کرونا بازهم در کمین است
گروه اجتماعی- زهره سادات موسوی
هنوز هم راه مبارزه و شکستن شاخ کرونا، گسستن زنجیره انتقال است و اگر این اتفاق رخ ندهد، با چرخش ویروس در جامعه، بر شمار مبتلایان و فوتی‌ها افزوده می‌شود تا جایی که شاید هشدار وزیر بهداشت مبنی بر چهاررقمی شدن آمار فوتی‌ها نیز محقق شود. برای گسست این زنجیره راهی جز اعمال محدودیت‌های شدید باقی نمانده، به همین علت پس از ابراز نگرانی‌های پیاپی وزیر بهداشت و نامه‌های گلایه‌آمیز دست‌اندرکاران نظام بهداشت به رئیس‌جمهور درنهایت دولت برای تعطیلی دوهفته‌ای تحت عنوان تعطیلی فراگیر از هفته اول آذر متقاعد شد و تمام نهادهای ذی‌ربط برای اجرای این دستورالعمل پای‌کار آمدند. هرچند عده‌ای یا خطر را به‌درستی حس نکردند و یا غم نان آنان را واداشت از الزامات و دستورالعمل‌های بهداشتی تخطی کرده و با کرکره‌های نیمه‌باز به کسب‌وکار بپردازند و برخی هم در این میان از دورهمی‌های خانوادگی خود دست نکشیدند اما گزارش‌های میدانی حکایت از آن دارد که همکاری مردم در اجرای محدودیت‌ها چندان هم بد نبوده است. تغییر وضعیت تهران و برخی شهرها از قرمز به نارنجی شاید گواه همین موضوع باشد و اظهارات سخنگوی ستاد ملی مبارزه با کرونا، گویای آن است که محدودیت‌های اعمال شده از اول آذر ، میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی را به بالای ۹۰ درصد رسانده، هرچند گفته می‌شود برای مشاهده نتایج ملموس‌تر باید صبورتر بود اما شواهد آماری نشانگر کاهش اندک فوتی‌ها و ثابت ماندن موارد مثبت روزانه است که کاهش آن قدری زمان‌بر بوده و هنوز برای قضاوت زود است، از دیگر سو، چنانچه مراکز و صنوف به یکباره بازگشایی شوند، آمار مبتلایان روزانه کاهش محسوسی به خود نمی بیند و این بدان معناست که عملاموفقیتی نصیب دست‌اندرکاران امر نشده و باید به دنبال اشکالات در تصمیم‌گیری و خلأهای اجرایی از سوی دولت و یا مردم گشت، به‌ویژه آنکه فرمانده ستاد مقابله با کرونا در کلان‌شهر تهران گفته: «شرایط تهران هنوز شکننده و ناپایدار است و بازگشایی‌های شتاب‌زده می‌تواند باعث تکرار تجربه تلخ اردیبهشت‌ماه شود.»
زیرپوست شهرهای به‌ظاهر تعطیل چه می‌گذرد؟
همان روزهای نخست اعمال محدودیت‌ها، خیابان‌ها و بزرگراه‌ها با حجم ترافیک بالا و متروها و اتوبوس‌های شلوغ، قاب‌هایی بودند که هر بیننده‌ای را به تعجب وامی‌داشتند و سؤالی که به ذهن‌ها متبادر می‌شد، این بود که مردم باوجود تعطیلی فراگیر به کجا می‌روند، چون ترافیک‌ها هیچ تفاوتی با روزهای قبل از اعمال محدودیت‌ها نکرده بود و این فکر در ذهنمان پروبال گرفت که لابد در داخل خانه‌ها، شرکت‌های خصوصی، کارگاه‌های زیرزمینی و پشت کرکره‌های به‌ظاهر بسته مغازه‌ها و پاساژها و در زیرپوست شهرهای ظاهراتعطیل، همه‌چیز به‌مانند سابق به راه است، باید بی‌اغراق گفت، دو هفته تعطیلی، آن‌قدر تبصره داشت که گویی همه‌جا باز است و شاید اگر به‌جای ذکر مشاغل و واحدهایی که می‌توانند باز باشند از آن‌هایی که ملزم به تعطیلی بودند، نام‌برده می‌شد، در وقت و کاغذ صرفه‌جویی بیشتری صورت می‌گرفت. اینجاست که باید پرسید، آیا تعطیلی فراگیر به معنای واقعی کلمه، ما را به نتایج مطلوب‌تری در مقایسه با محدودیت‌های اعمال‌شده کنونی می‌رساند؟
آیا آخرین تیر ترکش مدیریت بیماری پرتاب شد؟
پیش‌تر وزیر بهداشت، محدودیت‌های جدید را برای قطع زنجیره انتقال بیماری و دادن فرصت تنفس به کادر درمان مؤثر دانسته و تأکید کرده بود: « غفلت در این مقطع چه از سوی مردم و مسئولان یعنی پرتاب آخرین تیر ترکش مدیریت بیماری و ما باید قاطعانه پای محدودیت‌ها باشیم و اگر کسی تخلف کرد قاطعانه با او برخورد کنیم. » البته کارشناسان موفقیت این محدودیت‌ها را درگرو اقدامات همراه آن می‌دانند. اقداماتی که وزیر بهداشت در خصوص آن‌ها می‌گوید: «محوریت این طرح بر مبنای بیماریابی زودرس، قرنطینه بیماران شناسایی‌شده، حمایت از بیماران در طول زمان قرنطینه، شناسایی مواردی که با فرد مبتلا در ارتباط بوده‌اند و کشف خوشه‌های گرفتار است. » این اقدامات در قالب طرح بزرگی به نام شهید سلیمانی و با همکاری وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و سازمان بسیج مستضعفین به‌صورت محله محور و خانواده محور از آبان ماه به اجرا درآمده‌است. همچنین تولید کیت‌های تشخیص سریع آنتی‌ژن کرونا با امکان تشخیص در کمتر از ۲۰ دقیقه ازجمله اقداماتی بوده که در راستای تحقق این طرح انجام‌شده است. روشی تشخیصی که به گفته سید علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی « غربالگری، شناسایی، درمان بیماران و همین‌طور ردیابی افرادی که با مبتلایان کرونایی در تماس بوده‌اند را سریع‌تر و راحت‌تر می‌کند و کمک قابل‌توجهی به کنترل پاندمی کرونا خواهد کرد. » اما آنچه مسلم است این‌که برای اظهارنظر در مورد اثرگذاری این اقدامات و محدودیت‌ها باید همچنان صبر کرد و دید آیا به گفته وزیر بهداشت تیر آخر را از چله رها کرده‌ایم یا نه و آیا این تیر به هدف خورده است؟
تعطیلی‌ها باید موارد مثبت روزانه را کاهش دهد
گفته می‌شود بیماریابی فعال و شناسایی موارد ابتلا و همچنین افرادی که با موارد مثبت در تماس هستند در کنترل بیماری بسیار حائز اهمیت است. پیش‌تر وزیر بهداشت در همین زمینه اعلام کرده بود « درزمینه‌بیماریابی زودرس تعداد تست‌هایمان را از ۲۵ هزار به‌روزی ۴۰ هزار تست و با ورود رپید تست‌ها به‌روزی ۱۰۰ هزار تست خواهیم رساند.»
بیماریابی باید فعال‌تر و وسیع‌تر شود
«سید علیرضا ناجی» رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام چند اقدام را به‌طور همزمان در کنترل شیوع بالای کرونا ویروس در کشور مؤثر دانسته و در گفت‌وگو با «رسالت» بیان می‌دارد: « اولین اقدام این است که بیماریابی‌مان بسیار فعال‌تر و وسیع‌تر باشد. این مستلزم این است که ما یکسری فعالیت‌ها را افزایش دهیم به‌عنوان‌مثال کلینیک‌های ما باید توانایی انجام تست‌های بسیار زیاد را داشته باشند. در این مورد وزارت بهداشت از قبل در حال برنامه‌ریزی روی این موضوع بوده و اکنون نیز استفاده از کیت‌های سریع شناسایی کووید را علاوه بر ظرفیت‌های آزمایشگاهی که پیش‌تر در قالب روش‌های مولکولی وجود داشته افزایش داده است. این‌یک اصل مهم است. همچنین در کنار شناسایی موارد مثبت باید شناسایی افرادی که در تماس با افراد بیمار هستند را در دستور کار قرار دهیم و چنانچه تست آن‌ها نیز مثبت شد حتی اگر علامت نداشته باشند
آن‌ها را نیز قرنطینه کنیم. در مراحل بعد، درمان افراد بیمار و بستری کردن آن‌ها در صورت لزوم اهمیت دارد، از آن‌سو، ما محدودیت‌های بسیار شدیدی گذاشتیم و دو هفته نیز از اعمال آن‌ها گذشته است
بنابراین باید اعدادی که در این مدت به دست می‌آوریم را بررسی کنیم و ببینیم به چه شکل است. آیا اعداد ما رو به کاهش است؟ آیا می‌توانیم جامعه را آزادتر کنیم؟ یا بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده باید این روند را ادامه بدهیم تا زمانی که گردش ویروس به معنای موارد مثبت شناسایی‌شده هرروزه کاهش پیداکند. لذا تا زمانی که این موارد مثبت همچنان بر روی عدد ۱۳۰۰۰ است مطمئناسیاست محدودیت در جامعه باید ادامه داشته باشد و شاید حتی ما را به این نتیجه برساند که محدودیت‌ها را شدیدتر کنیم.»
وی بابیان این‌که مشاهده تأثیرگذاری تعطیلات بر روی آمارها به زمان بیشتری نیاز دارد، می‌گوید: « نکته مهم این است که ما بتوانیم تعداد موارد مثبت روزانه‌مان را کم کنیم. در هفته دوم شاهد سختگیری‌ها و محدودیت‌های بیشتری بودیم. محدودیت‌های بیشتر به ما کمک خواهد کرد تعداد موارد روزانه شناسایی‌شده بیشتری داشته باشیم. درنهایت دیتاها و اطلاعات به‌دست‌آمده در تشخیص این‌که چه میزان باید محدودیت‌ها را بیشتر کنیم و یا در چه شرایطی محدودیت‌ها را به‌مرور برداریم به ما کمک می‌کنند.»
این عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی در مورد این‌که چرا تغییرات محسوسی را در آمار مبتلایان و فوتی‌های ناشی از کرونا در مدت تعطیلات دوهفته‌ای شاهد نبودیم خاطرنشان کرد:
« ما هنوز تعداد موارد مثبت روزانه‌مان کاهش پیدا نکرده است و این یعنی باید محدودیت‌های بیشتری در جامعه داشته باشیم تا بتوانیم عدد ورودی را کم کنیم. در اظهارات چند روز پیش سخنگوی ستاد ملی مبارزه با کرونا نیز این مسئله مطرح بود و ایشان گفتند ما همچنان مراقبت می‌کنیم تا ببینیم آمارهای روزانه‌مان به چه صورت است.
در حال حاضر تنها چیزی که در این مورد دیده‌شده این است که تعداد روزانه مرگ‌ومیر تا حدودی کاهش پیداکرده است اما معتقدم تا زمانی که نتوانیم ورودی موارد مثبت را کاهش دهیم شاید چندان توفیقی در موارد دیگری که متعاقب آن پیش می آید، نداشته باشیم. درهرصورت باید منتظر بمانیم و ببینیم آیا تعطیلات موقتی که به این صورت اجرا می‌شود، می‌تواند در این موضوع مؤثر واقع شود یا خیر.»
فرمان پذیری مردم در کشورهای موفق
ناجی در بخشی دیگری از سخنانش، یکی از دلایل موفقیت کشورهایی که توانسته‌اند کووید ۱۹ را به‌خوبی کنترل کنند، موضوع فرمان پذیری مردم این کشورها در رعایت دستورات بهداشتی و احترام دولت و ملت نسبت به یکدیگر دانسته و با تأکید بر این نکته که بخشی از موفقیت کار بر عهده مردم است اظهار می‌دارد: « بخشی از موضوع به فرهنگ‌سازی برمی‌گردد. درهرصورت مردم باید به‌سلامت خود فکر کنند. نمی‌خواهم بگویم ما در سیاست‌های کنترلی که توسط دولت اعمال‌شده است موفقیت زیادی داشتیم و کارهای خوبی انجام دادیم که اگر چنین بود قطعاوضعیت به شکل فعلی نبود، اما درهرصورت اکنون تغییرات مثبتی در سیاست‌ها به وجود آمده است. چنانچه به کشورهای مختلفی که اکنون در حال کنترل کووید هستند نگاه بیندازید می‌بینید کشورهای موفق خصوصیت‌هایی داشته و دارند که منجر به موفقیت‌شان در کنترل بیماری شده است. یکی از این ویژگی‌ها، فرمان پذیری در پذیرش و رعایت دستورات بهداشتی است که توسط سرپرستان بهداشت و سلامت جامعه به مردم منتقل می‌شود. یعنی احترامی که دولت و ملت به یکدیگر می‌گذارند. اوج این شاخصه را در کشورهایی مثل ژاپن، نیوزلند یا در کره جنوبی و بافاصله در مورد کشوری مثل سوئد می‌بینیم. البته کشورهایی که نام بردم تفاوت‌هایی در چرایی موفقیت‌ها داشته‌اند اما واقعیت این است که در مورد ژاپن حتی قبل از این‌که دولت مردم را موظف کند، همه افراد ماسک می‌زدند و در تجمعات ظاهر نمی‌شدند. این نشان می‌دهد که این افراد خودشان انتخاب کردند
این کارها را انجام بدهند. کنترل کردن رفت‌وآمد در خانواده‌ها یکی از مؤلفه‌های بسیار مهم است. دولت که نمی‌تواند تک‌تک افراد را کنترل کند. در این مورد جامعه خود باید به این مهم برسد. البته این طبیعی است که به خاطر طولانی شدن کنترل بیماری در ایران مهار پذیری و تحمل‌پذیری مردم پایین آمده است اما عدم رعایت‌ها نیز این روند را از آنچه هست طولانی‌تر خواهد کرد. البته اشتباه دولت این بود که بر روی تعامل خود با مردم کار نکرد. درهرصورت ما اکنون در این مرحله هستیم و همه مردم باید به این موضوع توجه کنند که بخشی از کار ازجمله رفت‌وآمد نکردن و سفر نرفتن دست خودشان است. خیلی از این‌ها به مسائل اجتماعی برمی‌گردد که باید در مورد علل آن بررسی و موشکافی صورت بپذیرد.»
جامعه‌شناسی و روانشناسی مردم را در نظر نگرفتیم
وی اعتماد مردم به سیاست‌های بهداشتی که توسط دولت‌ها اجرا می‌شود را یکی از مؤلفه‌های بسیار مهم دانسته و در این خصوص می‌گوید: « در این مورد کشورهایی که مثال زدم، سرآمد هستند. ما مؤلفه‌های دیگری نیز در کنترل بیماری داریم، این‌که سیاست‌های دولت در محدودسازی جامعه برای جلوگیری از شیوع ویروس چه میزان هوشمندانه بوده است یا این‌که در یک کشور چه امکانات و بستر تکنولوژی جهت انجام تست و خدمات بهداشتی وجود داشته باشد و چه میزان بتواند مردم کشور خود را نسبت به واردکردن واکسن امیدوار کند. فکر می‌کنم ما یک موضوع را در کنترل کووید در نظر نگرفتیم و آن جامعه‌شناسی و روانشناسی مردم است. دولت نیز از ابتدا سیاست‌های چندان خوبی را اعمال نکرد که این باعث شد کنترل اپیدمی طولانی شده و خستگی یا حتی عدم پذیرش از سوی مردم را به همراه داشته باشد. درهرصورت بعدازاین حتماسیاست‌ها باید اصلاح شود و از مردم نیز خواسته شود خود به‌شخصه رعایت کنند. نکته کلیدی این است که مردم ما این موضوع را قبول کنند و میزان رعایت خود را هر چه بیشتر کنند. هرچند اصلانمی‌خواهم موضوع شکست در کنترل اپیدمی در ایران را تنها به گردن مردم بیندازم چراکه دولت نیز سیاست‌های بهداشتی خوبی را در پیش نگرفت و نتیجه همه این‌ها شرایطی است که در آن قرار داریم.»
ملاک در موفقیت طرح‌ها پایین آمدن تعداد موارد مثبت روزانه است
ناجی، موفقیت اصلی را در شکستن عدد موارد مثبت روزانه می‌داند و معتقد است: تا زمانی که این عدد پایین نیاید ما در کنترل گردش روزانه ویروس به هیچ توفیقی دست نیافته‌ایم: « نکته اصلی این است که ما همچنان بر روی ۱۳ هزار مورد مثبت در هرروز مانده‌ایم. تا شرایطی را ایجاد نکنیم که این عدد شکسته شود به موفقیت در کنترل کووید دست نخواهیم یافت. البته این موضوع زمان‌بر است اما هدف اصلی باید همین باشد. تا همین چند ماه پیش این عدد پایین بود اما اکنون بالا رفته است و این به معنای شیوع بالای بیماری است. اساسادر کنترل اپیدمی کووید باید زنجیره انتقال ویروس را شکست و این زنجیره با همین محدودیت‌های ایجادشده شکسته می‌شود. این‌که بعد از دو هفته اعمال محدودیت می‌بینیم این عدد تغییر ملموسی نداشته است یعنی یک جای کار ایراد دارد، هرچند تعداد مرگ‌ومیر پایین آمده باشد. متأسفانه عدد مرگ‌ومیر واقعی و بسیار ملموس و ناراحت‌کننده است اما برای کنترل کووید، ملاک پایین آمدن آن عدد اولیه روزانه مثبت است. حال ممکن است تحت تأثیر برنامه غربالگری بسیار وسیع عدد بالا رفته باشد یا این‌که ما نقصی در سیستم اطلاعاتی‌مان داشته‌ایم به این معنی که اطلاعات موجود بوده اما نمی‌توانستیم از آن‌ها استفاده کنیم و حال که این نقص برطرف شده است آمار بالا رفته باشد، اما درهرصورت ما دوست داریم به‌روزی برسیم که تعداد موارد مثبت روزانه بسیار پایین بیاید. این‌که تعداد فوتی‌هایمان پایین بیاید و یا بیمارستان‌ها و درمانگاه‌هایمان خلوت بشوند بسیار جای خوشبختی است اما بازهم تأکید می‌کنم پایین بردن تعداد موارد مثبت روزانه اعلامی که نشانه پایین آمدن گردش ویروس در جامعه بوده، مهم‌تر از هر چیزی است.»
اهمیت تعطیلی‌ها در کنار بسته پیشنهادی سازمان جهانی بهداشت
به‌هرروی، کارشناسان اعمال محدودیت‌های تردد و تعطیلی برخی صنوف را بدون اجرای اصول اولیه در کنترل اپیدمی اعم از بیماریابی، ردیابی افراد تماس داشته با فرد بیمار و قرنطینه این افراد اقدامی پرهزینه و بی‌اثر می‌دانند. حمید سوری، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در همین راستا می‌گوید: « کنترل اپیدمی به‌صورت اقدامات جزیره‌ای، بدون استناد به مطالعات بومی و علم اپیدمیولوژی نتیجه‌ای نخواهد داشت و آنچه می‌تواند به کنترل اپیدمی در کشورمان کمک کند، همکاری همه‌جانبه سازمان‌ها و نهادهای کشور و مشارکت فعال مردم در اجرای بهینه طرح تکمیلی کنترل اپیدمی موسوم به طرح «شهید سلیمانی» خواهد بود که با همکاری نزدیک وزارت بهداشت و بسیج از ۲۰ آبان ماه در کشور شروع‌شده است.»
«مسعود یونسیان» استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران هم در گفت‌وگو با «رسالت» تعطیلی‌ها را بسته کاملی ندانسته و بابیان این‌که اصل بسته پیشنهادی سازمان بهداشت جهانی که اثربخشی آن به اثبات رسیده، در کشور ما اجرایی نشده است، می‌گوید: « اصل بسته پیشنهادی سازمان جهانی بهداشت همان بحث جداسازی، ردگیری تماس‌ها و همین‌طور جداسازی افراد تماس یافته است و تا جایی که می‌دانم هیچ‌کدام از این‌ها در این محدودیت‌ها انجام نشدند. اقداماتی مثل جلوگیری از تردد خودروها یا خروج خودروها از شهر انجام‌شده است که بیشتر از این‌که بتوانند تأثیر واقعی داشته باشند
به دلیل عدم برخورداری از دلایل علمی کافی،بیشتر ارزش شعاری و نمادین داشتند. از طرف دیگر حتی قبل از این‌که این طرح اجرا شود موارد شروع به کاهش کرده بودند، که به نظر می‌رسد بیشتر تحت تأثیر همان سیر همیشگی است که بعد از مدتی که از قله می‌گذشتیم این بیماری شروع به کاهش می‌کرد.»
انجام اقدامات اصلی سخت اما شدنی!
یونسیان، هرچند تعطیلی مجدد بعدازاین دو هفته تعطیلی را توصیه نمی‌کند اما بر محورهایی برای موفقیت کنترل بیماری اشاره‌کرده و خاطرنشان می‌کند: « بعد از کاهش موارد که به آن اشاره کردم
بخش زیادی از آن سیر طبیعی بوده و هنوز زود است بخواهیم تأثیر محدودیت‌ها را ببینیم، بهترین کاری که می‌شود انجام داد، همان جداسازی افراد تماس یافته با موارد بوده که متأسفانه تاکنون عملیاتی نشده است. البته عملیاتی کردن این مهم در شرایطی که تعداد موارد بسیار زیاد است، سخت بوده اما مهم‌ترین نکته برای موفقیت این است که درست همان زمانی که همه خسته شده‌اند و فکر می‌کنند اکنون زمان استراحت است، اقدام اصلی انجام بگیرد. درواقع زمانی که تعداد موارد ما کم می‌شود، توانایی سیستم بهداشت برای جداسازی موارد مثبت و همچنین ردیابی موارد تماس قطعابیشتر خواهد بود. به نظرم صحبت‌هایی که درزمینه اختصاص هتل‌ها، مسافرخانه‌ها و اقامتگاه‌ها برای قرنطینه افراد مطرح‌شده اگر عملیاتی شود، می‌توانیم از طریق آن موج چهارم کرونا را بسیار کوتاه‌تر و روان‌تر داشته باشیم. البته این تعطیلی‌ها و اقداماتی که جنبه نمادین دارند قابل‌تقدیر است، اما اصولامهم‌ترین توصیه‌ها اولین توصیه‌ها در یک بسته هستند که آن‌ها انجام‌نشده‌اند، لذا انتظار نداریم تأثیر جدی‌ای را شاهد باشیم، مگر آنکه اقدامات اصلی انجام شود. اقدامات اصلی نیز به‌ظاهر و بر روی کاغذ ساده هستند اما مسلم است نیاز به همکاری بین بخشی داشته و انرژی، جدیت و عزم زیادی را برای عملیاتی شدن نیاز دارند اما فکر می‌کنم در توان‌بخش بهداشت و سایر بخش‌ها باشد که این کار را عملیاتی کنند.»
یونسیان پیش‌تر هم در گفت‌وگو با «رسالت» این را مطرح کرده بود که «در برخی کشورهای موفق، بدون تعطیلی گسترده و صرفابا بیماریابی وسیع و شدید، جداسازی بیماران و پیگیری شدید و دقیق افراد تماس یافته با بیماران، توانسته‌اند اپیدمی را به نحو مؤثر و مقرون‌به‌صرفه‌ای مدیریت کنند. متأسفانه ایران مشکل را از ابتدا جدی نگرفت و از فرصت طلایی تعطیلات نوروزی به نحو احسن استفاده نکرد. گرچه تعطیلی نسبی ابتدای سال، بخشی به‌عنوان سیاست دولت و بخشی هم به دلیل تعطیلات نوروز باعث شد که به‌اصطلاح کمر انتقال بیماری بشکند، اما به دلیل عدم اجرای بندهای بعدی، اجرای مداخلات نامؤثر، سست کردن رفتارهای بهداشتی، و عدم بسیج همه نهادها و ارگان‌های دخیل در کنترل مشکل، درست همان موقع که قسمت وسیعی از آتش را خاموش کرده بودیم به فکر خاموش کردن شعله‌های کوچک پراکنده به‌جامانده از آن نبوده‌ایم و این باعث شد با آتش بسیار گسترده‌تر و شعله‌ورتری به نام موج دوم مواجه شویم. باز عدم‌مداخله سریع و مناسب بعد از فروکش کردن موج دوم منجر به این شد، که‌موج سوم را با شدت و بازهم بزرگ‌تر ببینیم و در حال حاضر هم معتقدم که با مداخله و حتی بدون مداخله، موج سوم هم فروکش می‌کند. این را تاریخ می‌گوید، یعنی همه بیماری‌های واگیردار چه مداخله بکنیم و چه نکنیم، بالاخره فروکش می‌کنند ولی باید دید این فروکش کردن به چه قیمتی رخ می‌دهد؟ وقتی منفعلانه عمل کنیم، اپیدمی به قیمت ابتلا و مرگ‌ومیر بالا فروکش می‌کند. موج سوم به‌یقین تمام خواهد شد، منتها اگر اقدامات گفته‌شده را انجام بدهیم، با تعداد ابتلا و مرگ‌ومیر کمتر و در مدت‌زمان کوتاه‌تری شاهد فروکش کردن موج سوم خواهیم بود.»
زهره سادات موسوی , کرونا , وزارت بهداشت
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.