|حسن شجاعی- دبیرگروه فرهنگی|
شعر و کلام در موسیقی ایرانی قدمتی دیرینه دارد و بسیاری از آثار موسیقایی ماندگار این مرزوبوم تنها به‌واسطه اشعار بسیار زیبا و دل‌نشین خود ماندگار شدند و در اذهان باقی‌مانده‌اند.بسیاری از اشعار در ترانه‌ها و آثار موسیقی کشور برگرفته از شعرای  بنام ایران‌زمین نظیر حافظ و سعدی و مولوی است و این آثار همان‌طور که از نام شعرا پیداست از شکل و قوام مناسبی برخوردارند و نیازی به واکاوی شعر و کیفیت آن نیست، اما هستند آثاری که با اشعار شعرای معاصر و فعال در این حوزه منتشرشده و از کیفیت لازم برخوردار نیستند. نبود مفاهیم مناسب و عبارات و کلمات در شأن ادبیات فارسی در برخی از این آثار سبب شده تا شاهد نوعی لودگی و ابتذال در آن‌ها باشیم و شنونده نسل جدید موسیقی ایرانی از کیفیت تولیدات خوب به دور باشد. در این میان برخی ترانه‌ها از چنان بی‌محتوایی و ابتذالی رنج می‌برند که سبب شده صدای اهالی حوزه فرهنگ و شعرای متعهد نیز درآمده و خواستار نظارت بیشتر و بهتر بر تولیدات شعر این روزهای کشور باشند.شاید در این میان متهم ردیف اول شورای شعر و ترانه دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باشد که در صدور مجوزهای لازم حساسیت کافی را ندارد اما نمی‌توان تمام تقصیرها را نیز گردن این دفتر انداخت و باید در نظر داشت که فرهنگ و بن‌مایه شعر نوین در تولید آثار موسیقایی کشور دچار مشکل شده و برخی تهیه‌کنندگان تنها به دنبال افزایش فروش فارغ از کیفیت و محتوای لازم هستند و در این زمینه پافشاری نیز می‌کنند. ضمن اینکه پدیده«مافیای ترانه» که این روزها در محافل هنری مطرح و اشاره به جریانی دارد که معروفیت و تخریب با برنامه شعرای متعهد را در دست دارد سبب شده تا حساسیت‌ها در این زمینه بیش از گذشته شود.برای بررسی وضعیت شعر در فضای موسیقی این روزهای کشور  گفت‌وگوهایی با مجید افشاری عضو شورای شعر و ترانه دفتر موسیقی و رضا شاهین، ترانه‌سرا انجام‌شده که در ادامه می‌خوانید.

مجید افشاری، عضو شورای شعر و ترانه دفتر موسیقی:
افراط‌وتفریط در حوزه ترانه مشهود است
طرح موضوع مافیای ترانه اگر مربوط به شورا و عزیزانِ حاضر در شورا باشد که پاک دستی عزیزان و شناسنامه کاریشان مشخص است. چنین ادعایی را برنمی‌تابم. خود من خط وجودی‌ام تغزل و رباعی است. ترانه هم در این دوره اصلاً کارنکرده‌ام. اوایل دهه ۷۰ پیشنهادهای مهمی از سوی مهم‌ترین خوانندگان داشتم اما در دوره کنونی اصلا سراغ ترانه نرفته‌ام. اما اگر مافیای ترانه منظور شرکت‌های فعال در عرصه موسیقی است که تیم‌هایی برای تصمیم‌گیری در زمینه‌ انتخاب ترانه‌هایشان دارند؛ باید بگویم که این کار هم مشکلی ندارد. برخی از این شرکت‌ها در سعی و خطاهای تاریخی به تجربه‌های گران‌قدری رسیده‌اند که از آن استفاده می‌کنند. همین تجربه‌ها باعث شده که تنها با تعداد مشخصی از ترانه‌سرایان همکاری داشته باشند. برخی از شرکت‌ها هم باکسانی کار می‌کنند که فقط ریتم و موزیک را می‌شناسند؛ این نهایت ضربه زدن به خودِ این شرکت‌ها است. درعین‌حال چنین اتفاقی به زبان و فرهنگ ما هم آسیب می‌رساند.
 دم هست که جایی یک شاعر، اثری منتشر کرده بود. شخصی در آنجا کامنتی گذاشته بود که وزنِ این اثر اشکال دارد و چند ایراد دیگر به آن گرفته بود. همین مسئله باعث شد که پس‌ازآن تمام آثارش با نقدهای بیهوده‌ای مواجه شود و مجبور بود به تمام این انتقادهای بیهوده هم پاسخگویی کند. ما در چنین وضعیتی هستیم. درباره «مافیا» نمی‌توانم به قطعیت سخن بگویم اما می‌دانم که جامعه ما مصداق بارز این عبارت است که «یا چهل‌ستون داریم یا بیستون.» افراط‌وتفریط درباره افراد فرهنگی در حوزه ترانه کاملاً مشهود است.ترانه‌سرایان باذوقی داریم که باید شناسایی و معرفی شوند. البته شناسایی و معرفی این عزیزان کارسازمانی ما نیست. اگر من می‌خواستم چنین کاری بکنم اول سراغ تمرکززدایی از تهران می‌رفتم و کاری می‌کردم که تمام سرزمین ایران را در ترانه‌سرایی دخیل کنیم تا صدای همه نسل‌ها شنیده شود.خوشبختانه با سعی و تلاش و پس از حدود ۹ ماه ما در شورای شعر و ترانه موسیقی به این هم‌افزایی رسیده‌ایم. خوشبختانه هیچ اعتراضی نبوده است که رسیدگی نشده باشد. عزیزی که اعتراض کرده که چرا ترانه‌ام مجاز نشده است؛ ما کاملا کارشناسانه بحث کرده‌ایم و بحث ترمیمی و دستوری داشته‌ایم و مجاب و ملزم به اصلاح ترانه شده‌اند.اما بحث در اینجا بر سرِ ابتذال کلامی و صراحت کلامی است که این موارد گاهی در ترانه آن‌قدر زیاد می‌شود که نمی‌توان آن را با زبان کوچه و بازار تمییز داد؛ نتیجه اینکه این آثار همان واشویه‌های سخیف هستند.

رضا شاهین، ترانه‌سرا: 
اشعار قربانی ملودی شده‌اند
رضا شاهین ازجمله ترانه‌سرایانی است که آثاری را در آلبوم مهدی یراحی، آلبوم قله امیرعباس گلاب، ترانه وداع با صدای امیرعباس گلاب به مناسبت محرم، ترانه یه چیزی میشه دیگه با صدای رضا صادقی و سرودن ترانه‌هایی با مضامین ارزشمند اهدا عضو،بیماری صرع و … را در کارنامه دارد. او درباره شرایط فعلی شعر در فضای موسیقیایی کشور می‌گوید: امروز کار ترانه‌سرا بسیار سخت شده است. متأسفانه وقتی خوراک خوب تولید نمی‌شود شاهد کارهای ماندگار کمتری در حوزه موسیقی خواهیم بود. به عقیده من ترانه باید حرف برای گفتن داشته باشد و بتواند مخاطب را جذب کند.وی بابیان اینکه در حال حاضر تنظیم و ملودی آهنگ‌ها بر اشعار پیشی گرفته است یادآور شد: برخی تهیه‌کنندگان امروزه تنها به دنبال افزایش فروش کارها هستند و کیفیت و محتوا چندان در اتمسفر برنامه‌ریزی کیفی آن‌ها جایی ندارد.  به همین خاطر حاضر هستند تا با تغییر ملودی و جذاب کردن آن شعر را قربانی کرده و تنها به دنبال جذابیت شنیداری کارها هستند.شاهین ادامه داد: در این میان اشعار خوبی هم تولید نمی‌شود و نظارت لازم هم بر اشعار ارائه‌شده نیست به‌نحوی‌که شما می‌توانید کارهای ضعیف در حوزه ترانه‌سرایی را در آثار خوانندگان مطرح را هم ببینید. به عقیده من فیلترهای لازم برای تولید شعرهای کیفی و با محتوای غنی باید جدی‌تر شده و تهیه‌کنندگان نیز نباید اجازه دهند اشعار مبتذل و بازاری جای خود را در فضای هنری کشور باز کند.این ترانه‌سرا در ادامه تبلیغات و برخی جریان سازی‌ها را مانعی برای رشد و تعالی شعر فاخر عنوان کرد و گفت: متأسفانه برخی افراد که از منابع مالی مناسبی برخوردارند با سوءاستفاده از فضای فرهنگی کشور و علاقه‌ای که جوانان به موسیقی دارند، تنها به دنبال منفعت مالی خود بوده و محتوا و کیفیت را فدای منافع خود می‌کنند. در این زمینه به نظر می‌رسد باید نظارت لازم و کافی از سوی نهادهای نظارتی صورت گرفته و اجازه داده نشود که این افراد با آبروی هنر ایران‌زمین بازی کنند. خاطرم هست یکی از خوانندگان مطرحی که در یک‌زمان کوتاه بسیار موفق بوده و بازار را در اختیار خود داشت به‌واسطه همین برخوردهای منفعت طلبانه، خیلی زود از دور خارج شد و در حال حاضر اثری از او نمی‌بینیم. حتی این هنرمند حاضر شد نام واقعی خود را با یک نام هنری عوض کند تا منافع تهیه‌کنندگان کارهایش تأمین شود، اما می‌بینیم همان سیاستی که او را به اوج رساند، امروز سراغی از وی نمی‌گیرد و فراموش‌شده است.