‌|  گروه اجتماعی- زهره سادات موسوی‌|
چقدر به خودمان بالیدیم و خرسند بودیم از این‌که آمار جان‌باختگان کرونایی در کشور دورقمی شده، حتی این آمادگی را در خود احساس کردیم که وقت مهار این ویروس است اما بازی در آستانه برد را باختیم و به حریف قدر، یعنی کرونای منحوس و سمج واگذار کردیم. درحال حاضر فارغ از این‌که سهم هر یک از مردم و مسئولین در این باخت چقدر است، باید با آغاز موج جدیدی از شیوع ابتلا، تغییر تاکتیک بدهیم، چراکه نمودار آمارها به‌رغم خشم و عتاب‌های ما، همچنان روند صعودی خود را طی می‌کند و  روز یک‌شنبه با شناسایی ۲۱۸۶ مورد جدید کرونا، ۲۵۷ هزار و ۳۰۳ نفر از جمعیت کشور به این بیماری مبتلا شده‌اند و با اضافه شدن۱۹۴ نفر دیگر به لیست قربانیان، تاکنون ۱۲ هزار و ۸۲۹ نفر از هموطنان براثر ابتلا به این بیماری جان خود را ازدست‌داده‌اند و بسیاری از شهرها به حالت قرمز برگشته‌اند و نگرانی‌ها از بابت کمبود تخت‌های بیمارستانی، نیروی انسانی و امکانات درمانی اوج گرفته و مهم‌تر از همه آنکه، در مورد کیت‌های تشخیصی کرونا هم با کمبود مواجه‌ایم. هرچند بسیاری از متخصصان این ادعا را نادرست دانسته و وضعیت کشور را ازاین‌جهت مناسب می‌بینند اما برخی، تشویش خاطر درزمینه کمبود کیت را واقعی دانسته و عنوان کرده‌اند، بسیاری از مواد اولیه تولید این کیت‌ها، داخلی نیست و اگر قرار بر واردات باشد، خیلی طول می‌کشد. 
 روزانه ۲۰ هزار کیت تشخیصی در کشور تولید می‌شود
سیما سادات لاری، سخنگوی وزارت بهداشت در زمره صاحب‌نظرانی قرار دارد که معتقد است: کمبودی درزمینه کیت‌های تشخیصی کرونا در کشور وجود ندارد و روزانه ۲۰ هزار کیت در کشور تولید می‌شود. مینو محرز، فوق‌ تخصص بیماری‌های عفونی و عضو کمیته علمی ستاد ملی مبارزه با کرونا عنوان کرده، «به ‌دلیل مراجعه زیاد مردم و موارد مشکوک به بیمارستان‌های دولتی برای انجام تست تشخیص این بیماری، کمبود‌هایی وجود دارد، اما بیمارستان‌های خصوصی چندان با چنین مسئله‌ای مواجه نیستند و کمبود خاصی ندارند. بالاخره وقتی داوطلب زیاد شود، پشتیبانی ممکن است با مشکل مواجه شود، اما با کمبود کیت مواجه نیستیم. با کیت تقلبی مواجه هستیم، اما کمبود فکر نمی‌کنم!» 
کیت‌های تشخیص PCR  اجازه صادرات ندارند
مصطفی قانعی، رئیس کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا ضمن بیان این‌که خوشبختانه منشأ تمام کیت‌هایی که در کشور مورداستفاده قرار می‌گیرند، تولید داخلی است و این اطمینان خاطر را داده که کیت‌های PCR اجازه صادرات ندارند. 
  وی یکی از چالش‌های کشور را انتقال پول و ارز دانسته و می‌گوید: « این مشکلات ارتباطی به تولیدکنندگان ندارد که بگوییم چرا تولیدکنندگان اقدام به تولید بیشتر کیت‌های تشخیصی نکرده‌اند؛ در حال حاضر نیاز کشور به یک‌میلیون کیت الایزا تأمین‌شده و بازار آن برای تولید بیشتر وجود ندارد چون این کیت‌ها، کاربرد مطالعاتی و اپیدمیولوژی دارند.» وی همچنین خاطرنشان کرده است: « هیئت‌امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران با شرکت‌های ایرانی تولیدکننده کیت‌های تشخیصی کرونا، قرارداد منعقد کرده و خوشبختانه منشأ تمام کیت‌هایی که در کشور مورداستفاده قرار می‌گیرند، تولید داخلی است.»  
مسئله کمبود کیت، واقعی است
در این میان، برخی همچون علیرضا ناجی، استاد تمام ویروس‌شناسی پزشکی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی و رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی بیمارستان مسیح دانشوری، مسئله کمبود کیت را واقعی دانسته و در توضیح علت آن عنوان می‌کند: « علت این کمبود به قبل و ادعاهایی که قبل‌تر مطرح کردیم برمی‌گردد. ما گفتیم درزمینه کیت تشخیص کرونا تولید داخلی داریم و همین باعث شد کیت‌های اهدایی که قبلا بیشتر دریافت می‌کردیم و قبلا داشتیم،  سازمان بهداشت جهانی به ایران ندهند و اگر هم نیاز داریم، وزارتخانه می‌تواند خرید کند و باید این کیت‌ها را از شرکت‌های خارجی تهیه کند و دیگر کیت اهدایی به آن صورتی که قبلا بود، وجود ندارد.» 
این استاد دانشگاه، شرکت‌های داخلی را با محدودیت‌هایی درزمینه تولید کیت مواجه می‌داند و اظهار می‌دارد: « زمانی کیت استخراج کم شده بود و با شرکت‌های داخلی صحبت کردیم و تهیه شد که اتفاقا کیفیت خوبی دارد والان هم از آن استفاده می‌کنیم، اما این شرکت‌ها به دلایلی برای واردات دچار مشکل شدند. به‌هرحال بسیاری از مواد اولیه تولید این کیت‌ها تولید داخلی نیست و وارداتی است. چون یکسری از موادی که استفاده می‌کنند، وابسته به خارج است و اگر بخواهند آن‌ها را وارد کنند، خیلی طول می‌کشد. این محدودیت‌ها هم وجود دارد.» 
دقت  RT-PCR از سایر تست‌ها بالاتر است
افشین زرقی، معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی از سه نوع تست تشخیصی مورداستفاده برای تشخیص کووید ۱۹ نام می‌برد و می‌گوید: « تست تشخیصی RT-PCR، «کیت رپید تست» و تست «الایزا»، که در بین آن‌ها دقت  RT-PCR  از سایر تست‌ها بالاتر است، بنابراین برای تشخیص قطعی کرونای مثبت از این تست استفاده می‌شود و تست‌های رپید و الایزا برای اسکرینینگ و سطح مصونیت و ایمنی افراد استفاده می‌شود.» وی در رابطه با نحوه عملکرد تست‌های تشخیصی توضیح می‌دهد: « تستRT-PCR  اولین تست تهیه‌شده در شرکت‌های دانش‌بنیان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است که بر مبنای ژنوم ویروس کارکرده و درنهایت با دقت بسیار بالا مشخص می‌کند که فرد، کرونا مثبت بوده یا خیر.
 کیت رپید تست یا تشخیص سریع دومین کیت تهیه‌شده در دانشگاه است که بر مبنای آنتی‌ژن و آنتی‌بادی عمل کرده و در عرض ۷ دقیقه و با یک قطره خون میزان ایمنی و مصونیت افراد را مشخص می‌کنند. آنتی‌بادی IgM  و IgG   در بدن افراد مبتلابه کروناویروس بالا می‌رود و با استفاده از رپید تست و برحسب این‌که آیا آنتی‌بادی IgM  بالا رفته یا IgG   تفسیر می‌شود. به‌عنوان نمونه اگر آنتی‌بادی فردی بالا نباشد نشان‌دهنده عدم ابتلای اوست. اگر تنها IgM  بالا باشد یعنی فرد در مراحل اولیه آلودگی و در آغاز واکنش ایمنی بدن بوده و می‌تواند ناقل باشد و اگر آنتی‌بادی IgG   در بدن فرد بالا و مثبت باشد می‌توان گفت وارد فاز بهبودی و مصونیت شده است.» 
فعلا مشکل عمده‌ای در رابطه با کیت‌ها نداریم
جلیل کوهپایه زاده، رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران در گفت‌وگو با « رسالت » معتقد است: هرچند در هفته‌های اخیر با کمبود نسبی درزمینه کیت‌های تشخیص روبه‌رو بوده‌ایم و نسبت به درخواست‌ آزمایش‌هایی که از مراکز جامع سلامت و  بیمارستان‌ها داریم، چندان عقب نیستیم. وی در این زمینه توضیح می‌دهد: « خوشبختانه فعلا مشکل عمده‌ای درباره کیت‌ها نداریم ولی درمجموع یک مقدار بازار دنیا نسبت به کیت‌ها دچار مشکل است. می‌دانید که علاوه بر کیت، برای انجام آزمایشات کروناویروس یا همان کووید ۱۹ که از طریق آزمایش‌های مولکولی یا PCR و  با استفاده از دستگاه‌های PCR انجام می‌شود یک مجموعه‌ای از وسایل موردنیاز است و با توجه به شرایطی که در دنیا وجود دارد یک کمبود نسبی در همه سطوح دیده می‌شود، ما هم پیگیر درخواست‌های بیشتر و تأمین این کیت‌ها و ترب‌ها و تیوب‌های مربوطه هستیم و تا امروز هم در انجام آزمایش‌هایمان اختلالی ایجاد نشده است و امید هم داریم در طی روزهای آتی محموله‌های جدیدی را بتوانیم از طریق مراجع ذیربط دریافت کنیم و مشکل خاصی هم پیش نیاید.» 
کوهپایه زاده در پاسخ به این پرسش که آیا ذخیره کیت‌های ما به‌قدری هست که افراد مشکوک با علائم ضعیف هم بتوانند تست بدهند؟ می‌گوید: « اکنون پروتکل عوض‌شده است. با توجه به حجم زیاد ویروس در جامعه نسبت به ابتدای سال و تعداد افرادی که ابتلا پیدا کردند یا بهبود نیافتند و جان باختند و افراد بی علامتی که درگیر شدند و بهبود پیدا کردند، شرایط به سمتی رفته که ما خیلی دنبال انجام تست‌های آزمایشگاهی نیستیم. یعنی به‌طور مثال وقتی در جامعه از هر ۱۰ نفر، ۳ نفر ویروس را با خودشان حمل می‌کنند، احتمال این‌که ما در تماس با این افراد ابتلا پیدا کنیم، خیلی بیشتر است تا قبل از سال که از هر ۱۰ نفر، یک نفر این ویروس را با خود حمل می‌کرد. درنتیجه در حال حاضر احتمال برخوردمان با ویروس و ابتلا نسبت به گذشته بیشتر شده است. آن اوایل هر علامت سرماخوردگی که می‌دیدیم، با خودمان می‌گفتیم، می‌تواند کرونا هم نباشد ولی اکنون با توجه به حجم و فراوانی زیاد بیماری عملا از روی علائم بالینی می‌شود تشخیص داد که این کروناویروس هست یا نیست. 
البته انجام آزمایشات پیشرفته مثبتش خوب است و کمک به تأیید می‌کند ولی اگر منفی هم باشد باز نمی‌توانیم بگوییم شما مراقبت نکن، قرنطینه نشو و درواقع مراقب خانواده و اطرافیان خود نباش. 
درنتیجه لزوم انجام آزمایش تست‌های مولکولی به‌اندازه روزهای اول به چشم نمی‌خورد و در حال حاضر هم اگر پروتکل‌های وزارتخانه را دیده باشید، انجام این آزمایشات را خیلی محدود کرده است که فقط برای یک گروه خاص از آدم‌ها، تست را در سیستم دولتی انجام می‌دهند. حالا بعضی‌ها نگران بوده و وسواس دارند و به هر دلیلی توسط بخش خصوصی آزمایش انجام می‌دهند ولی طبق پروتکل‌ها، ما خیلی برای موارد مشخص و یا واضحی که علائم دارند و خطر عمده‌ای ازلحاظ بیماری‌های همراه یا بیماری‌های زمینه‌ای و یا مادر باردار و سن بالای ۶۰ سال ندارند، الزامی برای انجام تست مولکولی نداریم.  ولی ارزیابی ریه‌ها و ارزیابی مسائل دیگر به‌جای خود محفوظ است.» 
رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران در رابطه با کیت‌های تشخیصی تولید داخل بیان می‌دارد: « شرکت‌های ما در حال آماده‌سازی و درواقع تولید هستند. ولی به‌هرحال اگر تولید هم بکنیم ، فکر نمی‌کنم کفاف نیازهای کل کشور را بدهد، مگر اینکه پروتکل‌هایمان را به سمتی ببریم که ارزیابی‌های ما کمتر به آزمایشات وابسته بشود و اصولا بر اساس تشخیص بالینی و تصور برداری از ریه و یا اندام‌هایی که برای تشخیص نیاز است، اقدام کنیم. تست‌های PCR در بهترین شرایطی که ما بموقع این تست را برای بیمار انجام بدهیم حدود ۶۰ تا ۶۵ درصد بیشتر دقت ندارد، یعنی ممکن است همان زمان هم ۳۰ تا ۳۵ درصد از افراد مبتلا باشند و این تست چیزی نشان ندهد. می‌خواهم بگویم این تست در تشخیص بیماری کووید ۱۹،  ارزش تشخیصی یا حساسیت خیلی بالایی هم عملاندارد ولی خب در حال حاضر جزء بهترین ابزارهای تشخیصی برای شناسایی ویروس است. » 
اگر تقاضا زیاد بشود، یک کارخانه پاسخگو نخواهد بود 
مینو محرز، عضو کمیته علمی ستاد ملی مبارزه با کرونا نیز در گفت‌وگو با « رسالت » تأکید می‌کند: «ما تاکنون کمبودی در رابطه با کیت نداشته‌ایم  و در ایران شرکت‌هایی هستند که کیت تولید می‌کنند ولی بالطبع اگر تقاضا افزایش یابد و بیش از  ظرفیت لازم باشد، یک کارخانه به‌تنهایی نمی‌تواند کیت تولید کند.»
وی موضوع کیت‌های اهدایی را متعلق به اوایل شیوع کرونا در کشور می‌داند که تحریم بوده و هیچ‌چیز نداشتیم و سازمان بهداشت جهانی و چین مقداری به ما کیت اهدا کردند ولی بعدازآن یا باید از جایی خریداری می‌کردیم و یا باید در این زمینه خودکفا می‌شدیم.