حسن شجاعی – دبیر گروه فرهنگی
نام و یاد حافظ در دل‌وجان هر ایرانی نهفته است و کمتر کسی در این مرزوبوم پیدا می‌شود که غزلی از او از بر نبوده و بیتی از حافظ لق لقه دهانش نباشد. چه عاشق‌پیشه باشی و چه رند و خراباتی، با غزلیات حافظ خاطرات و یادگارهایی داری، که شاید با کمتر شاعری از عرصه ایران‌زمین این ارتباط و انس وجود داشته باشد.
خواجه شمس‌الدین محمد بن محمد حافظ شیرازی، از بزرگ‌ترین شاعران نغزگوی ادبیات فارسی است. حافظ در اوایل قرن هشتم هجری قمری و در حدود سال ۷۲۷ در شیراز دیده به جهان گشود. پدرش بهاءالدین، بازرگان و مادرش اهل كازرون بود. پس از مرگ پدر، شمس‌الدین كوچك نزد مادرش ماند و در سنین نوجوانی به شغل نانوایی پرداخت. در همین دوران به كسب علم و دانش علاقه‌مند شد و به درس و مدرسه پرداخت. بعد از تحصیل علوم، زندگی او تغییر كرد و در جرگه طالبان علم درآمد و مجالس درس علمای بزرگ شیراز را درس كرد. حافظ مردی بود ادیب، عالم به علوم ادبی و شرعی و آگاه از دقایق حكمی و حقایق عرفانی. استعداد خارق‌العاده او در تلفیق مضامین و آوردن صنایع گوناگون بیانی در غزل او را سرآمد شاعران زمان خویش و حتی تمامی شاعران زبان فارسی كرده است. او بهترین غزلیات مولوی، سعدی، كمال، اوحدی، خواجو و سلمان را استقبال كرده است اما دیوان او به‌قدری از بیت‌های بلند و غزلیات عالی و مضمون‌های نو پر است كه این تقلیدها و تأثرها در میان آن‌ها كم و ناچیز می‌نماید. علاوه بر این، مرتبه والای او در تفكر عالی و حكمی و عرفانی و قدرتی كه در بیان آن‌ها به فصیح‌ترین و خوش‌آهنگ‌ترین عبارات داشته، وی را به‌عنوان یكی از بزرگ‌ترین و تأثیرگذارترین شاعران ایران قرار داده و دیوانش را موردقبول خاص و عام ساخته است. این نكته را نباید فراموش كرد كه عهد حافظ با آخرین مراحل تحول زبان فارسی و فرهنگ اسلامی ایران مصادف بود. ازاین‌روی زبان و اندیشه او در مقایسه با استادان پیش از وی به ما نزدیک‌تر است و به این سبب است كه ما حافظ را بیشتر از شاعران خراسان و عراق درك می‌کنیم و سخن او را بیشتر می‌پذیریم. از دیگر نكات اشعار او، توجه خاص  به استفاده از صنایع مختلف لفظی و معنوی است به‌نحوی‌که كمتر بیتی از او می‌توان یافت كه خالی از نقش و نگار صنایع باشد. اما چیره‌دستی او در به كار بردن الفاظ و صنایع به حدی است كه صنعت در سهولت سخن او اثری ندارد و كلام او را متكلف نمی‌نماید. از نكات قابل‌توجه درباره دیوان حافظ، رواج فال گرفتن از آن است كه سنتی تازه نیست و از دیرباز در میان آشنایان شعر او متداول بوده است و چون در هر غزلی از دیوان حافظ می‌توان به هر تأویل و توجیه بیتی را حسب حال فال گیرنده یافت، او را « لسان‌الغیب» لقب داده‌اند. اشعار حافـظ شیرازی‎ بـا الـهـام‎ از تعالیم‎‎ ناب‎ اسلامی‎‎ و مفاهیم گران‌قدر قرآنی سروده‎‎ شده است‎ و همگـی‎ این‎ اشعـار حـاوی‎ كنایات‎‎‎ و استعارات زیبا و بی‌نظیر است. این‎‎‎ شاعر پرآوازه‎ ایران‌زمین در سال‎۷۹۱ یا ۷۹۲ هجری‎‎ قمـری دارفانی‎ را وداع گفت‎.برای بررسی بیشتر ویژگی‌های حافظ در شرایط کنونی و استفاده از آثار ماندگار وی گفت‌وگویی با دکتر حسن بلخاری قهی رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.وی در ابتدا بابیان این نکته که کلام حافظ کلام قرآن و وحی است و آن چیزی که این شاعر گران‌قدر را از سایر شعرای نامی ایران متمایز می‌کند همین ویژگی است افزود: حافظ بار قرن‌ها عظمت، فصاحت، بلاغت و زیباشناسی زبان فارسی را بر دوش کشیده به‌نحوی‌که هیچ‌کس در تمدن ایران‌زمین نتوانسته ارزش‌های زبان فارسی را مانند او استخراج کند.بلخاری ادامه داد: به عقیده من جز حافظ هیچ‌کس قادر نیست استطاعت زبان فارسی را استخراج کرده و در تابلوی زیبای دیوان خود آن را ارائه نماید. این شاعر بلندآوازه سبب شد تا زبان فارسی پس از فردوسی پایدار و ماندگار و زیبا باقی بماند و به نسل امروز برسد. این زبان محمل بیان کامل‌ترین مسائل عرفانی، حکمی و قرآنی است و حافظ از این ابزار برای بیان اشعارش به بهترین شکل بهره بود و خود را در تاریخ فرهنگ و هنر ایران ماندگار نمود.
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی خاطرنشان کرد: برخی از شعرا فقط در حوزه شعر تخصص دارند و می‌توانند مطالبشان را به نظم دربیاورند، اما حافظ عالم و عارفی است که هم به معنی و هم به معنا اشراف دارد و انسان را شیفته و شیدای کلام نورانی خود می‌کند. مقام عارف و حکیمی که معانی قرآنی و اخلاقی را به شعر مزین می‌کند بسیار بیشتر از شاعری است که تنها در مقام شعر گویی قرار دارد.این حافظ‌پژوه برجسته کشور بابیان این نکته که انسان علاوه بر عبادت نیازمند تعاملات ذوقی نیز هست و این احتیاجات ذوقی از طریق ابیات شعر حافظ به بهترین شکل تأمین می‌شود گفت: حافظ زیباترین و بامعناترین اشعار زبان پارسی را از خود به یادگار گذاشته و به بهترین شکل ممکن نیازهای ذوقی ایرانیان را برآورده ساخته است و به آن‌ها آرامش می‌دهد. جا دارد خدای بزرگ را شاکر باشیم که چنین نعمتی را نصیب ما ایرانیان نموده تا بتوانیم از آثار و نعمات خداوندی در سایه اشعار حافظ بیش‌ازپیش پی ببریم.بلخاری در پایان با تأکید بر این نکته که باتوجه به مخاطب عام و خاص اشعار حافظ نیاز است تا رسانه‌ها به‌ویژه رسانه ملی بیش از همیشه به دستاوردهای شعر حافظ توجه داشته باشند افزود: صداوسیما می‌تواند با استفاده از ظرفیت‌های مختلف حافظ، برنامه‌های بسیاری را تولید کرده و مردم را با زبان و مرام او آشناتر نماید. اگر رسانه ملی بتواند از ظرفیت‌ها و گستردگی ملی خود استفاده نماید و مردم را با اندیشه‌ها و معارف این شاعر نامی آشنا کند شاهد خواهیم بود که نسل جوان و تازه کشور نیز بتوانند بیش از گذشته با حافظ ارتباط برقرار کرده و ضمن حفظ این میراث ملی، از آثار و ظرفیت‌های او استفاده لازم را ببرند.