نفیسه امامی
رئیس‌جمهور در هفته گذشته خبر از طرح گشایش اقتصادی داد که درپی آن گمانه‌زنی‌های متعددی دراین‌باره ازسوی کارشناسان اقتصادی و سیاسی مطرح گردید. یکی‌از  محتمل‌ترین سناریوها، طرح فروش اوراق سلف نفتی یا پیش‌فروش نفت است تا دولت ازطریق فروش آن به مردم برای خود درآمدزایی کند.
 شنیده‌ها حاکی از آن است در این طرح اوراق ۲۲۰ میلیون بشکه نفت در فاصله یک سال و به‌طور میانگین روزی ۶۰۰ هزار بشکه پیش‌فروش می‌شود. با تضمین دولت سرمایه‌گذاران در این طرح متضرر نخواهند شد و حداقل به میزان سقف سود سپرده بانکی منتفع می‌شوند. این‌درحالی‌است که نرخ فروش هر بشکه نفت در ماه‌های اخیر از روند رو به رشد آن درآینده خبر می‌دهد.  
این اقدام دولت می‌تواند درمیان کارشناسان اقتصادی موافقان و مخالفانی داشته باشد. بااین‌سیاست دولت درشرایط کنونی بخشی از نفت صادراتی را به‌خریداران پیش‌فروش می‌کند و درسال‌آینده نفت تعهد داده‌شده را تحویل می‌دهد. درشرایط‌فعلی به‌علت تحریم‌ها و شیوع کرونا، فروش نفت با چالش اساسی روبه‌رو است، اما با‌این‌روش، کسری بودجه‌ای که برسردولت سایه افکنده تااندازه‌ای قابل‌جبران خواهد بود.
 در بودجه سال جاری حدود ۱۸٫۵ میلیارد دلار درآمد ارزی از محل صادرات نفت پیش‌بینی شده است، درحالی‌که به گفته مسئولان سازمان برنامه‌وبودجه تاکنون تنها ۶ درصد از این رقم و معادل ۱٫۱۱ میلیارد محقق شده است. به نظر می‌رسد دولت به دنبال راه میانبری می‌رود تا کسری منابع خود را از محل پیش‌فروش نفت بر پایه اوراق سلف موازی تأمین کند.
از سوی دیگر در صورت عدم اجرای شفاف و صحیح این طرح، سرمایه‌گذاران که درواقع مردم عادی هستند، با دیوار بلند بی‌اعتمادی به دولت روبه رو می‌شوند. دولت در صورت اجرای این طرح باید از ابتدا همه شرایط درخصوص‌اینکه مردم در قبال سرمایه‌گذاری چه منافعی را کسب می‌کنند و یا چه چیزی را از دست می‌دهند، در چارچوب مشخص و بدون هیچ‌گونه ابهامی طرح کند و اطلاعات جامعی از کف و سقف سود فروش سلف ارائه نماید.
 طرح پیش‌فروش نفت، دولت بعدی را بدهکار نمی‌کند
حسن مرادی کارشناس حوزه انرژی در گفت‌وگو با «رسالت»، طرح پیش‌فروش نفت را پارامتری در جهت جذب نقدینگی سرگردان در جامعه دانست و گفت: پول‌های سرگردان در جامعه بحران ایجاد کرده‌اند و بخشی از تورم ایجادشده و نوسان در قیمت‌های ارز و طلا ناشی از وجود آن‌هاست. ازسوی‌دیگر بانک‌ها نرخ سود خود را کاهش داده‌اند. لذا مردم دست به‌هر‌کاری می‌زنند تا نقدینگی خود را در بازارهای مختلف سرمایه‌گذاری کنند. 
وی افزود: اگر دولت نفت را با توجه‌به‌اینکه درآینده باقیمت بالاتری به فروش می‌رسد، در بورس عرضه یا از طریق بازار آزاد به فروش برساند و به میزان محدودی هم به عموم عرضه کند و مردم هم به‌صورت اعتباری آن‌را خریداری کنند، درآینده می‌تواند اتفاق خوبی را برای اقتصاد رقم بزند و به کسری بودجه‌ای که دولت اکنون با آن دست‌به‌گریبان است، کمک نماید.  
این استاد دانشگاه بیان کرد: سرمایه‌گذار خردی که ارقام جزئی را صرف خرید اوراق سهام نفت می‌کند، باید مطمئن باشد که با فروش آن اوراق در سال‌های آینده به سود مناسبی می‌رسد که حداقل از سود بهره بانکی بیشتر است. اگر این وعده محقق شود اقدام مثبتی انجام گرفته است، زیرا کسی که اوراق نفت را پیش‌خرید می‌کند از افزایش قیمت نفت سود می‌برد، اما اگر سهامداران این اوراق را نتوانند به قیمت مناسبی به فروش برسانند، به‌نوعی باعث فریب و دلسردی آن‌ها می‌شود. پیش‌بینی اینکه آیا می‌توان آینده خوبی را برای این طرح ترسیم کرد یا خیر، به نحوه عرضه اوراق توسط دولت بستگی دارد.
مرادی با رد این‌که این طرح امکان افزایش بدهکاری برای دولت بعدی را فراهم می‌کند، گفت: میزان فروش اوراق سلف نفتی به‌اندازه‌ای نیست که دولت بعد را بدهکار کند. اگر چنین مؤلفه‌ای مدنظر باشد نباید هیچ عرضه‌ای از سهام دولتی در بورس انجام بگیرد. بنابراین، این اقدام تأثیری در افزایش بدهی‌های دولت نخواهد داشت.
 پیش‌فروش نفت عامل وابستگی بیشتر بودجه به نفت نیست
نرسی قربان کارشناس حوزه نفت و انرژی نیز با تأکید بر لزوم شفاف‌سازی طرح پیش‌فروش نفت برای مردم به «رسالت» گفت: دولت باید از ابتدا مشخص کند خریداران چه منافعی را به دست می‌آورند و یا چه چیزی را از دست می‌دهند و میزان ریسک خرید در آن تعیین شود. همچنین نحوه خریدوفروش نفت برای سرمایه‌گذاران شفاف‌سازی شود، یعنی آیا خریدوفروش به‌صورت مجازی است یا به شکل کاغذی؟
وی ادامه داد: فروش نفت به‌صورت کاغذی از ۲۰ سال قبل در دنیا وجود داشت و سهمی در حدود ۲۵ برابر خریدوفروش‌های روزمره فیزیکی را به خود اختصاص می‌دهد، اما این‌کار برخلاف ایران توسط دولت‌ها انجام نمی‌شود بلکه بخش خصوصی نفت را عرضه می‌کند و یا در بازار بورس‌های بزرگی مانند نیویورک، لندن و سنگاپور و به‌تازگی در چین عرضه می‌شود.
قربان در پاسخ به این سؤال که آیا طرح پیش‌فروش نفت می‌تواند میزان وابستگی بودجه به نفت را بیشتر کند درحالی‌که برای اصلاح ساختار بودجه به قطع وابستگی به نفت تأکید می‌شود، گفت: تصور نمی‌شود با اجرای این طرح اتکای بیشتری به نفت صورت بگیرد، زیرا در این روش در نقطه اوج، بیشتر از ۱۵۰ هزار بشکه دریک‌روز به‌فروش نمی‌رسد، درحالی‌که صادرات نفت قبل از زمان کاهش فروش، به دو میلیون بشکه در روز می‌رسید که ۱۵۰ هزار بشکه در روز در مقایسه با این میزان، رقم بسیار ناچیزی است.
وی ادامه داد: هر زمان شفافیت‌های لازم در اجرا و فروش این طرح از سوی دولت برای مردم انجام بگیرد و مکانیسم‌های ساختاری کامل برای آن در نظر گرفته شود، امکان اجرای آن فراهم می‌شود. به‌طورقطع درابتدای اجرای این طرح روزانه ۱۰۰ یا ۱۵۰ هزار بشکه نفت در روز به‌فروش نخواهد رسید، اما با جلب اعتماد عمومی میزان فروش به‌تدریج افزایش خواهد داشت. 
این کارشناس حوزه انرژی درباره امکان حفظ ارزش ریال با اجرای طرح پیش‌فروش نفت بیان کرد: طرح فروش اوراق سلف نفتی باعث جذب نقدینگی می‌شود و تااندازه‌ای به حفظ ارزش ریال کمک می‌کند، اما این عاملی مهم برای حفظ ارزش پول ملی نیست، زیرا ارزش پول ارتباط مستقیم بامیزان تورم و تحریم دارد. 
قربان درپایان سخنانش برضرورت استفاده از نقدینگی حاصل از فروش نفت در بخش‌های کلان و زیرساختی در کشور گفت: درشرایط فعلی نقدینگی که نصیب دولت می‌شود باید صرف امور زیرساختی شود نه‌اینکه  درجهت هزینه‌های روزمره و جاری دولت مصرف گردد بلکه باید صرف بخش‌های بهداشتی، آموزش‌وپرورش و یا مسکن شود.