انتقال آب خلیج‌فارس و نگرانی‌های محیط‌زیستی
انتقال آب از خلیج‌فارس به فلات مرکزی باهدف تأمین آب موردنیاز صنایع بزرگ در هرمزگان، کرمان و یزد، در حالی آغازشده که خسارت این طرح برای مردم و محیط‌زیست کم نیست و مقصود عمده طرح، شیرین سازی و انتقال آب نمک‌زدایی شده از خلیج‌فارس به سه استان مذکور است تا بخشی از نیازها و مصارف آب مجتمع‌های تولیدی و طرح‌های توسعه مجتمع‌های معدنی و صنعتی این سه استان تأمین شود. این صنایع عبارتند از مجتمع معدنی و صنعتی گل گهر، مجتمع مس سرچشمه و صنایع فولادی و معدنی استان یزد. سهامداران این پروژه بزرگ نیز همین سه شرکت یعنی گل‌گهر، ملی مس و چادرملو هستند که هم از اجرای پروژه سودی کلان می‌برند و هم از آب انتقال داده‌شده برای مجتمع‌های صنعتی خود بهره می‌برند. فاز اول طرح شامل سه قطعه است. طول خط انتقال آب شیرین در بخش اول که افتتاح شد ۳۰۵ کیلومتر است که از خلیج‌فارس شروع و به صنایع گل‌گهر در سیرجان می‌رسد. قطعه دوم این فاز انتقال از گل‌گهر به مس سرچشمه به طول ۱۵۰ کیلومتر و قطعه سوم به طول ۳۶۰ کیلومتر برای انتقال آب از مس سرچشمه تا صنایع فولادی اردکان و انشعاب صنایع معدنی چادرملو به طول ۱۵۰ کیلومتر خواهد بود. با تکمیل فاز نخست این پروژه قرارست، سالانه ۱۸۰ میلیون مترمکعب از آب خلیج‌فارس با هزینه‌ای هنگفت شیرین و به فلات مرکزی انتقال داده شود. از این حجم کم‌تر از یک‌سوم (تنها ۵۰ میلیون مترمکعب) برای تأمین آب شرب هرمزگان در نظر گرفته‌شده و مصارف کشاورزی هم جزو اهداف آن نیست. کارشناسان سال‌ها پیش درباره این پروژه هشدار دادند که اجرای آن با «هزینه سنگین بهره‌برداری، نگهداری و تأمین انرژی و هزینه‌های کلان سرمایه‌گذاری» همراه است و پیامد آن افزایش «هزینه قیمت تمام‌شده آب و دشواری‌های اجتماعی ناشی از عبور خطوط انتقال آب به شهرها و روستاهاست.» آن‌ها تأکید داشتند که «مسیر انتقال که همگی با بحران شدید مواجه هستند همه دلایلی می‌شود تا این طرح را فاقد توجیه کند.»
این هشدارها پنج سال پیش، مورد توجه قرار نگرفت و هم اکنون، هزینه پروژه بالغ‌بر ۱۶ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان است و مردادماه امسال، در نشست «کانون تفکر آب دانشگاه یزد» بحث‌هایی در همین زمینه صورت‌گرفت که محور آن‌ها هزینه فایده این طرح و تأثیرات آن بر محیط‌زیست بود. در این نشست حسین غفوری، مدیرعامل سابق آب منطقه‌ای یزد با اشاره به خشکسالی و نبود منابع آب اعم از زیرزمینی و سطحی برای «حجم وسیع معادن مس، سنگ‌آهن و صنایع فولادسازی و طرح‌های عظیم توسعه صنایع معدنی» در این استان گفت این پروژه «صرفا برای برطرف کردن نیاز صنایع در نظر گرفته‌شده است» زیرا جابه‌جایی محصولات فرآوری نشده این صنایع و معادن به بندرعباس، «گران‌تر از انتقال آب‌نمک زدایی شده از خلیج‌فارس» است و «نمک‌زدایی و انتقال آب خلیج‌فارس تنها راه‌حل نیاز آبی صنایع یادشده است.» او اضافه می‌کند در صورت نیاز به تأمین آب شرب، تفاهم‌نامه‌ای با وزارت نیرو منعقدشده که بر اساس آن می‌توان «آب انتقالی باقیمت کارشناسی شده به وزارت نیرو فروخته شود.» در ارتباط با کشاورزی نیز سهمی در نظر گرفته نشده و در صورت لزوم «کشاورزان می‌توانند این آب را خریداری کنند و مورداستفاده قرار دهند.»
اما هزینه تأمین آب شرب از این طریق بیش از فایده‌اش است. آرش دالوند، عضو هیئت‌علمی گروه بهداشت محیط علوم پزشکی یزد ازجمله شرکت‌کنندگان در نشست یادشده، با اشاره به «هزینه بسیار زیاد و مباحث کیفیتی آب شرب» می‌گوید این پروژه نه‌تنها برای مصرف آب شرب مقرون‌به‌صرفه نیست بلکه «هزینه‌های سالم‌سازی و افزایش کیفیت آب نیز باید در نظر گرفته شود.»
حسین ملکی نژاد، دبیر «کانون تفکر آب دانشگاه یزد» به «دغدغه‌های زیست‌محیطی و اجتماعی اساسی» در رابطه با این پروژه اشاره می‌کند. به گفته او ۱۳۰ میلیون مترمکعب آب شیرین شده از خلیج‌فارس به مجتمع‌های تولیدی و صنایع یزد اختصاص می‌یابد «که درنهایت این میزان آب به پساب صنعتی تبدیل خواهد شد و مسلما آلودگی‌هایی به همراه خواهد داشت.»
حدود هزار کیلومتر خط انتقال آب از خلیج‌فارس تا چادرملو، حدود ۱۰۰ کیلومتر از اراضی یزد را تصرف می‌کند که به گفته او «تخریب و آسیب‌های زیست‌محیطی را در پی خواهد داشت، ضمن این‌که اثرات اجتماعی مانند مهاجرت‌های احتمالی به استان نیز قابل‌چشم‌پوشی نیست.»
این طرح به گفته دبیر «کانون تفکر آب دانشگاه یزید» سبب تخریب ۶ هزار هکتار از اراضی و از بین رفتن ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار بوته شده «و لازم است بخشی از این آب انتقالی به گسترش فضای سبز و توسعه پوشش گیاهی تخصیص پیدا کند.» از این گذشته با اجرایی شدن این پروژه می‌توان انتظار داشت که طمع بهره‌برداری صنعتی بیشتر در مناطقی رشد کند که ساکنانش همین حالا نیز با آلودگی، خشکسالی و تخریب محیط‌زیست روبه رو هستند. محمد اخوان، عضو هیئت‌علمی دانشگاه یزد نسبت به همین احتمال هشدار می‌دهد و می‌گوید: «اداره صنایع مس یکی از سهامداران اصلی طرح مذکور است، با اجرای این طرح، ممکن است در آینده توقع داشته باشد که باقدرت‌تر از گذشته در پی توسعه و اکتشاف از معادنی چون معدن مس علی‌آباد باشد.» کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس پیش از ما، چنین طرح‌هایی را برای تأمین آب شیرین موردنیاز خود استفاده کرده‌اند که تاکنون باعث آلودگی، شوری و نابودی بخشی از آبزیان و اکوسیستم خلیج‌فارس شده است. برخی با اشاره به همین موضوع، طرح انتقال آب خلیج‌فارس را توجیه می‌کنند و می‌گویند میزان بهره‌برداری ایران نسبت به این کشورها ناچیز است. مدیرعامل سابق آب منطقه‌ای یزد با استناد به مصرف این کشورها می‌گوید آن‌ها حدود ۴۰ مترمکعب آب در ثانیه شیرین و مصرف می‌کنند و «در مقایسه با این میزان، کشور ما کم‌ترین میزان برداشت آب از خلیج‌فارس را دارد.» آیا کارشناسان محیط‌زیست این استدلال را قابل‌قبول می‌دانند؟ محمدحسن معماریان، عضو هیئت‌علمی دانشگاه یزد می‌گوید« این استدلال‌شایسته‌ای نیست و بهتر بود ما به‌جای شرکت در این مسابقه آلودگی زیست‌محیطی به‌صورت حقوقی، این عمل کشورهای حاشیه خلیج‌فارس را به چالش می‌کشیدیم.»
خلیج فارس
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.