وحید عظیم‌نیا
دولت روحانی که ۸ سال قبل با رهیافت نه به وضعی که محصول مدیریت محمود احمدی‌نژاد بود پا به میدان کشورداری گذاشت، این روز‌ها قدم‌به‌قدم پا در همان مسیری می‌گذارد که یار غار اسفندیار رحیم‌مشایی گذاشته است؛ یک روز پیرو برخورد دستگاه قضا با فساد اطرافیان، به عدالتخانه جمهوری اسلامی ایران حمله می‌کند و دیگر روز برای رویارویی با سایر قوا، خط قرمز تعیین می‌کند. در تازه‌ترین مورد نیز با لجاجت دولت، مجلس ناگزیر به رد کلیات لایحه بودجه شد تا روحانی نیز همانند احمدی‌نژاد آخرین سال سکانداری قوه مجریه را با بودجه چند دوازدهمیسسس سپری کند و ظاهرا اولین بار خواهد بود که در دولت روحانی، بودجه سالانه به‌صورت چنددوازدهم بسته می‌شود. سه شنبه هفته جاری، حجت الاسلام حسن روحانی؛ رئیس جمهور دولت دوازدهم در مجلس شورای اسلامی حضور نیافت تا این اقدام با انتقاد شدید محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس روبه رو شود. این در حالی‌است که مجلس شورای اسلامی با کلیات بودجه ۱۴۰۰ مخالفت کرد. لایحه بودجه ۱۴۰۰ به یکی از محورهای محل اختلاف دولت و مجلس شورای اسلامی تبدیل شده است. دولت اصرار دارد تا لایحه با اصلاحات اندک و به بیان دیگر همان‌گونه که از سازمان برنامه و بودجه آمده، در مجلس تصویب شود ولی مجلسی ها و کمیسیون تلفیق لایحه را حلال مشکلات اقتصادی کشور نمی دانند و دست به اعمال اصلاحات اساسی در آن زده اند.
موافقان و مخالفان
وکلای ملت بخش عمده شصت‌وپنجمین جلسه علنی خود را به بررسی گزارش کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۰ اختصاص دادند. در همان ابتدا علی بابایی کارنامی، کمال علی پور خنکداری، جبار کوچکی نژاد، محمدرضا پورابراهیمی، روح‌الله ایزدخواه، محسن زنگنه و سید احسان خاندوزی به‌عنوان مخالفان و ابوالفضل ابوترابی، احمد امیرآبادی فراهانی، محمدحسن آصفری، سیدکاظم دلخوش اباتری، محمد رشیدی، سیدمحمدرضا میرتاج الدین و احد آزادیخواه به‌عنوان موافقان لایحه بودجه ۱۴۰۰ ثبت‌نام کردند.
 استمرار غیبت روحانی
رئیس‌جمهور طبق معمول در جلسه بررسی کلیات لایحه بودجه شرکت نکرد و ترجیح داد در ستاد هماهنگی اقتصادی دولت برای مجلس خط‌ونشان بکشد به‌طوری‌که تدوین لایحه بودجه ۱۴۰۰ را برای مدیریت اقتصاد کشور در شرایط جنگ اقتصادی و برای مدیریت مسیر توسعه دانست و گفت ازنظر دولت تغییر در شاکله و محور‌های اصلی لایحه بودجه ۱۴۰۰ می‌تواند صدمات جدی به معیشت مردم و مسیر توسعه و مدیریت اقتصاد کشور وارد کند. البته محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه در جریان دفاع از لایحه بودجه ۱۴۰۰ در همان ابتدای سخنانش گفت اصل ۱۲۶ قانون اساسی از سوی رئیس‌جمهور به من تفویض شده است. این اصل تصریح دارد رئیس‌جمهور مسئولیت‏ امور برنامه‌وبودجه‏ و امور اداری‏ و استخدامی‏ کشور را مستقیما بر عهده‏ دارد و می‌تواند اداره‏ آن‌ها را به‏ عهده‏ دیگری‏ بگذارد.
پاسخ نادران به نوبخت
یکی از ایرادات نوبخت به گزارش کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۰، زیادشدن سقف این بودجه بود که الیاس نادران، رئیس کمیسیون در پاسخ به این ادعا گفت: بخش عظیمی از منابع اضافه‌شده در کمیسیون تلفیق ناشی از شفاف‌سازی ارز‌ها و  ریال‌های زیرفرشی است. ما افشا و علنی کردیم اگر دولت نگران است، می‌توان آن را به همان شیوه‌ای که بود برگرداند. پنهان‌کاری سخت نیست و افشاگری هزینه دارد که ما هزینه آن را پذیرفتیم. دولت با صادرات ۲/۳ میلیون بشکه نفت، ارز را ۱۷۵۰۰ تومان دیده، درواقع ۸ میلیارد را ۴۲۰۰ تومانی محاسبه کرده و باقیمانده را با ارز ۱۷۵۰۰ تومانی در نظر گرفته است. اگر دولت عرضه داشته باشد، ارز کشور را ارزان کند، ما ۵ هزار تومان این نرخ را کم می‌کنیم، شعار ندهید، ظرف ۳ سال گذشته ۵۰ میلیارد دلار ارز به واردکننده داده شد، اما قیمت روغن مصرفی از ابتدای سال ۱۰۰ درصد افزایش یافت. رئیس کمیسیون تلفیق تأکید کرد: ما در کمیسیون آمادگی داریم هر اصلاحی که مجلس صلاح بداند در لایحه بودجه اعمال کنیم، ولی از مجلس می‌خواهم بازی شعبده‌بازها را نکند، قطعا تمایل دولت به رد مصوبه کمیسیون است چراکه کمیسیون تلفیق انضباط مالی ایجاد کرده است و ساختار بودجه را اصلاح نموده است و ۳۲ هزار میلیارد تومان پول برای تولید کشور اختصاص داده و دولت از این موضوع عصبانی است.
 پاسخ قالیباف به نوبخت
محمدباقر نوبخت دربخش دیگری از سخنان خود  خطاب به رئیس مجلس شورای اسلامی گفت: گزارشات محرمانه خزانه هر هفته و هرماه تقدیمتان می‌شود. آیا دولت ۶۶ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان برای طرح‌های عمرانی تخصیص نداده است؟ محمدباقر قالیباف که اداره جلسه را بر عهده داشت، در پاسخ به نوبخت گفت: شما در اظهارات خود به اسناد محرمانه‌ای درباره نفت اشاره کردید که فقط به دست رؤسای قوا می‌رسد، اگر می‌دانید که در صادرات نفت در وضعیت فروش حداقلی به سر می‌برید و با سختی و مشکلات روبه‌رو هستید چرا در لایحه خود پیشنهاد فروش ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه را پیشنهاد دادید؟! براساس آنچه که پیشنهاد دادید هزینه‌های واقعی و قطعی را در لایحه بودجه الزامی کردید، این دوگانگی را چطور مجلس باید حل کند. بر همین اساس آقای بحرینی گفتند که ما در گزارش تفریغ بودجه ۴۱ درصد کاهش داریم و مجلس بر همین اساس فروش نفت قطعی را براساس یک‌میلیون بشکه و نهایتا تا ۱/۵ میلیون بشکه پیش‌بینی کرده است. البته ما خوشحال می‌شویم که صادرات نفتمان به ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه برسد. آقای نوبخت در ادامه اظهارات خود گفت: مشکلات لایحه بودجه باید بین دولت و مجلس حل شود، مجلس اصلاحاتی در لایحه دولت انجام داده، اما همه دوستان در دولت با این اصلاحات مخالفت کرده‌اند. این اشکال در مجلس اثر می‌گذارد.
 بودجه اسرارآمیز
این پایان همه ماجرا نیست چراکه پاسخ اصلی و فنی به اظهارات رئیس سازمان برنامه‌وبودجه از سوی سید شمس‌الدین حسینی، رئیس کمیسیون جهش و رونق تولید بود که پیش‌تر نیز ردای وزارت اقتصاد به تن داشته است، مطرح شد و نمایندگان بار‌ها با احسنت گفتن پاسخ او را تأیید کردند. طبق گزارش، حسینی در اخطاری با استناد به اصل ۷۵ قانون اساسی، گفت: شما می‌گویید که کمیسیون تلفیق عدد ۸۴۱ هزار میلیارد تومان را به هزار و یک‌صد و هزار میلیارد افزایش داد؛ بینی و بین‌الله شما نامه ننوشتید که ۵۳ هزار میلیارد تومان اوراق مالی جدید منتشر شود؟ آیا شما در بند (و) تبصره (۲) مبلغ ۹۰ هزار میلیارد تومان نگذاشتید و آیا اگر کمیسیون تلفیق این عدد را از دل تبصره‌ها به جدول اضافه کرد، اسم آن شفاف‌سازی یا تأیید کردن لایحه‌ای که مخفی‌کاری داشته، است؟ آیا شما در جریان نیستید وقتی ما پیشنهاد دادیم بندی که در تبصره (۵) تحت عنوان اسناد تسویه با رقم ۳۰ هزار میلیارد تومان گذاشتید و باز عددی در جداول نبوده است، این رقم را از اسناد تسویه که نوشته بودید افزایش پایه پول ثبت نشود، به‌عنوان افزایش بدهی دولت ثبت شود، این تناقض آشکار علمی شما را اصلاح و به اسناد خزانه تبدیل نکردیم؟
رئیس کمیسیون ویژه جهش و رونق تولید مجلس با قرائت این بیت از شعر حافظ «جرمش این بود که اسرار هویدا می‌کرد/گفت آن یار کزو گشت سر دار بلند» تأکید کرد: لایحه بودجه ۱۴۰۰ پر از اسرار است ضمن این‌که شما در مورد وابستگی به نفت گفتید، درحالی‌که دولت می‌خواست با فروش ۱۷/۳ میلیارد دلار مبلغ ۱۹۲ هزار تومان پول به خزانه بریزد، ما گفتیم با عدد ۱۵ هزار میلیارد دلار مبلغی که باید به خزانه ریخته شود بیشتر از این است؛ بنابراین درست نیست که ما رانت و فساد را ترویج کنیم و بعد بگوییم به دنبال دزد بدویم.  آیا این شما نبودید که وقتی عدد ۲/۳ میلیارد بشکه را مطرح کردید، رئیس دستگاه دیپلماسی شما گفته است این خلاف اقتصاد مقاومتی است و باعث آوردن ما در کنج و پایین آوردن قدرت مذاکره می‌شود، ما کجا با اقتصاد مقاومتی و موضوع محاصره اقتصادی مشکل داشتیم.
حسینی افزود: عدد ۱۷ هزار و ۵۰۰ میلیاردی که گفتید آیا شما در تبصره (۱) به این نکته اشاره نکردید که چنانچه نرخ ترجیحی ارز به ETS تغییر کند، منابع حاصل از آن خرج معیشت و سلامت می‌شود، عدد ETS، ۲۴ هزار  است و عددی که شما اعلام کردید ۱۱ هزار و ۵۰۰ است درحالی‌که شما خود در تبصره ۴ وقتی خواستید نرخ ارز را تبدیل کنید چه میزان قرار دادید یا در بند (ه) تبصره (۴) مگر برای ETS این رقم را نگذاشتید یا وقتی به اعداد صندوق توسعه ملی اشاره کردید مگر نرخ ETS را نگفتید. من واقعا تأسف می‌خورم و باید اعلام کنم وقتی به رئیس‌کل بانک مرکزی گفتم آیا شما می‌دانید برای ارقام تبصره (۱۴) مبلغ ۱۷ هزار و ۱۵۰ تومان محاسبه شده است، گفت: از آن خبر ندارم که گفتم از آقای پورمحمدی بپرسید.
عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس تصریح کرد: جرم کمیسیون تلفیق بودجه این بود که اسرار هویدا می‌کرد، چون فکر می‌کرد مردم حق دارند بدانند که بشکه نفت به چه سختی به دست می‌آید و به چه راحتی به حراج گذاشته می‌شود، مردم بدانید کالا‌هایی که می‌خرید با نرخ ETS است نه ارز ۴۲۰۰ تومانی بنابراین ما به دنبال کدام دزد بدویم، این گرگ سال‌هاست که با گله آشناست.
 رد کلیات بودجه
نهایتا کلیات لایحه بودجه ۱۴۰۰ در صحن علنی مجلس شورای اسلامی پس از چکش‌کاری حدود ۲ ساعته رد شد به‌طوری‌که از مجموع ۲۸۴ نماینده خانه ملت، ۲۶۱ نماینده حضور داشتند که ۲۵۹ نماینده در رأی‌گیری شرکت کردند یعنی فقط ۲ نماینده علی‌رغم حضور در صحن علنی در رأی‌گیری شرکت نکردند. این لایحه با ۹۹ رأی موافق (بیش از ۳۷ درصد)، ۱۴۸ رأی مخالف (بیش از ۵۶ درصد) و ۱۲ رأی ممتنع (حدود ۴ درصد) تصویب نشد. دولت مکلف است لایحه بودجه را اصلاح و به مجلس ارسال کند. پیش‌بینی می‌شود به علت کمبود زمان، برای ماه‌های فروردین و اردیبهشت و یا حتی برای خرداد بودجه دو و یا سه دوازدهم بسته شود.
 ماجرای قطع میکروفن نوبخت
به گزارش میزان، طبق بند ج ماده ۱۰۸ قانون «آئین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی»، در کلیات لایحه بودجه سالانه کل کشور پس از نطق رئیس‌جمهور، سخنگوی کمیسیون گزارش خود را ارائه می‌دهد سپس حداکثر ۵ نفر از نمایندگان به‌عنوان مخالف گزارش کمیسیون و ۵ نفر به‌عنوان موافق گزارش کمیسیون به‌ترتیب یک نفر مخالف و یک نفر موافق هرکدام حداکثر ۱۰ دقیقه صحبت می‌کنند. پس‌ازآن نماینده دولت به مدت  ۲۰ دقیقه و در پایان، سخنگوی کمیسیون صحبت می‌کند. مجموع زمان صحبت سخنگوی کمیسیون ۳۰ دقیقه خواهد بود؛ بنابراین رئیس سازمان برنامه‌وبودجه محاسبات در جلسه علنی دیروز مجلس شورای اسلامی به‌طور کامل از فرصت ۲۰ دقیقه‌ای نطق خود استفاده کرد. اما به نظر می‌رسد آنچه باعث حاشیه‌سازی شد به کم‌اطلاعی برخی‌ها از روال کار مجلس یازدهم است و یا احیانا   آگاهانه اقدام به حاشیه‌سازی کرده‌اند که ساحت دوم دور از ذهن نیست.
مجلس یازدهم برای جلوگیری از نطق بیش از زمان پیش‌بینی شده در قانون آئین‌نامه داخلی مجلس از سوی نمایندگان و جلوگیری از تضییع حقوق دیگران برای استفاده از مدت‌زمان پیش‌بینی شده برای نطق، اقدام به تنظیم خودکار سامانه‌های صوتی کرده است به‌طوری‌که بعد از اتمام زمان تعیین‌شده هر یک از ناطقان، میکروفن مجلس به‌طور خودکار قطع می‌شود.     کنایه روحانی به مجلس شورای اسلامی 
در همین زمینه رئیس جمهور در اظهارنظری با کنایه به مجلس آن‌ها را متهم به ناآگاهی در زمینه اعداد و ارقام موجود در لایحه کرده بود: «ماحصل فروش روزانه ۲ میلیون و ۳۰۰هزار بشکه نفت در لایحه دولت، معادل ۱۹۹هزار میلیارد تومان بوده است اما آقایان در مجلس، ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار را به یک میلیون و ۵۰۰هزار بشکه کاهش داده اند و در مقابل درآمد ۱۹۹ هزار میلیارد تومانی را در کمیسیون تلفیق به ۲۳۰ هزار میلیارد تومان، یعنی ۳۱ هزار میلیارد تومان وابستگی بودجه به نفت را افزایش داده اند عجب چشم بندی کرده اند! هرکسی که ۴ عمل اصلی حساب را بداند متوجه می شود که چه شده است.»
این رویه محدود به جلسه علنی  دیروز مجلس نبوده و از مدت‌ها قبل در مجلس شورای اسلامی روال است و نمایندگان نیز علی‌رغم قطع شدن میکروفن‌شان، این رویه را پذیرفته‌اند؛ بنابراین قطع میکروفن دیروز رئیس سازمان برنامه‌وبودجه هم بر اساس همین رویه بود و هیئت‌رئیسه مجلس هیچ دخالتی در آن نداشتند.