محمد مهرعلی
تا کنون بارها از نقش منفعلانه و البته کاملا سیاسی و غیر حقوقی آژانس بین المللی انرژی اتمی در پروسه احیای توافق هسته ای سخن به میان آمده است، اما گویا چنین مسئله ای این بار به مراتب پررنگ تر از گذشته به چشم می آید! طی روزهای اخیر، گزارش‌های زیادی در خصوص اختلافات پادمانی ایران و آژانس در قبال موارد ادعایی این سازمان منتشر شده است. به عبارت بهتر، در ساعات جاری مذاکرات وین، مناسبات ایران و آژانس بیش از هر زمان دیگری مورد توجه تحلیلگران قرار گرفته است. منابع خبری می گویند در صورت حل و فصل اختلاف ایران و آژانس مبنی بر مختومه شدن پرونده های واهی و ادعایی درخصوص سه مکانی که ( بنابر ادعای آژانس) در گذشته ای دور در آنها فعالیت‌های هسته ای صورت گرفته است، احیای توافق هسته ای در دسترس خواهد بود. 
در این میان، روزنامه آمریکایی «وال استریت ژورنال» از شرط تهران مبنی بر «بسته شدن پرونده سه مکان‌ غیر اتمی آلوده به اوارنیوم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» به عنوان یک مانع «اصلی» بر سر راه دستیابی به توافق در مذاکرات وین یاد کرده است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به دنبال آنچه کشف ذرات اورانیوم در سه مرکز غیر اتمی و اعلام نشده ایران می‌خواند بر لزوم پاسخگویی تهران در این خصوص تأکید می‌کند! حال آنکه چنین ادعایی در زمان حال نادرست بوده ودر گذشته ای دور نیز تمامی این ابهامات در قالب پرونده موسوم به PMD حل و فصل شده است. 
در حالی که مقام‌های ایرانی بر حل و فصل «ادعاهای پادمانی» آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأکید دارند، انگلیس،  فرانسه و آلمان، سه بازیگر اروپایی عضو برجام با انتشار یک بیانیه مشترک از ایران خواستند تا «خواسته‌های غیرواقعی فرابرجامی» خود را کنار گذاشته و «همین حالا و تا زمانی که هنوز امکان‌پذیر است»، توافق را نهایی کند! این ادعای طرف‌های اروپایی در حالی مطرح می شود که اساسا نمی توان بازی آژانس بین المللی انرژی اتمی را مستقل از برجام و روند مذاکرات احیای توافق هسته ای به تصویر کشید. در صورت باقی ماندن این پرونده های ادعایی و انعقاد برجام، آژانس بعدها  می تواند در سایه بازتفسیر برخی مفاد اساسنامه خود، تقاضای دسترسی های مکرر به اماکن ادعایی را مطرح سازد. از این رو حل و فصل پرونده های ادعایی آژانس یک الزام و مؤلفه اصلی جهت احیای توافق هسته ای محسوب می شود. 
از سوی دیگر،ا قدام اخیر سازمان انرژی اتمی در تزریق گاز هگزا فلوراید اورانیوم به ۵۰۰ دستگاه سانتریفیوژ و از نوع IR۶نشان دهنده عزم جمهوری اسلامی ایران در رسیدن به توان هسته‌ای و فعالیت‌های صلح آمیز هسته‌ای خود است.در طول برگزاری مذاکرات برای لغو تحریم‌ها شاهد این بودیم که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به واسطه صدور قطعنامه‌ای در شورای حکام بدعهدی کرد و در مقابل جمهوری اسلامی ایران خیلی صریح به آژانس این پیام را اعلام کرد که نظارت‌های فراپادمانی را متوقف می‌کند و از سوی دیگر منعی برای گسترش فعالیت‌های هسته‌ای خود در مسیر صلح‌آمیز ندارد. اقدام اخیر جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد این خطوط قرمز کماکان پررنگ هستند و پیشنهادهای غیرعملیاتی که آمریکا به واسطه بازیگران اروپایی یا حتی برخی شرکای منطقه خود ارائه می‌کند در صورتی می‌توانند منجر به احیای برجام شوند که پارامترهایی مانند رفع عملیاتی تحریم‌ها و تضمین‌محور بودن برجام را در بر بگیرد.  در هر حال، سکوت اخیر گروسی بیانگر رویکرد غیر حقوقی آژانس و شخص مدیر کل است….