نهم ماه ذی‌الحجه، مصادف با یک روز پیش از عید قربان را عرفه گویند که نزد مسلمانان از روزهای پرفضیلت سال محسوب می‌شود و در منابع روایی اعمالی برای آن برشمرده‌اند که بافضیلت ‌ترین آن‌ها دعا و استغفار  می باشد؛ زیارت امام حسین علیه‌السلام و خواندن دعای عرفه نیز در این روز بسیار سفارش شده است.
«عَرَفَة» کلمه‌ای عربی به معنای ادراک، فهم و شناخت توأم با تفکر و تدبر در آثار رخدادها است. نام عرفه، از سرزمین عرفات (جایی در مکه که باید حاجیان در این تاریخ در آن توقف کنند) گرفته‌شده و گفته‌اند عرفات را به این دلیل عرفات خوانده‌اند که نام زمینی مشخص و شناخته‌شده در میان کوه‌ها است؛ در نقلى آمده  که حضرت آدم علی نبینا و آله و علیه‌السلام و حوا پس از هبوط از بهشت و نزول به زندگی عادی زمینی، در این سرزمین یکدیگر را یافتند و به همین دلیل، این منطقه عرفات و این روز «عرفه» نام‌گرفته شده است؛ همچنین گفته‌اند که جبرئیل هنگامی‌که مناسک حج را به حضرت ابراهیم علیه‌السلام می‌آموخت، چون به عرفه رسید به او گفت «عرفتَ؟» و او پاسخ داد آری، لذا به این نام خوانده شد و نیز دلیل دیگر آن این است که مردم در این سرزمین به گناهان خود اعتراف می‌کنند و متحمل صبر و رنج می‌شوند و از معانی دیگر «عرف» صبر و شکیبایی و تحمل است.
روایات بسیاری روز عرفه را به‌عنوان روزی ویژه برای بخشایش گناهان و استجابت دعا معرفی کرده‌اند.  همچنین امامان شیعه احترامی خاص برای این روز قائل بوده‌ و مردم را به بزرگداشت این روز فرامی‌خوانده‌اند و سائلان را به‌هیچ‌روی، دست‌خالی رد نمی‌کرده‌اند؛ روایت‌شده كه حضرت امام زین‌العابدین علیه‌السلام در روز عرفه صدای سائلی را كه از مردم تقاضای كمك می‌نمود شنید  و به او فرمودند: وای بر تو آیا از غیر خدا سؤال و درخواست کمک می‌کنی در این روز؟ و حال‌آنکه در این روز امید می‌رود که حتی برای بچه‌های در شكم نیز فضل خدا شامل آن‌ها شود و سعادتمندشوند.
از مهم‌ترین اعمال این روز خواندن دعای عرفه امام حسین علیه‌السلام است که برخی از مهم‌ترین محورهای این دعا عبارت‌اند از:
– شناخت خداوند و بیان صفات الهی و تجدیدعهد و پیمان با پروردگار و شناخت پیامبران و تحکیم ارتباط با آن‌ها و توجه به آخرت و اظهار عقیده قلبی.
– سیر اندیشه در آفاق جهان و یادآوری نعمت‌های بیکران الهی بر انسان و حمد و سپاس خداوند بر آن‌ها.
– تضرع به درگاه خداوند و اقرار به گناهان و توبه و درخواست عفو و روی آوردن به صفات پسندیده و اعمال خیر.
– درخواست حوایج که با درود و صلوات بر محمد و آل محمد شروع می‌شود. سپس تقاضای بخشش و نور هدایت و رحمت و برکت و وسعت روزی و پاداش اخروی و….
درواقع دعای عرفه ، مسیر رسیدن از خودشناسی به خداشناسی است . همان‌طور که می‌دانیم از پایه‌های اصلی پرورش فضائل اخلاقی و تکامل معنوی، خودشناسی و معرفةالنفس است  و تا انسان این مرحله دشوار و این گردنه صعب‌العبور را پشت سر نگذارد، به هیچ‌یک از مقامات معنوی نايل نخواهد آمد؛ به همین دلیل، علمای بزرگ اخلاق تأکید و اصرار زیادی بر این دارند که رهروان این راه باید به خودشناسی بپردازند  و از این امر حیاتی غافل نشوند.
حدیث معروف مَن عَرَفَ نفسَه فَقَد عَرَف ربَّه؛ هرکس خود را بشناسد پس پروردگارش را خواهد شناخت، نیز ناظر به همین است. در بحارالانوار از کتاب ادریس پیامبر علیه‌السلام در صحیفه چهارم که صحیفه معرفت است چنین نقل‌شده: مَن عرَف الخلق عرف الخالق، و من عرَف الرّزق عرف الرّازق، و من عرف نفسه فقد عرف ربّه؛ کسی که مخلوق را بشناسد خالق را می‌شناسد  و کسی که رزق را بشناسد رازق را می‌شناسد، و کسی که خود را بشناسد پروردگارش را می‌شناسد.
اگر انسان قدر و منزلت اين روز را بداند و عمق دعای عرفه را درك كند، روزی سرشار از معرفت الی الله را تجربه خواهد كرد ان‌شاءالله .