عبدالحمید فاطمی تبار
جهاد تبیین یک جهاد فرهنگی است. جهاد فکری و تبلیغاتی در برابر وسوسه‌های گمراهان و دشمنان حق، از بزرگ‌ترین جهاد‌ها است؛ بنابراین باید ببینیم قرآن کریم به‌عنوان سلاح مسلح در جهاد تبیین، در عرصه اجتماعی و اقتصادی چه برنامه‌هایی را متذکر می‌شود. چراکه قرآن کریم وسیله و سلاحی برنده برای جهاد تبیین است که قدرت بیان و استدلال و تأثیر عمیق و جذابیتش مافوق تصور و قدرت انسان‌ها است. اصلا مگر می‌توان از جهاد تبیین سخن گفت و از قرآن حرفی نزد؟ قرآن خود را تبیانی برای همه‌چیز معرفی می‌کند و در سوره نحل می‌فرماید: «وَيَوْمَ نَبْعَثُ فِي كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيدًا عَلَيْهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَجِئْنَا بِكَ شَهِيدًا عَلَىٰ هَٰؤُلَاءِ وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَیْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَىٰ لِلْمُسْلِمِينَ؛ و روزی که ما در میان هر امتی از (رسولان) خودشان گواهی بر آنان برانگیزیم و تو را (ای محمد) بر این امت گواه آریم (آن روز سخت را یاد کن و امت را متذکر ساز)، و ما بر تو این کتاب (قرآن عظیم) را فرستادیم تا حقیقت هر چیز را روشن کند و برای مسلمین هدایت و رحمت و بشارت باشد.
ازاین‌رو در این نوشتار تلاش داریم تا به تبیین یکی از ابزارهای جنگ روانی دشمنان اشاره‌کنیم.
 ترساندن مردم کار چه کسانی است؟
یک روز کرونا، یک روز گرانی، یک روز تحریم، یک روز مشکلات محیط زیستی و یک روز اهمال‌کاری مسئولین. هرروز بهانه‌ای برای حمله به اعصاب و روان یک جامعه پیدا می‌شود. بعضی عاشق این هستند که زودتر خبر پیدا شدن سویه جدید کرونا را بدهند. زودتر از همه خبر بدهند چه چیزی گران شد و چه چیزی به زودی گران می‌شود. نه اینکه تمام اخبارشان هم غلط باشد، خیلی‌هایشان غلط است و برخی از آن‌ها هم درست. ما باید بدانیم که نان رسانه‌های سرمایه‌دار و غیر متعهد، خبرگزاری‌های زرد  و برخی  شاخ‌های فضای مجازی، در اشاعه اخبار فاجعه‌بار است. هرچه فاجعه‌بارتر، جذاب‌تر و هرچه جذاب‌تر، جلب‌توجه بیشتر و هرچه جلب‌توجه بیشتر، جذب تبلیغات بیشتر و جذب تبلیغات هم یعنی سیل پول. این برای اهل سیاست هم یک فرصت است. اگر سیاه‌نمایی کنی، اگر همه‌چیز را بد نشان دهی، آن‌وقت است که خود را متفاوت، شجاع و روشنفکر نمایانده‌ای و حالا می‌توانی وعده بدهی. هرچه حال و گذشته مردم را سیاه‌تر نشان دهی، می‌توانی آینده‌ عجیب‌تر و رؤیایی‌تری را برای آن‌ها ترسیم کنی و آنان را پای صندوق‌های رأی بکشانی. این برای دشمنان هم یک فرصت است. هیچ‌چیز آسیب‌پذیرتر از یک ملت ناامید نیست. ملتی است که به هر گوشه وطنش بنگرد، نقص و کاستی ببیند و محض رضای خدا یک نکته مثبت هم به چشمش نخورد. سیاه‌نمایی و منفی‌بین ساختن مردم ،حربه دشمنان، منافقان، سیاسیون دغل‌کار و رسانه‌های سرمایه‌دار است که سیل اخبار منفی، اعم از جعلی و غیر جعلی را به جامعه سرازیر می‌کنند. از اساس یکی از بلاهای بزرگی که دامنگیر جوامع مختلف می‌شود و روح اجتماعی و تفاهم و همکاری را در میان آن‌ها می‌کُشد مسئله شایعه‌سازی و نشر شایعات و اصرار بر نشر صرفا اخبار منفی است. نشر و اشاعه اخبار جعلی و اهتمام به نشر اخبار صرفا منفی ازجمله راه‌های نفوذ شیطان در صفوف مسلمین به‌منظور قرار دادن مؤمنین در مشقات و سختی‌ها است. قرآن کریم در مذمت و سرزنش چنین افرادی می‌فرماید: «وَإِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُوا بِهِ؛ و (منافقان) چون امری به آنان برسد که باعث ایمنی یا ترس (مسلمین) است (و باید پنهان داشت) آن را منتشر می‌سازند.»
امام صادق علیه‌السلام فرمودند: سرّ سرزنش شایعه‌سازان این است که چنین کار ناروایی سبب ضعف نیروهای اسلام و تقویت نیروهای کفر و نفاق می‌‌شود. مراد از «امر» در آیه شریفه، هر چیز مهمی است که مرتبط با شئون امت باشد. بنابراین هر چیزی که موجب حفظ کیان امت اسلامی باشد ازجمله مسئله اقتصادی که دشمن با القا  ی شایعاتی همچون خالی بودن خزانه و کمبود مایحتاج مردم قصد ایجاد اختلال در زندگی مردم را دارد در همین رابطه است و هر نوع برخورد مناسب با این نقشه دشمن، جهاد تبیین در عرصه اقتصاد می‌باشد.
مرجفون چه کسانی هستند؟
شایعه‌سازی یکی از سلاح‌های مخرب برای جریحه‌دار ساختن حیثیت نیکان و پاکان و پراکنده ساختن مردم از اطراف آن‌ها است. قرآن کریم از شایعه‌سازان در جامعه که با اخبار کذب ازجمله در عرصه اقتصادی، امنیت جامعه را به اضطراب و تزلزل دچار می‌کنند تعبیر به «مرجفون» می‌کند: «لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِي اللْمَدِينَةِ؛ اگر منافقان و آنان که در دل‌هایشان بیماری [ضعف ایمان] است و آنان که در مدینه شایعه‌های دروغ و دلهره‌آور پخش می‌کنند [از رفتار زشتشان] بازنایستند.» 
مرجفون کسانی هستند که توجهی به صلاح اجتماع، حفظ نظام، رعایت نظم، اجرای قانون اتحاد و اتفاق، تحکیم و عزم و تثبیت اقدام ندارند بلکه عملی انجام می‌دهند که موجب تشتت و تفرقه بین صفوف مسلمین و اختلاف بین آن‌ها و تزلزل و اضطراب درنیات آن‌ها می‌شود. هدف شایعه‌پراکنان، ایجاد اضطراب عمومی و ناراحت کردن مردم با انتشار شایعاتی همچون ورشکستگی بانک‌ها، به هم خوردن تعادل عرضه و تقاضای کالاهای اساسی مردم، گرانی حامل‌های انرژی و … است.
انتقام سخت از لجن‌پراکنان
قرآن کریم نسبت به برخورد با شایعه‌سازان دست‌به‌کار شده و پنج برخورد مهم را مطرح می‌کند: «لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ ثُمَّ لَا يُجَاوِرُونَكَ فِيهَا إِلَّا قَلِيلًا مَلْعُونِينَ أَيْنَمَا ثُقِفُوا أُخِذُوا وَقُتِّلُوا تَقْتِيلًا؛ تو را بر ضد آنان برمی‌انگیزیم [که یا تبعیدشان کنی یا با آنان بجنگی]، آنگاه در این شهر جز اندکی [که خالص و پاک هستند] در کنار تو نخواهند ماند؛ [این چند گروه به علت اعمال ناهنجارشان] طردشدگان [از رحمت خدای] اند، هرجا که یافت شوند باید دستگیر شوند، و به‌سختی به قتل برسند.»
اولین برخورد، دعوت به انجام کار و یادگرفتن چیزی توأم با تشویق و تحریض است: «لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ»
دومین برخورد را که هجرت و جلاء از وطن است مطرح می‌کند: «ثُمَّ لَا يُجَاوِرُونَكَ فِيهَا إِلَّا قَلِيلا» که بزرگ‌ترین مصیبت بر شایعه‌پراکنان در جامعه و سخت‌ترین آن‌ها مهاجرت و مفارقت از جوار رسول خدا صلی‌الله علیه و آله است.
سومین برخورد، مطرود و رانده شدن از جامعه است که با واژه «مَلْعُونِينَ» به معنای اِبعاد و طرد می‌باشد. در اینجا کنایه از اهانت و دور بودن از مدینه است؛ یعنی مسلمانان با ترک مخالطه با آن‌ها و فاصله گرفتن از آن‌ها موجب متواری شدن آن‌ها از مؤمنین با خفت و خواری می‌شوند.
چهارمین برخورد، اسیر کردن آن‌هاست: «أَيْنَمَا ثُقِفُوا أُخِذُوا» و آخرین مرحله قتل و اعدام آن‌هاست: «وَقُتِّلُوا تَقْتِيلًا» به سخت‌ترین انحاء قتل! زیرا ضرر این‌ها بر اسلام و مسلمین بیشتر است تا ضرر کفار و مشرکین؛ چون این‌ها دشمن داخلی هستند و آن‌ها خارجی.
نتیجه آنکه قرآن کریم نسبت به شایعه‌پراکنان در جامعه اسلامی در عرصه‌های گوناگون ازجمله عرصه اقتصادی در صورت دست برنداشتن مرجفون از عملکرد خود، تهدید به حمله و یورش و تسلط بر آن‌ها می‌کند، سپس تبعید شایعه‌پراکنان، بعد مطرود و منفور شدن در جامعه، در صورت ادامه دادن اسارت گرفتن آنان و سرانجام اعدام و قتل شدید آن‌ها را به‌عنوان برخورد با مرجفون مطرح می‌کند. این نوع برخورد، حکایت از اهمیت امنیت جامعه اسلامی در عرصه‌های گوناگون ازجمله میدان اقتصادی دارد و به‌شدت با افرادی که امنیت اقتصادی جامعه را با شایعه به هم می‌زنند برخورد نموده است. با این وعیدها در این آیات است که منافقین و مرجفون از اذیت مسلمانان دست می‌کشند.
به‌هرحال، بحران‌سازی و بحران‌آفرینی در اجتماع از طریق نشر شایعات و اخبار فتنه‎آمیزی که حق و باطل درهم‌آمیخته و شبهه‌سازی و متشابه‌سازی می‌کنند یکی از فعالیت‌های دشمنان در جنگ نرم ازجمله جنگ نرم اقتصادی است که هوشیاری لازم را می‌طلبد.