حانیه مسجودی
برهان حشمتی، کارشناس و پژوهشگر مسائل قفقاز در موردتوافق جدیدی که بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان در مسکو به امضارسید، در گفت‌وگو با «رسالت» گفت: توافق اخیر بین آذربایجان و ارمنستان که توافق صلح نیز نامیده شده و بندهای مشخصی دارد، نسبت به توافق آتش‌بس قبلی که ماه گذشته بین دو طرف درگیر به امضا رسید و تا حدودی مبهم بود، مشخص‌تر است اما هنوز نمی‌توان با قاطعیت در مورد پایداری آن صحبت کرد.وی در مورد شبهاتی مبنی بر این‌که نخست‌وزیر ارمنستان در آخرین لحظه از امضای توافق‌نامه صرف‌نظر کرده است، افزود: گفته می‌شود که نخست‌وزیر ارمنستان در آخرین لحظه از امضایی که کرده است، پشیمان شده یا صرف‌نظر کرده است. بنابراین هنوز هم  ابهامی در این مورد وجود دارد. از سویی دیگر شاهد صحبت‌های الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان بودیم که عنوان کرده بود نخست‌وزیر ارمنستان یا این توافق را می‌پذیرد یا در غیر این‌صورت دوباره جنگی را آغاز خواهیم کرد.حشمتی در پاسخ به این سؤال که آیا توافق صلح بین دو کشور درگیر درنهایت به حل مسئله قره‌باغ منجر می‌شود یا خیر، گفت: هنوز اظهارنظر در این خصوص زود است، چراکه بندهای حقوقی آن مشخص نیست و گفته نشده که این منطقه قرار است خودمختار باشد یا تحت حاکمیت جمهوری آذربایجان قرار گیرد یا این‌که به ارمنستان واگذار شود. یکی از موضوعات مهم‌ و دارای ابهام این است که در این توافق به هیچ‌کدام از این سؤال‌ها پاسخ داده نشده است.این پژوهشگر مسائل قفقاز تأکید کرد: علت اصلی مناقشه و درگیری‌هایی که چند سال یک‌بار بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان رخ می‌دهد نیز همین است که ابهامات در مورد قره‌باغ همواره لاینحل باقی می‌ماند و هیچ توافق مشخصی در مورد سرنوشت حقوقی این منطقه صورت نمی‌گیرد.او با اشاره به توافقی که ارمنستان و جمهوری آذربایجان در حضور روسیه امضا کردند و بر اساس آن  آذربایجان مناطقی از قره‌باغ را که در طول درگیری تصرف کرده است، حفظ خواهد کرد، ابراز کرد: در توافقی که در مسکو به امضارسید بازهم این مسائل لاینحل باقی‌مانده است. بنابراین هرلحظه ممکن است این جنگ شعله‌ور شود، چراکه جمهوری آذربایجان با قاطعیت می‌گوید که این منطقه متعلق به ماست و از طرف دیگر ارامنه با قاطعیت می‌گویند که ما نمی‌توانیم در جمهوری آذربایجان زندگی کنیم. درنتیجه این توافق‌نامه به‌هیچ‌وجه نتیجه نهایی مسئله قره‌باغ نیست و این زخم بازمی‌ماند.حشمتی در ادامه گفت: ارمنستان و جمهوری آذربایجان با تمام نقص‌هایی که این توافق دارد آن را امضا کرده‌اند و باید گفت بااین‌که این توافق راه‌حل قطعی مسئله قره‌باغ تلقی نمی‌شود، ولی نمی‌توان با آن مخالفت کرد. حقوق مردم جمهوری آذربایجان به لحاظ ظاهری و حقوقی تأمین نشده و از طرف دیگر خواسته‌های ارامنه نیز در نظر گرفته نشده است و جمهوری اسلامی ایران نمی‌تواند نسبت به این مسئله بی‌تفاوت باشد. وی به بیانات رهبر انقلاب دراین‌باره اشاره کرد و افزود: رهبر معظم انقلاب اخیرا در بخشی از فرمایشات خود اشاره کردند که ایران نمی‌تواند به استخوان‌لای‌زخم ماندن یک درگیری در جوار مرزهای خود رضایت دهد.این کارشناس افزود: یکی از موضوعات توافق حاصل‌شده در مورد قره‌باغ، مربوط به تبادل کریدور  است. یعنی ازیک‌طرف قره‌باغ به ارمنستان وصل شود و به‌جای آن، کریدور نخجوان را به جمهوری آذربایجان وصل کنند. بنابراین تبادل کریدوری در این توافق دیده‌شده است و این اقدام بر اساس منافع ژئوپلیتیکی ترکیه صورت گرفته و بر اساس منافع جمهوری آذربایجان یا ارمنستان نبوده است، لذا زمانی که منافع ژئوپلیتیکی کشوری خارج از منطقه به این شکل توافق صلح را تحت تأثیر قرار می‌دهد، نمی‌توان آن را با قاطعیت توافق صلح نامید.این کارشناس افزود: درنهایت باید تأکید کرد که ایران نمی‌تواند نسبت به این مسائل بی‌تفاوت باشد و اجازه دهد که تغییر در ساختار ژئوپليتیک منطقه که ظاهرا با اشغال اراضی جنوبی ارمنستان امکان‌پذیر نشده، با توافقی که به‌ظاهر نامش را توافق صلح گذاشته‌اند، عملی شود.این پژوهشگر مسائل قفقاز در انتها می‌گوید: به همین دلیل در هفته‌های اخیر شاهد بودیم نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در منطقه مستقر شدند و مسئولان امنیتی کشور تأکید کردند که ایران اجازه نمی‌دهد ژئوپليتیک منطقه تغییر کند.  ژئوپلیتیکی که در منطقه مغایر با منافع جمهوری اسلامی ایران است، باید با آن مخالفت شود.