، ۳۶ میلیون تومان زیان داده است که درمجموع تولیدات این کشور به حدود ۱۸ هزار میلیارد تومان ضرر و زیان می‌رسد.
دبیر انجمن خودروسازان ایران اضافه کرد: باوجود طرح ثبت‌نام و قرعه‌کشی خودرو بسیاری راه‌های دور زدن از آن را آموخته‌اند و ۸۰ درصد از این افراد را دلالان و ۲۰ درصد را خریداران واقعی تشکیل می‌دهند. وقتی شرکت‌های سازنده در حال زیان دهی هستند و مواد اولیه هم افزایش قیمت پیداکرده و دستمزدها بالا رفته است، قاعدتا بر کیفیت تولید خودرو نیز اثر می‌گذارد و مردم هم از کیفیت خودروها ناراضی می‌شوند.  
وی با اشاره به اختلاف قیمت خودرو میان کارخانه و بازار افزود: در دوره ریاست جمهوری مرحوم هاشمی رفسنجانی شورای اقتصاد با فروش خودرو در حاشیه بازار موافقت کرد، زیرا با فروش در حاشیه بازار سهم ۸۰ درصدی دلالان از بازار خارج شدند و سودی برای آن‌ها باقی نماند. درنتیجه وقتی تقاضا کاهش می‌یابد قیمت خودرو در بازار پایین می‌آید و دیگر دونرخی نخواهد بود و نیازی به قرعه‌کشی برای فروش نیست.   
نعمت ‌بخش در پایان بابیان اینکه مسئولان کشور شهامت تصمیم‌گیری برای تغییر وضعیت خودرو را ندارند، گفت: من تقاضای ملاقات با رئیس سازمان بازرسی کل کشور را از ماه‌های قبل داده‌ام تا برای بهبود وضعیت بازار خودرو راهکاری ارائه دهیم اما هنوز جوابی به این درخواست ما داده نشده است.  
 افزایش واسطه‌ها باعرضه خودرو در بورس
قیمت‌گذاری دستوری که یکی از اصلی‌ترین دلایل ایجاد زیان انباشته بالا برای صنعت خودروسازی محسوب می‌شود، با انتقادات زیادی روبه روست و مخالفان عرضه خودرو در بورس معتقدند باید به‌جای اجرای این طرح مجلس، مسئولان قیمت‌ها را آزاد اعلام کنند، زیرا عرضه خودرو در بورس کالا بازهم به ایجاد واسطه‌گری و عدم شفافیت منجر می‌شود.
امیر حسن کاکایی، کارشناس بازار خودرو نیز که از مخالفان طرح عرضه خودرو در بورس کالاست به «رسالت» اظهار کرد: من سال گذشته و زمانی که این طرح مطرح شد با آن موافق بودم، زیرا با این طرح از فاجعه ورشکستگی دو شرکت اصلی خودروساز جلوگیری به عمل می‌آورد. طرح عرضه در بورس دردسرهای زیادی داشت، اما از ادامه آن وضع به‌مراتب بهتر بود. 
عرضه خودرو در بورس مثل تولد جنین مرده است
وی ادامه داد: در هیچ کشوری کالایی مانند خودرو به‌صورت تکی در بورس عرضه نمی‌شود. بورس دارای مکانیسم حراج است و قیمت‌گذاری دستوری در آن معنا ندارد، درحالی‌که طراحان این روش درصدد هستند هم خودرو را در بورس عرضه کرده و هم برای آن قیمت‌گذاری دستوری کنند و به بهانه آن بخشی از پول خودروسازان را در جای دیگری هزینه کنند. این‌کار اکنون جوابگو نیست و بازار را هم با مشکل مواجه می‌کند. اکنون دو راه‌حل برای تعیین قیمت خودرو وجود دارد؛ یا باید قیمت‌گذاری آزاد شود یا روش فعلی ادامه پیدا کند. 
کاکایی بابیان اینکه عرضه خودرو در بورس مانند جنینی است که مرده به دنیا آمده و هیچ مزیتی ندارد، گفت: این روش تعداد واسطه‌ها را بیشتر می‌کند. سازمان بورس به‌تنهایی واسطه است و به مسیر رسیدن خودرو به مصرف‌کننده یک مانع اضافه می‌کند. رئیس‌جمهور منتخب قول کاهش فساد را داده است و یکی از راه‌های کاهش فساد ایجاد شفافیت در بازار و کوتاه شدن دست واسطه‌ها در کل زنجیره تولید است، اما ورود بورس به این بازار به معنای افزایش واسطه‌هاست. 
این کارشناس خودرو اضافه کرد: در سال گذشته به‌تدریج برای گروهی از خودروها قیمت را به بازار آزاد نزدیک کردند درحالی‌که صف تشکیل‌شده برای خرید آن خودروها بسیار کمتر از خودروهایی است که اختلاف قیمت زیادی با بازار دارند. به این معنا که بیشتر خریدارانی که قصد خرید ماشین از طریق قرعه‌کشی رادارند ترجیح می‌دهند خودرویی که اختلاف قیمت بیشتری با بازار دارد را خریداری کنند و این مسئله نشان می‌دهد قیمت‌گذاری دستوری فقط محلی برای رانت است. 
کاکایی با تأکید بر ضرورت آزاد شدن قیمت‌ها برای فروش خودرو گفت: وقتی قیمت خودرو به بازار آزاد نزدیک شود به‌تدریج مصرف‌کننده واقعی با سهولت بیشتری خریداری می‌کند. با لغو قیمت‌گذاری دستوری شفاف‌سازی هم بیشتر می‌شود چون میزان مالیات شرکت‌ها از فروش مشخص می‌گردد، اما از دلالان امکان گرفتن مالیات وجود ندارد، زیرا راه‌های دور زدن قانون توسط آن‌ها وجود دارد. 
وی در پایان عرضه خودرو در بورس را در شرایط فعلی روش مناسبی ندانست و افزود: اکنون فشار زیادی بر روی قطعه سازان و خودروسازان وجود دارد به‌طوری‌که گاهی توقف تولید به وجود می‌آید. روش‌هایی که تاکنون برای تعیین قیمت‌ها به کار گرفته‌شده، غلط بودند و اکنون هم آن روش‌های اشتباه در حال استفاده هستند.