نفیسه امامی
دو سال اخیر را باید پرنوسان‌ترین دوران در نرخ دلار دانست. بعد از کنار گذاشته شدن ولی‌الله سیف، عبدالناصر همتی در سوم مرداد ۱۳۹۷ بر صندلی ریاست بانک مرکزی تکیه زد و به‌طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد. در همان زمان نرخ دلار در کانال ۱۰ هزار تومان قرار داشت و امروز و تا زمان نوشتن این گزارش به ۲۸ هزار تومان رسیده که حاکی از افزایش ۲۸۰ درصدی است.  
همتی طی دو سال گذشته و هر زمان که نرخ ارز در مسیر صعودی قرار گرفت، نرخ‌های ارز را غیرواقعی خواند و از تلاش‌های بانک مرکزی برای مدیریت و کنترل بازار خبر داد، درحالی‌که دلار بدون توجه به این سخنان از نردبان گرانی بالا رفت. 
حالا که دلار تاریخی‌ترین رکوردهای خود را به ثبت رسانده است، همتی در اظهارنظر اخیر خود در صفحه اینستاگرامی‌اش انتقادات در خصوص پایین نیامدن قیمت ارز را پذیرفته است و بازگشت ۱۹میلیارد دلاری ارز حاصل از صادرات را عاملی در جهت افزایش نرخ ارز عنوان کرده است.  
او در تازه‌ترین یادداشت اینستاگرامی خود اعلام کرده است که درباره دلایل افزایش نرخ ارز در چند هفته اخیر به‌موقع خود توضیح خواهد داد، درحالی‌که معلوم نیست زمان مناسب برای شفاف‌سازی پیرامون دررفتن فنر قیمت دلار چه موقعی است.  
طی دو سال گذشته تحولات گسترده سیاسی و اقتصادی در کشور به وقوع پیوست. خروج آمریکا از برجام و تحریم‌های شدیدی که علیه ایران وضع شد، به همراه کاهش صادرات نفت و دست‌آخر شیوع کرونا که باعث قفل شدن صادرات کالا از ایران گردید، محدودیت منابع ارزی را به ایران تحمیل کرد و باعث شد قیمت دلار افزایش پیدا کند و سیاست‌های بانک مرکزی هم نتواند تا به الان از عهده مهار آن برآید. 
با افزایش قیمت دلار، ارزش پول ملی ایران همچنان در حال کاهش است به‌طوری‌که نرخ برابری ریال ایران در مقایسه با دلار آمریکا به پایین‌ترین سطح خود تاکنون رسیده است. پرواضح است بالا رفتن نرخ دلار بر سطح عمومی قیمت‌ها و کالاها تأثیر مستقیم دارد و پیامدهای گسترده‌ای برای اقتصاد کشور به همراه می‌آورد. 
  بانک مرکزی تحریم‌ها را جدی قلمداد نکرد
سید ولی‌الله فاطمی کارشناس مسائل بانکی در گفت‌وگو با «رسالت»، با بیان اینکه در حوزه ارز دو اقدام تأمین و توزیع انجام می‌گیرد، اظهار می‌کند: «بانک مرکزی مسئولیت سیاست‌گذاری توزیع ارز را به عهده دارد، به‌نحوی‌که نرخ ارز و تورم را در کشور کنترل کند، بنابراین در حوزه تأمین ارز مسئولیت مستقیمی به عهده ندارد. در شرایطی که ارز در داخل به‌اندازه کافی تأمین نشود، سیاست‌های توزیعی هرچند کارآمد، جوابگو نخواهد بود.» 
وی شرایط امروز کشور را در تأمین ارز با مشکل همراه می‌داند و می‌افزاید: «همتی در دوره دوساله حضور خود در بانک مرکزی، سیاست‌های توزیع ارز را به نحو مناسبی اجرا کرد و توانست با مدیریت در جابه‌جایی ریال، فضای سفته‌بازی و خریدوفروش‌های بی‌رویه را که باعث افزایش و ایجاد نوسانات نرخ ارز می‌شد را بگیرد.» 
فاطمی ادامه می‌دهد: «طبق آمار در دو سال اخیر کمترین میزان ارزپاشی توسط بانک مرکزی برای مهار نرخ ارز انجام گرفت که کار صحیحی بود. درصورتی‌که در دوره قبل ریاست بانک مرکزی از روش ارزپاشی بیشتر استفاده می‌شد، اما علی‌رغم همه این تلاش‌ها امروز که ارز کافی در کشور وجود ندارد، سیاست‌های فعلی بانک مرکزی پاسخگو نیست.»
این کارشناس مسائل بانکی با انتقاد از عملکرد بانک مرکزی در مواجه با تحریم‌های بانکی می‌افزاید: «بانک مرکزی در شرایط کنونی درزمینه جابه‌جایی ارز با روش‌های سنتی که سال‌هاست از آن‌ها استفاده می‌کند، دچار مشکل شده است. بانک مرکزی باید شرایط تحریمی فعلی را جدی‌تر قلمداد می‌کرد تا در هرگونه جابه‌جایی ارز به کشور دچار مشکل نشود. این انتقاد به بانک مرکزی وارد است که چرا برنامه جدی و مناسبی را برای دور زدن تحریم‌ها از فناوری‌ها نداشته است.» 
وی اضافه می‌کند: «دنیای امروز با فناوری‌های روز عجین شده است و از طریق روش‌های سنتی نمی‌توان به‌راحتی تحریم‌ها را دور زد. بانک مرکزی باید زیرساخت‌هایی را برای دور زدن تحریم‌ها فراهم کند تا زیرساخت‌های سنتی جابه‌جایی ارز را دور بزند که در دام آن‌ها نیفتد. مثال ساده آن‌هم استفاده از شبکه‌های رمز ارز جهانی است. فارغ از اینکه شبکه رمز ارزها خوب یا بد هستند، اما می‌توانستند در شرایط فعلی در جابه‌جایی ارز به ما کمک کنند، همان‌طور که دیگر کشورها از آن‌ها استفاده می‌کنند.» 
به باور فاطمی، «اگر ما در صادرات برق یا آوردن ارز به داخل کشور مشکل داریم، می‌توانستیم ارز را از طریق ماینینگ به رمز ارز تبدیل کنیم و با فروش رمز ارزها در شبکه‌های بین‌المللی آن را به ارز تبدیل کنیم تا انتقال آن به کشور هم ساده باشد.» 
این کارشناس حوزه بانکی می‌گوید: «مدیران بانک مرکزی بیشتر از طریق سیاست «از این ستون تا آن ستون فرج است»، منتظر بودند تا شرایط بهتر شود و به همین علت دست بانک مرکزی خالی مانده است، درحالی‌که باید چنین شرایط بحرانی پیش‌بینی می‌شد، اما این سؤال مطرح است که چرا منتظر اتمام شرایط سخت و پیچیده فعلی ماندند درحالی‌که باید می‌دانستند که محدودیت‌های ارزی روزبه‌روز بیشتر می‌شود و برای آن برنامه‌ای در نظر می‌گرفتند.»
فاطمی در پایان سخنانش با بیان اینکه در شرایطی که منابع ارزی محدود شده است، تقاضا برای خرید دلار در جهت حفظ سرمایه توسط مردم زیاد شده است، می‌افزاید: «درنتیجه افزایش تقاضا و کمبود عرضه، نرخ ارز روزبه‌روز بالاتر می‌رود، درحالی‌که مدیران بانک مرکزی باید خود را برای چنین شرایط بحرانی آماده می‌کردند. مدیریت روش‌های عملیاتی بانک مرکزی کاملا سنتی است و
 بر مبنای روندهای ۵۰ سال قبل پیش می‌رود که باید در این زمینه نوسازی و بازسازی داشته باشد.»
بانک مرکزی نقش مهمی در بازار ارز و همچنین اقتصاد بازی می‌کند، چراکه متولی حفظ ارزش پول ملی است، اما وضعیت فعلی نشان از آن دارد که بانک مرکزی در دوران حضور همتی در قامت ریاست آن و به‌عنوان مسئول سیاست‌های پولی، سیاست‌گذاری کارآمدی را اعمال نکرده است.
همتی اکنون امیدوار به بازگشت مابقی ارز حاصل از صادرات و آزاد شدن پول‌های بلوکه شده ایران است تا با رفع محدودیت‌های منابع ارزی بتواند افسار بازار ارز را بکشد. بااین‌حال اکنون مشخص نیست تکانه‌های غیرمتعارفی که اکنون در بازار ارز در جریان است، ادامه‌دار خواهد بود یا در جای خود متوقف می‌شود و یا با اتخاذ سیاست‌های جدید روند رو به کاهشی را در پیش می‌گیرد.