گروه اجتماعی
بیش از پنج‌میلیون مبتلابه دیابت در کشورمان فریاد وااسفا برآورده‌اند که انسولین نیست و مسئولان در پاسخ به این فریادها، نایاب شدن را به مشکلات ناشی از تأمین ارز و انتقال آن به شرکت‌‌های خارجی طرف قرارداد به دلیل تحریم‌‌ها پیوند داده‌اند. برخی دیگر رد پای قاچاق و بازار سیاه را پشت پرده انسولین وارداتی می‌بینند و از سوی دیگر خبر می‌رسد، ۵/۱ برابر نیاز مردم، این دارو واردشده، بنابراین پرسیدنی است علت کمبود چیست؟
رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی تهران کمبود آن را به دلیل قاچاق معکوس انسولین می‌داند.  محمود نجفی عرب با توضیح این‌که «انسولین واردشده دوباره صادر می‌شود یا به عبارتی از راه‌های غیرقانونی از کشور خارج می‌شود»، آب پاکی را روی دستمان می‌ریزد که تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی سبب می‌شود دارو باقیمت ارزان وارد شود و با دلار بازار آزاد، از مرز خارج شود!
نمی‌توان این ادعا را رد کرد یا پذیرفت اما طی روزهای گذشته در فضای مجازی هشتگ «انسولین نیست» در کنار آمار فزاینده ابتلا و مرگ براثر کرونا، نگرانی‌ها را تشدید کرده است، به‌این‌علت که بیش از پنج میلیون نفر یعنی ۱۱درصد جمعیت بالای ۲۵ سال در کشور به بیماری دیابت مبتلا هستند که از این تعداد بالغ‌بر۶۰۰ هزار نفر نیازمند تزریق روزانه انسولین‌ هستند و بعد از شیوع گسترده کرونا این موضوع بیش‌ازپیش اهمیت پیداکرده است؛ چراکه افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای،  بیش از سایرین در معرض ابتلا و جان باختن براثر کرونا هستند.
 انسولین قلمی یکی از ارزبرترین داروهای وارداتی
این روزها بیماران دیابتی که دسترسی به انسولین قلمی ندارند از انسولین انسانی استفاده می‌کنند که تزریق آن دشوار است. البته ماجرای کمبود این دارو هرازچندگاهی به گوش می‌رسد و شاید مسئله تازه‌ای نباشد بااین‌حال محمدرضا شانه‌ساز، رئیس سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت انسولین قلمی را یکی از ارزبرترین داروهای وارداتی دانسته و کمبود فعلی انسولین در بازار را کمبودی مقطعی عنوان کرده است اما کاربران می‌گویند بحث بر سر «کمبود» نیست بلکه بحث بر سر «نبود» آن است و این موضوع سبب شده که هشتگ «انسولین نیست» در شبکه‌های مجازی به یکی از موضوعات داغ تبدیل شود و کاربران درباره نبود و مشکلات احتمالی آن بگویند. 
حدود یک ماه پیش ۳۰۰ متخصص غدد طی نامه‌ای به رئیس‌جمهور نوشتند که «بیش از پنج میلیون نفر به بیماری دیابت مبتلا هستند که از این تعداد بیش از ۶۰۰ هزار نفر نیازمند تزریق روزانه انسولین و بیش از آن، بیماران دیابتی اندازه‌گیری قند خون با نوارهای تست قند در منزل جهت تنظیم میزان انسولین و پیشگیری از افت قندهای مکرر و مرگبار هستند.» آنان در این نامه خواستار رسیدگی به این مسئله شدند و تأکید کردند: «فراهم نبودن هریک از این دو، بیماران را در کوتاه‌مدت با خطر جدی افت قند خون، کاهش سطح هوشیاری و خطر مرگ و در بلندمدت با عوارضی چون قطع عضو، سکته مغزی و آسیب به کلیه‌ها مواجه خواهد کرد. خاطرنشان می‌کنیم که این گروه در صورت ابتلا به کرونا درخطر بسیار بالاتر مرگ قرار دارند و در بحران کرونا توجه به بیماران دیابتی ضرورت ویژه دارد. متأسفانه در ماه‌های اخیر، بیماران در سراسر کشور به مشکلات عدیده در دسترسی به این دو نیاز حیاتی روبه‌رو هستند. علی‌رغم اطلاع‌رسانی و مکاتبات مکرر انجمن‌های دیابت کشور با مقامات مسئول در بانک مرکزی و وزارت بهداشت، در خصوص کمبود جدی این دو کالا، متأسفانه نه‌تنها بهبودی حاصل نشده ‌بلکه به نظر می‌رسد حساسیت موضوع به نحو مؤثری برای مقامات ارشد کشور تبیین نشده است تا راهکاری مناسب برای حل این معضل بیندیشند.»
 عرضه «سهمیه‌ای» و بر اساس «کد ملی» بیماران
بر این اساس وزارت بهداشت با صدور بیانیه‌ای، کمبود انسولین را تنها منحصر به انواع قلمی آن دانسته و نوشته است: «ویال انسولین به فراوانی در کشور موجود است. عرضه انسولین قلمی موقتا با وقفه روبه‌رو شده است. با پیگیری‌های اداره کل دارو  و سازمان غذا و دارو، انسولین قلمی با حداقل اسناد به‌اندازه مصرف یک ماه در چند بخش به داروخانه‌های منتخب تعلق‌گرفته است، لذا توزیع آن تنها از طریق داروخانه‌های مذکور صورت گرفته و بیماران باید برای دریافت سهمیه انسولین خود به داروخانه‌های منتخب هر استان مراجعه نمایند.»
مطابق گفته رئیس سازمان غذا و دارو، دلیل این کمبود، مشکلات ناشی از تأمین ارز و انتقال آن به شرکت‌های خارجی طرف قرارداد به دلیل تحریم‌های ضد انسانی دشمنان ملت ایران است که با ترخیص دو محموله از گمرک، انسولین قلمی این هفته در داروخانه‌های منتخب توزیع و محموله‌های بعدی هم به‌تدریج وارد می‌شوند. او همچنین گفته در آینده انسولین قلمی سهمیه‌ای و «بر اساس کد ملی بیماران» توزیع خواهد شد تا شاهد مدیریت بهینه توزیع این دارو باشیم ونگرانی‌ای از بابت تهیه آن احساس نشود.
کیانوش جهانپور سخنگوی وزارت بهداشت هم با ارائه جزئیات بیشتری از تهیه انسولین قلمی با شماره ملی عنوان کرده است: «ارائه کد ملی برای دریافت انسولین تصمیم جدیدی نیست و به‌منظور احراز هویت افراد مبتلابه دیابت از طریق کد ملی بیماران صورت می‌گیرد. سامانه‌ای در نظر گرفته‌شده که تمامی افراد مبتلابه دیابت که طبق تجویز پزشک نیازمند دریافت انسولین هستند احراز هویت شوند.» 
 انسولین قلمی،محصولی لاکچری
فرامرز اختراعی، رئیس سندیکای تولیدکنندگان مواد دارویی، شیمیایی و بسته‌بندی دارویی در گفت و گویش با «رسالت» ضمن اشاره به این‌که انسولین قلمی، محصولی لاکچری است و جزء ارزبرترین داروهای وارداتی به شمار می‌رود، توضیح می‌دهد: «انسولین به دو شکل ویال و قلمی در دنیا مصرف می‌شود و بیش از ۷۰ درصد کشورهای دنیا آن را به شکل ویال مصرف می‌کنند، ماهم سال‌هاست تولید می‌کنیم و حجم بسیار زیادی از آن را در اختیارداریم اما استقبالی صورت نمی‌گیرد. قطعا مصرف آن به شکل قلمی برای افراد دیابتی راحت‌تر است و پزشکان هم معمولا این مدل را تجویز می‌کنند، آن‌هم در شرایط بحرانی امروز و کمبود منابع ارزی که متأسفانه رژیم‌درمانی و فرهنگ مصرف دارو هم‌تغییر کرده است. این مشکل در سایر بخش‌ها هم مشهود است اما در رابطه با انسولین فشارها بیشتر است که بیشتر از ناحیه شرکت‌های واردکننده  محصولات گرانقیمت است که سودهای سرشاری دارند و اصرار می‌ورزند این مدل قلمی حفظ شود ولی شرایط عمومی کشور  به‌گونه‌ای است که پزشکان بایستی توجه و ملاحظات لازم را داشته باشند و این در مورد بیماران هم صدق می‌کند.» 
وی پیشنهاد می‌دهد که انسولین قلمی گام‌به‌گام به شکل محدود واردشده و از طریق کد ملی توزیع شود تا راه سوءاستفاده و تقلب مسدود شود اما اساس اشکال این است که ما متأسفانه در شرایط مدیریت بسیار ضعیف نظام غذا و دارو و مدیریت نظام سلامت کشور این محصول را هم در رده محصولات لاکچری  قراردادیم و این گرفتاری‌ها را ایجاد کردیم. این عدم تعامل جامعه پزشکی با نظام دارویی و شرایط عمومی کشور باعث ایجاد چنین مصائبی شده، وگرنه انسولین مسئله مهمی نیست، با توجه به این‌که انسولین ویال به حد کافی و فراوان موجود است. 
اختراعی کمبود یا نایاب شدن انسولین قلمی را مربوط به اشکال در نحوه توزیع و قاچاق ندانسته و می‌گوید: «درگذشته انسولین را بدون حساب ارائه می‌کردند و چون ارزان هم بود، خیلی راحت عده‌ای سودجو آن را از سطح داروخانه‌ها جمع‌آوری و به شکل چمدانی قاچاق می‌کردند اما در حال حاضر که قرار است با کد ملی این توزیع انجام شود، دیگر جای نگرانی از بابت این مسئله نیست و از سوی دیگر، این موارد دلیل نمی‌شود که اقدامی زیرساختی انجام بدهیم و انسولین را خیلی گران کرده و مردم را دچار بحران کنیم. این‌ها بازی‌هایی است که دلال‌ها راه انداخته‌اند تا شرایط موجود کشور به سمت واردات سوق پیدا کند. انسولین از طریق داروخانه‌های خاص و ویژه تحت کنترل است و توزیع می‌شود و برای انسولین قلمی قرار شده از طریق کد ملی ارائه شود و ویال هم بیش از چند برابر نیاز کشور موجود است که البته مورد استقبال نیست.  
به گفته رئیس سندیکای تولیدکنندگان مواد دارویی، شیمیایی و بسته‌بندی دارویی، انسولین جزء داروهای بسیار گرانقیمت است و سرمایه‌گذاری‌های بسیار سنگینی می‌خواهد و قلم آن‌هم دارای تکنولوژی بسیار پیچیده‌ای است و ما فعلا فاقد این تکنولوژی هستیم و دو واحدی هم که در کشور تولیدکننده این محصول‌ هستند اجزای قلم را وارد می‌کنند و شاید این هم اشتباه مکرری بود که ما انجام دادیم، چون باید به سمت تولید داخلی این دارو حرکت می‌کردیم اما از این مسیر منحرف شدیم.  
 مدعیان قاچاق، مدرک و مستنداتی ارائه کنند
در حال حاضر باوجود تحریم‌ها مشکل اصلی، تأمین انسولین‌های آنالوگ و خارجی است که به گفته اسدالله رجب، رئیس انجمن دیابت، مسئله جدیدی نیست. او که در گفت‌وگو با «رسالت» سخن گفته است ،تحریم‌های ناجوانمردانه را یکی از عوامل مهم کمبود انسولین‌های خارجی عنوان کرده و ابراز می‌دارد: حدود یک سال پیش نامه‌ای با امضای بیش از ۳۰۰ سازمان مردم‌نهاد داخلی به سازمان ملل ارسال و گفته شد که  بیماران ما با این تحریم‌ها دچار مشکل می‌شوند اما متأسفانه برخورد فعالی مشاهده نشد! و اکنون با شیوع کرونا، مشکلات مضاعف شده است. 
وی در رابطه با رسیدگی به مسائل قاچاق دارو و مواردی ازاین‌دست هم بیان می‌کند: این مسائل مربوط به سازمان‌ها و نهادهای ذی‌ربط است. هم اکنون مشکل ما این است که دیابتی‌ها چه کنند؟ تزریق دارو را قطع کنند؟ قطعا شدنی نیست پس باید به فکر چاره بود! با توجه به امکانات و شرایط موجود، کاری که مدتی است درباره عده‌ای از دیابتی‌های مراجع انجام می‌دهیم، تغییر شیوه درمان است که خود مستلزم صرف وقت از سوی چه بیمار و چه همکاران پزشک ماست که آموزش‌های لازم و کافی را در اختیار بیمار قرار دهند و از سوی دیگر وظیفه سازمان‌های بیمه‌گر است که این هزینه را پرداخت کنند. متأسفانه در کشور ما به مسئله پیشگیری توجه نمی‌شود. سال‌های متمادی ما با بیمه‌گزاران جلسه‌های متعددی برگزار کردیم تا ایشان را متقاعد نماییم هزینه آموزش و نوارهای تست قند خون افراد دیابتی را بپردازند . استدلال ما هم این بود که از میان افراد دیابتی عده‌ای ممکن است نیازی به دارو نداشته باشنداما اگر با بی‌توجهی زمینه‌ای فراهم کنیم که این بیماران نیازشان به دارو افزایش یابد، شاهد مشکلاتی ازاین‌دست خواهیم بود! بی‌تردید درمان دیابت دارای ۶‌پایه است: «  آموزش، کنترل‌های روزانه قند خون، حمایت‌های روان‌شناختی و اجتماعی، تغذیه ، ورزش و در مرحله آخر دارو»  قرار دارد و ما اگر مرتب دارو تجویز کنیم و آموزشی ارائه ندهیم که از این داروها چگونه استفاده بکنند بدون شک به افزایش مصرف دارو  و در شرایط خاص،  کمبود دارو خواهیم رسید.  از سوی دیگر حتی آن‌ها که دارو مصرف می‌کنند نیز از کنترل مطلوبی برخوردار نخواهند شد و ما امروزه شاهد این پدیده هستیم. همه ما چه بسیار دیابتی‌هایی را  سراغ داریم که به‌رغم  مصرف انواع دارو کنترل دیابتشان در بدترین شرایط قرار دارد!  این یعنی هزینه‌ای که صرف کرده‌ایم اتلاف شده، بنابراین بیمه‌ها، سیاستگذاران، متخصصان و مردم ما باید به مسئله پیشگیری بیشتر توجه کنند. یعنی اگر فردی به هر دلیلی دیابتی شد باید کاری کنیم که دچار عوارض حاصل از آن نشود و همچنین نوارهای قند خون و امکانات لازم را در اختیار این بیماران قرار دهیم تا قندشان را کنترل کنند. درصورتی‌که بیمه‌ها به این مسائل توجه نمی‌کنند و فقط هزینه دارو را می‌پردازند!»  
رئیس انجمن دیابت ایران با تأکید براین‌که اگر داروی انسولین درست و صحیح استفاده نشود، نمی‌توان قند را کنترل کرد و باعث مشکلات می‌شود، عنوان می‌کند: چالش کنونی ما کمبود انسولین آنالوگ تولید خارج است اما در حوزه انسولین انسانی تولید داخل، طبق آخرین تماس ما با شرکت‌های تولیدکننده داخلی فعلا کمبودی نیست.
 در عرضه انسولین نباید دنبال مچ‌گیری باشیم
 وی در مورد اصطلاحی که این روزها بسیار شنیده می‌شود یعنی« انسولین قلمی» ابراز می‌دارد:  سرنگ، قلم و پمپ همگی ابزار تزریق انسولین هستند لذا باید عبارت «انسولین آنالوگ» را به کاربرد، چون انسولینی که در داخل تولید می‌شود هم‌قلم دارد. سیاستگذاران و سازمان غذا و دارو برای کمبود انسولین آنالوگ باید تدابیری بیندیشند تا کسانی که نیاز به انسولین تولید خارج یا آنالوگ دارند دچار مشکل نشوند. 
رجب درزمینه عرضه انسولین از طریق کد ملی و تأثیر آن در مدیریت بازار می‌گوید: مسئولان می‌خواهند به شکلی این دارو را توزیع کنند که حیف‌ومیل نشود اما پرسش این است که آیا تاکنون توزیع باکارت ملی راهگشا بوده است ؟ بنابراین باید کاری کنیم که مشکلات افراد دیابتی را ازآنچه  که هست بدتر نکنیم. این‌که قرار باشد با کد ملی برای تهیه این دارو اقدام کنند به دردسرهایشان اضافه می‌شود، لذا بایستی متخصصان امر و سیاستگذاران بهداشتی چاره‌اندیشی کنند. وقتی فرد، نسخه پزشک را دارد دیگر کد ملی چه تأثیری دارد؟ ممکن است برخی از بیمه گران موافق این حرفم نباشند اما به نظر من بی‌فایده است چون درگذشته هم انواع و اقسام این روش‌ها را انجام داده‌اند که درنهایت کمکی به رفع مشکل نکرده است. به نظر می‌رسد با همفکری مراکز درگیر این موضوع مثل  انجمن دیابت ایران، انجمن متخصصین غدد درون‌ریز،  سازمان غذا و دارو و بیمه‌ها  باید بهترین راهکار ممکن برگزیده شود تا بیمار دچار اذیت و آزار نشود. ضمنا در سیستم ثبت است که بیمار دیابتی در ماه چقدر به انسولین نیاز دارد. نباید به پیچیدگی مسئله اضافه کنیم. البته هدف همه ما از انجمن دیابت گرفته تا سازمان غذا و دارو و پزشکان این است که افراد دیابتی برای تهیه دارو کمتر اذیت شوند و همچنان هم باید هدف ما همین باشد، نباید به دنبال مچ‌گیری باشیم. چون ما اطمینان داریم که بیماران دیابتی به دنبال قاچاق این دارو نیستند. ممکن است جهت نیاز خود یکی یا دو عدد اضافه‌تر دریافت کنند اما یقینا به دنبال قاچاق نیستند!