راضیه کریمی
 این‌طور بشین، این‌طور نشین، درست بشین، چرا این‌ شکلی غذا می‌خوری؟ لقمه‌هایت را بجو، بسم‌الله یادت نرود. همه ما موقع غذا خوردن این دستورات را از پدر و مادر‌های‌مان شنیده‌ایم. آن‌ها طبیعتا روی تغذیه‌   فرزندان‌شان نظارت دارند و همیشه نگران غذا خوردن یا نخوردن یا چگونه خوردن‌ بچه‌های‌شان هستند. گاهی تا نیمه‌شب بیدار می‌مانند تا فرزند به خانه بیاید و خدای ناکرده شام نخورده به بستر نرود؛ بعد خودشان می‌توانند با خیال آسوده بخوابند. وقتی فرزند‌ سفری در پیش دارد نگران غذایی هستند که در سفر می‌خورد. راهی دانشگاه‌اش که می‌کنند، دیگر  واویلا است! از بس در مورد غذا‌ی خوابگاه سؤال می‌پرسند. یقینا یکی از ریشه‌های اعتراضات دانشجویی علیه غذای سلف، همین سؤال‌پیچ شدن توسط مادر‌‌ها است. این‌ها را گفتم که یادآوری کنم همه‌   مادر‌ها در این ویژگی و بسیاری از ویژگی‌های دیگر، مشترک هستند، حتی اگر این مادر، بزرگ تمام زنان و دختر خاتم پیامبران، حضرت زهرا باشد. ایشان هم به عنوان یک مادر نگران غذا‌ی بچه‌های‌شان هستند، چه امام حسن و امام حسین باشد و چه بچه‌هایی که چهارده قرن بعد از او زندگی می‌کنند. همین ویژگی مادر بودن سبب شده است که ایشان برای ما یک توصیه مادرانه در خصوص آداب سفره داشته باشند. این مقدمه را گفتیم تا با حدیث ایشان، همچون یک توصیه مادرانه، با لحن و صدای یک مادر مواجه شویم. ایشان می‌فرمایند: «در سر سفره‌  غذا دوازده کار نیک وجود دارد که خوب است هر مسلمانی آن‌ها را بشناسد. چهار مورد واجب، چهار مورد مستحب و چهار مورد نشانه‌   ادب و بزرگواری است. اما چهار عمل واجب عبارتند از: شناخت و معرفت پروردگار، راضی به نعمت‌های خداوند بودن، گفتن بسم‌الله الرحمن الرحیم در آغاز غذا، الحمدلله گفتن در پایان غذا. چهار عمل مستحب نیز عبارتند از: وضو گرفتن قبل از غذا، نشستن به جانب چپ، در حالت نشسته غذا خوردن، غذا خوردن با سه انگشت و آن چهار عملی که نشانه ادب و بزرگواری است: از غذای پیش روی برداشتن، لقمه‌ها را کوچک برداشتن، غذا را به خوبی جویدن، کمتر در صورت دیگران نگاه کردن». چهار عمل واجب که حضرت توصیه می‌کنند در جهت تکرار توحید، قانع و خشنود بودن نسبت به نعمت‌های خداوند، یادآوری مهربانی و تشکر از خداوند است. عمل مستحب در احکام، عموما کارهایی است که سلامتی انسان را افزایش می‌دهد که چهار عمل مستحب در این حدیث هم در جهت سلامتی انسان‌ها است. در این حدیث به نشسته غذا خوردن تأکید شده است. انگار حضرت پیش‌بینی می‌کردند در قرن‌های بعد، انسان‌هایی زندگی می‌کنند که روی صندلی یا ایستاده و یا حتی در حین حرکت، غذا می‌خورند، از این رو به  این عمل، توصیه کرده‌اند. نشسته غذا خوردن باعث هضم بهتر می‌شود و چون بدن در این حالت، آرام‌تر است به جذب غذا کمک می‌کند و از طرف دیگر ارتباط مستقیم با زمین، انرژی حیاتی بدن را بیشتر می‌کند. هر چه انسان بیشتر با طبیعت ارتباط مستقیم داشته باشد از لحاظ روانی سالم‌تر است. بیشتر کسانی که روی زمین غذا می‌خورند چهار زانو می‌نشینند که در این حالت معده گشاد می‌شود و این باعث پرخوری که نتیجه‌اش بیماری بیشتر است، می‌شود. از طرف دیگر چون شبیه حالت نشستن سلاطین است مقابل تواضع است. از این رو یکی از دلایلی که حضرت توصیه می‌کنند به جانب چپ بنشینید همین موضوع است. الان بیشتر مردم با قاشق غذا می‌خورند و اگر کسی با دست غذا بخورد در نظر همه، این فرد عقب‌افتاده و بی‌کلاس است اما بررسی‌‌های علمی نشان می‌دهد غذا خوردن با دست باعث افزایش جریان خون، گردش خون، هضم بهتر، کاهش مبتلا شدن به دیابت و لذت بیشتر از غذا خوردن می‌شود. هنوز در کشورهای عربی و آفریقایی، هند و پاکستان و بعضی از شهرهای ایران مردم با دست غذا می‌خورند که این نشان می‌دهد در گذشته عادت مردم بیشتر جهان همین‌گونه بوده است اما فرهنگ غربی که برای هر مسئله‌ای یک مدل جدید و عموما هم زیان‌آور دارد برای نحوه‌ غذا خوردن هم قاشق و چنگال و کارد آورده است که ما را  از مزایایی که گفته شد محروم می‌کند. ایشان در ادامه حتی به نحوه‌  برداشتن لقمه هم توجه کرده‌اند و فرموده‌اند که با سه انگشت لقمه را بردارید؛ این باعث می‌شود غذای کمتری برداریم که در ادامه جویدنش راحت‌تر باشد و زودتر سیر شویم. چهار عملی که نشانه  ادب است نیز کاملا دلایل واضحی دارد و نیازی نیست آن را توضیح دهیم. ادب سر سفره، یکی از بزنگاه‌های ادب و اخلاق است و تمرین حسن ادب و خلق خوش در سفره، خصال نیکو را به دیگر زمان‌های روز و شب ما نیز تسری می‌دهد. این حدیث نمونه‌ای از سبک زندگی حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله بود. معصومی که خودش گندم را آرد می‌کرد، از چاه آب می‌آورد و خودش خانه را جارو می‌زد. این‌ها به ما یادآوری می‌کند که یک معصوم هم مانند همه  انسان‌ها کار‌های روزمره و طبیعی را انجام می‌دهند. آن‌ها نیز چون ما با زندگی مواجه بوده‌اند. گاهی اهل‌بیت علیهم‌السلام آن‌چنان برای ما   در هاله‌ای قدسی فرو می‌روند، که فراموش می‌کنیم آن‌ها ساکن سماوات نبوده‌اند و چون ما، با دنیا و انواع مسائل آن روبه‌رو بوده‌اند اما چون به تمام جوانب کارها اشراف دارند همین کارهای معمولی را با دلیل و حکمت انجام داده‌اند؛ دلایلی که پس از قرن‌ها از لحاظ علمی ثابت شده است. جامعه‌‌  ما سال‌ها است که مورد تاخت و تاز فرهنگ غربی قرار گرفته است. فرهنگی که باعث مشکلات بسیاری در تمام حوزه‌های زندگی شده است. مسئله تغییر عادت‌های غذایی هم یکی از مهم‌ترین موضوعات است که متأسفانه خسارت‌‌های وحشتناکی به سلامت مردم وارد کرده است. در حال حاضر با وجود بیماری کرونا که بیشتر سراغ کسانی می‌رود که بیماری‌های زمینه‌ای دارند، ضرورت تغییر سبک زندگی بیشتر احساس می‌شود.
از طرف دیگر کشور در موضوع جمعیت در وضعیت قرمز قرار دارد که این موضوع از بسیاری از جهات برای کشور خطرناک است. عمده‌  دلایل ناباروری، ریشه در مصرف غذاهای ناسالم دارد. تغییر سبک زندگی و حرکت به سمت سبک زندگی اسلامی-ایرانی یکی از مؤلفه‌های بسیار مهم تمدنی است. برای اجرایی کردن این نظریه باید به احادیث اهل‌بیت در مورد سبک زندگی مراجعه کرد. احادیثی که خوشبختانه هم از لحاظ آماری قابل توجه هستند هم از لحاظ کاربردی. همین حدیث نورانی حضرت زهرا در صورت اجرایی شدن توسط مردم، از بسیاری از بیماری‌های گوارشی که تعداد زیادی از ایرانی‌ها به آن مبتلا هستند، جلوگیری می‌کند.
این روزها عزادار مادری هستیم که در لحظات پایانی عمر شریف‌شان برای آمرزیده شدن گناهان شیعیان‌شان دعا کردند؛ مادر است دیگر! تا آخرین دقایق حواسش پی عاقبت به خیری فرزندانش است. مادری که هم برای سلامت جسمی فرزندانش نگران است هم سلامت اخروی‌شان. او شهید شد تا حقانیت طبیب دل‌ها، علی مرتضی برای همیشه روشن‌تر از خورشید باشد. همسر او نیز همچون خود او  و پدر او، پزشک جان‌ها بود و سفره‌ای که ایشان پهن کرده است، سفره ولایت است؛ سفره‌ای به درازای ابدیت؛ یک سفره‌  مادرانه.