نفیسه امامی
روابط عمومی شرکت سپرده گذاری سهام عدالت از آزادسازی ۳۰ درصد سوم سهام عدالت در روز ۲۲ بهمن ماه خبر داده است تا از ابتدای سال آینده ۱۰۰ درصد سهام عدالت در پرتفوی شخصی افراد قرار بگیرد. این در حالی است که سیاست آزادسازی سهام عدالت و ورود حدود ۴۶ میلیون نفر به بازار سرمایه در ماه های اخیر بسیار بحث ‌برانگیز شده است. سهام عدالت از ۱۵ سال گذشته به نام مشمولان این طرح صادر شد، اما در اختیار دولت قرار داشت تا اینکه با دستور رئیس جمهور و به صورت پلکانی از مردادماه آزادسازی آن آغاز شد تا به زعم دولت از این طریق معیشت خانوار‌های دهک پایین جامعه به شکل مثبت تغییر ‌یابد. ضمن اینکه با رونقی که در بورس با وجود حجم بالای معاملات به وجود آمده بود، این اطمینان ایجاد شد که سهام عدالت به راحتی جذب بازار سرمایه می شود و با نقد شدن آن فشار کمتری به بازار منتقل می شود.بعد از آزادسازی ۶۰ درصد از سهام عدالت، بخشی از اقتصاددانان با اطمینان از اینکه این اقدام بازار را دچار شوک کرده است، بخشی از ریزش وسیع در بورس را ناشی از عرضه سهام عدالت و رفتار هیجانی سهامداران در فروش دانستند.
به باور آنها هرچند سهام عدالت پرتفوی ارزشمندی را داراست، ولی عرضه ۶۰ درصدی برای بازار زیاد بود و هیجان منفی را به بورس وارد کرد و باعث برهم خوردن تعادل شد. بخش دیگری از تحلیل گران بازار در دیدگاهی متفاوت بر این باور هستند که آزادسازی سهام عدالت در شرایطی که بسیاری از کسب و کارها به علت شیوع کرونا دچار رکود شده اند و مردم در تنگنای مالی قرار دارند، اقدام درستی از سوی دولت بود و افت شاخص به دلیل اصلاحی بود که انتظار آن می رفت و عرضه سهام عدالت تاثیر جزئی در این مسیر داشت. این فعالان بورس آزادسازی ۳۰ درصد سوم سهام عدالت را ظرفیت جدیدی در بازار تلقی می کنند، زیرا نقدینگی جدید، مشارکت بیشتری از سهامداران را به همراه می آورد. پتانسیل و ظرفیت بالای بازار سرمایه به اندازه ای برای جذب نقدینگی زیاد است که آزادسازی سهام عدالت نمی تواند تاثیر زیادی بر شاخص بگذارد. 
با وجود تفاسیر مختلفی که از آزادسازی سهام عدالت می شود، اجماع بر عرضه و تقاضای این سهام از طریق کارگزاری هاست تا با نظارت آنان تصمیمات هیجانی سرمایه گذاران خرد منجر به برهم خوردن نظم بازار و ایجاد صف های
 طویل فروش نگردد. «رسالت» در ادامه در گفت و گو با کارشناسان بازار سرمایه به تحلیل روند آزادسازی باقیمانده سهام عدالت پرداخته است. 
 اصلاح بازار با عرضه ۳۰درصد سوم سهام عدالت
فرزین آقابزرگی کارشناس ارشد بازار سرمایه در گفت و گو با «رسالت»، با اشاره به آزادسازی ۳۰ درصد سوم سهام عدالت بیان کرد: هرگونه عرضه ای که بیشتر از تقاضا باشد، بازار را به سمت اصلاح منفی هدایت می کند. از ابتدای سال ۹۹ افزایش قیمت سهام و شاخص به بازدهی بیش از ۳۰۰ درصدی رسید و با عرضه ETF و سهام عدالت به صورت پلکانی یکی از ناهماهنگ ترین سیاست های عرضه سهام در طول دوران خصوصی سازی صورت گرفت. 
آقابزرگی تصریح کرد: به طور کلی گرایش به سمت ایستایی و یا اصلاح قیمت ها در بازار وجود دارد و قبل یا بعد از ۲۲ بهمن ماه، روند عمومی عرضه ها از تقاضا پیشی می گیرد. این اصلاح قیمت منجر به حرکت بطئی شاخص تا انتهای سال می شود به این معنا که در بهترین حالت شاخص تا پایان سال ۲۰ درصد افزایش خواهد داشت و به ۱٫۷۰۰ می رسد. وی افزود: در خوشبینانه ترین
 حالت حجم کل سهام عدالت در حدود ۴۰۰ هزار میلیارد تومان است و اگر به طور متوسط ۲۰ هزار میلیارد تومان حجم معاملات روزانه در ۶ ماه ابتدای سال ۹۹ با این عدد مقایسه شود، معادل ۲۰ روز کاری در ۶ ماه ابتدایی سال در بورس خواهد شد. بنابراین میزان سهام عدالت آنقدر بزرگ نیست که بتواند به ریزش بازار سمت و سو دهد. آقابزرگی مسئله تاثیرگذار در اصلاح بازار را افزایش بیش از اندازه شاخص و عدم تناسب در ارزش ذاتی سهام عنوان کرد و افزود: این عوامل باعث گردید بازار به طور ذاتی به سمت اصلاح برود. بهانه هایی مانند عرضه سهام عدالت که ۳۰ درصد سوم آن در بهمن عرضه می شود و یا هرگونه خبری در این ارتباط، روند کلی اصلاح قیمت ها را در پی خوهد داشت و در بهترین حالت شاخص شکل ایستا پیدا 
می کند. وی با اشاره به تاثیرگذاری روانی عرضه سهام عدالت در اصلاح بازار گفت: طرح مباحثی پیرامون آزادسازی سهام عدالت از نظر روانی این برداشت که باعث منفی شدن سطح عمومی قیمت ها می شود
 را ایجاد کرده است. امکان آزاد سازی بخش عمده تری از سهام عدالت از ابتدای سال و عرضه سهام شرکت های دولتی در کنار آن بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی و ETF ها
 وجود داشت و می توانست شرایطی را فراهم کند که بازار به سمت افزایش فزاینده شاخص سیر نکند تا نیاز به اصلاح آن هم به وجود نیاید. تحلیلگر بازار سرمایه ادامه داد: بسیاری از کارشناسان بازار در زمان آزادسازی ۳۰ درصد ابتدایی سهام عدالت از دولت درخواست کردند وقتی کفه تقاضا بیشتر از عرضه است، عرضه ها افزایش پیدا کند، اما متاسفانه به این پیشنهاد ترتیب اثر داده نشد. وی انجام معاملات در بازار ثانویه را باعث ایجاد واگرایی در بازار سرمایه عنوان کرد و افزود: عدم تنظیم شرایط بازار و ظاهر شدن نواقص ساختاری مانند عدم امکان پذیرش میزان بالای کد معاملاتی برای ورود به بورس و ایجاد مبادی غیرمجاز برای سیگنال فروشی با انجام معامله در بازار ثانویه شکل گرفت و باعث به وجود آمدن اتکای بیش از حد به استراتژی جمع آوری نقدینگی از بازار شد، بدون توجه به این نکته که بیش از ۹۰ درصد از منابع در گردش در بورس زمانی به نفع تولید استفاده می شود که در بازار اولیه شکل بگیرد، نه در بازار ثانویه. هدف جذب نقدینگی به منظور عدم ورود به دیگر بازارها مانند ارز و طلا ،باعث ایجاد ناهماهنگی در بورس شد. 
آقابزرگی با اشاره به هدف دولت در آزاد سازی سهام عدالت بعد از ۱۵ سال گفت: همزمانی اجرای سیاست ها با هدایت نقدینگی ها به سمت بورس و بهره برداری از بهترین شرایط بازار سرمایه برای عرضه سهام، از مهمترین دلایل آزادسازی سهام عدالت توسط دولت بود. 
وی عرضه سهام عدالت توسط دولت را بهره برداری مقطعی از بازار سرمایه دانست و اضافه کرد: داشتن نگاه مقطعی به بازار سرمایه یکی از مخرب ترین آثار اقتصادی را در بلندمدت به همراه خواهد داشت. تامین منابع از بورس در کوتاه مدت، آثار مضاعف تورم را در سال های آینده به همراه دارد. 
آقابزرگی با اشاره به کاهش امکان فروش سهام عدالت بعد از آزادسازی ۳۰ درصد سوم گفت: فرهنگ سرمایه گذاری در اقتصاد کشور وجود دارد مبنی بر اینکه با مشاهده قیمت ها
 در محدوده زمانی، اغلب سهامداران آن را مبنای تصمیم گیری برای فروش سهام شان
 قرار می دهند، بنابراین بخش عمده ای از دارندگان سهام عدالت که ۶ ماه قبل ارزش سهام خود را ۱۵ میلیون تومان دیده اند و اکنون به ۷ میلیون کاهش پیدا کرده، از فروش صرف نظر می کنند.
 آزادسازی سهام عدالت، پتانسیل جدیدی برای بازار سرمایه
محمد آرام بنیار تحلیلگر بازار سرمایه با رد اینکه آزادسازی بخش آخر سهام عدالت باعث افت بازار خواهد شد، به «رسالت» گفت: آزادسازی ۳۰ درصد سوم اتفاق بسیار مثبتی است و باید از این اقدام دولت استقبال کرد. آزادسازی ۶۰ درصد قبلی هم باعث ریزش بازار نشد، زیرا بسیاری از سهام بیشتر از ارزش واقعی خود رشد کرده و ناچار به اصلاح بودند. همزمانی سهام عدالت شاید اثر ناچیزی بر اصلاح وضعیت بازار داشت، اما تاثیر جدی و صد در صدی نبود. 
وی ادامه داد: در زمان ریزش بسیاری از سهام شرکت ها بالا بود، اما اکنون قیمت ها
 کاهش پیدا کرده و اخبار مثبتی از درآمد و سودآوری شرکت ها آمده است و به طور منطقی نباید با کاهش مواجه شویم. بهترین اقدام دولت برای حمایت از شرکت های بورسی، حمایت از رشد و پایداری درآمد شرکت هاست، زیرا با این وجود بازار روند مثبتی را پیدا می کند.
آرام بنیار با تشریح دلایل عدم افت بازار با عرضه سهام عدالت گفت: بازار از فاز اشتباه همه سهام مثبت یا همه سهام منفی خارج شده است. سهام شرکت هایی که در بورس سودآوری بیشتری دارند باید مثبت باشند و سهام شرکت هایی که سودآوری زیادی ندارند، باید منفی شوند. تناسب میان سودآوری و ارزش و قیمت باید همواره برقرار باشد، نه اینکه وقتی بازار سودآور است سهامی که دارایی بیشتری دارند، مثبت شوند و سهامی که دارایی و سود مثبت ندارند هم مثبت باشند؛ چنین روند غلطی در بازار باعث ایجاد حباب می گردد. 
وی اضافه کرد: سهامداران جدید می دانند که نباید در همه سهم ها سرمایه گذاری کنند، بلکه باید سهامی را خریداری کنند که اخبار مثبت و روند سودآوری داشته باشند. به هر میزان شرکت ها به خوبی تبلیغ شوند و وضعیت مالی آنها به درستی تبیین گردد، سرمایه گذار عوام و یا دارنده سهام عدالت هرگز اقدام به فروش بی موقع آن نمی کند. رفتار هیجانی سهامداران به علت عدم در اختیار داشتن اطلاعات کامل است.    
آرام بنیاربا بیان اینکه آزادسازی سهام عدالت پتانسیل جدیدی برای بازار محسوب می شود، گفت: با عرضه سهام عدالت تعداد مشارکت کننده ها افزایش می یابند، درحالی که باید اجازه خرید و فروش به افراد نیز داده شود تا در مسیر شرکت های با سودآوری بیشتر قرار بگیرند. وی اضافه کرد: آزادسازی کدهای جدید و دارایی ها، باعث افزایش مشارکت می شود و در صورتی که اخبار مثبتی در بازار باشد و مدیریت شرکت ها به درستی عمل کنند، نقدینگی بیشتری را می توانند جذب نمایند. این کارشناس بورس درباره بهترین روش برای آزادسازی سهام عدالت گفت: می توان عرضه و تقاضا را به کارگزاری ها سپرد تا آنها با هماهنگی شرکت ها و سازمان بورس اقدام به این کار کنند، به این معنا که کارگزاران ناظر سهام عدالت، سهام را تجمیع نمایند تا به دست مردم خرد نیفتد. 
آرام بنیار در پایان یادآور شد: میلیون ها سهامدار سهام عدالت که اطلاعات کاملی هم ندارند، شاید سهام شان را با قیمت پایین به فروش برسانند که این باعث برهم خوردن نظم بازار می شود، اما با حضور کارگزار ناظر سهام عدالت، عرضه و تقاضای بهتری انجام می گیرد.