گردشگری یکی از مهم‌ترین صنایع امروز جهان است. در باب اهمیت اقتصادی این صنعت، سخن بسیار می‌توان گفت. همین بس که این صنعت گویی همچون اکسیری می‌تواند یک کشور را از این رو به آن رو بگرداند. اما آنچه به گردشگری ابعاد مهم‌تری می‌بخشد، تأثیرات سیاسی و فرهنگی آن است. از منظر سیاسی و فرهنگی، گردشگری منبعی قدرتمند برای بهبود برند ملی و دیپلماسی عمومی است.

فرصتی است تا یک کشور قدرت نرم خود را افزایش دهد و از این طریق، قدرت دیپلماتیک بیشتری در سطح جهان داشته باشد. مردم چنین کشوری راحت‌تر می‌توانند حرف خود را به گوش مردم جهان برسانند و تصویر ذهنی جهانیان از آن کشور کمتر تحت تأثیر رسانه‌ها دشمن آن قرار می‌گیرد. چنین کشوری خواه‌ناخواه بیشتر مورد توجه سرمایه‌گذاران است؛ اما فراتر از آن جای خود را در دل مردم جهان باز کرده است و این یک سپر دفاعی بسیار مهم و یک عامل بازدارنده قدرتمند است. از نظر فرهنگی نیز مواجهه مردم با توریست به مثابه مواجهه با جهان است. مواجهه با یک مسافر خارجی، خود نیز همچون یک سفر است به مبدایی که گردشگر از آنجا آمده است. شناخت بیشتر ملت‌ها از یکدیگر مزایای فراوانی دارد، باعث می‌شود نقاط قوت و ضعف خودمان و دیگر کشورهای جهان را بهتر بشناسیم و تصویر ما هم از دیگر کشورها واقعی‌تر شود. بیماری‌های ذهنی‌ای همچون غرب‌گرایی در بسیاری موارد حاصل عدم شناخت و یا شناختی مطلقا از درگاه رسانه‌ها و هالیوود از کشورهای غربی است. با کمتر شدن فاصله یک ملت از دیگر ملت‌ها، پختگی ملی افزایش می‌یابد و ملت اغراق در مورد ضعف‌های خود و قوت‌های دیگران را کنار می‌گذارد. گردشگری در منطقه ما همچنین ضرورتی امنیتی است.

یکی از مسائلی که عربستان سعودی را از یک بازیگر ناهنجار، ماجراجو، جنگ‌افروز و خیانتکار در سطح منطقه به سمت کشوری خواهان تعامل و تنش‌زدایی برد، توسعه صنعت گردشگری بود. جنگ برای گردشگری و جهان‌گردی سمی مهلک است و مهم‌ترین پیش‌نیاز توسعه این صنعت، امنیت است. مرزهای منطقه غرب آسیا گسل‌هایی خطرناک‌اند و ارمغان گردشگری و جهان‌گردی، کم‌رنگ ساختن مرزهاست. همانگونه که می‌بینیم مراسم زیارت اربعین چگونه مرز ایران و عراق را کمرنگ ساخته، مرزی که سی سال پیش بین همین دو کشور جنگی بزرگ و طولانی به راه انداخت. زیارت اربعین به اقتصاد عراق هم کمک‌های فراوانی کرده و می‌کند. این البته طبعا سوای برکات بی‌نهایت دیگر این مراسم مقدس و محترم است. همچنین دیدیم تنش‌های میان ایران و عربستان، در قدم اول حج را تعطیل کرد. گردشگری در منطقه غرب آسیا ضرورتی مذهبی است. ایران، عربستان، عراق، سوریه و فلسطین اشغالی کشورهایی زیارتی هستند که زیر سایه امنیت، می‌توانند پذیرای شیعیان و مسلمانان فراوانی باشند. در کشور ما موانع مختلفی بر سر راه توسعه گردشگری قرار دارد که مهم‌ترین آن، عدم درک اهمیت آن است. تحریم و موج ایران‌ستیزی دشمنان نیز از عوامل بیرونی است. هرچند گردشگری به خودی خود، ابزاری برای خنثی‌سازی تحریم است.

   گزارشی از آخرین آمار گردشگری ایران
به نقل از نمافر شورای جهانی گردشگری جدیدترین آمار صنعت گردشگری ایران به تفکیک استان را منتشر کرده است. این شورا با نام مختصر WTTC سی سال است که در حوزه ارائه آمار و اطلاعات صنعت گردشگری به فعالیت می‌پردازد. WTTC توسط مدیرعامل‌های بزرگ این صنعت ایجاد شد. دغدغه اصلی آن، کمبود اطلاعات و آگاهی فعالان صنعت گردشگری ایران و دولت‌ها در مورد توریسم بود. محوریت گزارش جدید و مختصر این شورا در مورد صنعت توریسم ایران با سال ۲۰۲۲ است. این گزارش به عنوان پیش‌بینی‌های یک‌ساله و ۱۰‌ساله، نظری به سال ۲۰۲۳ و ۲۰۳۳ نیز دارد. همچنین سال ۲۰۱۹ به عنوان سال پیش از کرونا بررسی شده تا امکان مقایسه شرایط قبل و بعد از ویروس کرونا باشد. به طور کلی در سال ۲۰۲۲ سهم صنعت گردشگری از کل اقتصاد جهانی ، ۷٫۶ درصد بوده است. همچنین تعداد کارمندان این صنعت به ۲۹۵ میلیون نفر می‌رسد. این رقم ۱۰ سال دیگر ۴۳۰ میلیون نفر می‌شود. یکی از جالب‌ترین قسمت‌های این گزارش، مربوط به آمار گردشگران ورودی به ایران و توریست های خروجی ایران است.

 آمار گردشگران ورودی به ایران
عراق در صدر کشورهایی است که به ایران توریست می‌فرستد. در سال ۲۰۲۲ سهم این کشور از کل توریست های خارجی در ایران ، ۵۵ درصد است. این رقم حدودا ۱۰ درصد بیشتر از سهم گردشگران عراقی در ۲۰۱۹ است. بر این حساب سهم سفر عراقی‌ها به کشور از کل تعداد سفرهای ورودی به ایران در حال افزایش است. یکی از دلایل این اتفاق می‌تواند کاهش ارزش پول ایران و به‌صرفه بودن سفر و خرید از ایران باشد. همچنین شهرهای زیارتی ایران همچون مشهد مقدس و قم و نیز مناطق سیاحتی همچون استان‌های شمالی، به شدت برای مردم عراق جذاب است. گردشگری سلامت هم یکی از جاذبه های ایران برای کشورهای منطقه است. پس از عراق، کشور جمهوری آذربایجان بیشترین سهم از آمار گردشگران خارجی به ایران را داراست. ترکیه و پاکستان نیز در رتبه‌های بعدی قرار دارند. تنها تغییری که این فهرست با سال ۲۰۱۹ داشته جایگزین شدن کویت به جای ارمنستان است. همچنین در میزان ورود گردشگران خارجی به ایران از دیگر نقاط جهان نیز هیچ تفاوتی میان ۲۰۲۲ و ۲۰۱۹ نیست.

 ایرانیان بیشتر به چه کشورهایی سفر می‌کنند
اولین مقصد گردشگری خارجی ایرانی ها ، با اختلاف بسیار زیاد ترکیه بوده است. پس از ترکیه بهترین کشور عربی برای سفر ، عراق با سهمی ۱۳ درصدی قرار دارد. یعنی کمتر از یک چهارم مسافران ترکیه. سفر به ترکیه بهترین کشور برای تفریح ایرانیان مقصدی نزدیک برای خرید و تفریح است. همچنین سفر به عراق، مهم‌ترین مقصد زیارتی مردم ایران خصوصا در ایام زیارت اربعین است. سهم سفر ایرانی‌ها به ترکیه از آمار سفر ایرانیان به خارج نسبت به سه سال پیش حدود ۲۰ درصد افزایش داشته است. این در حالی است که سهم سفر به عراق با کاهشی هفت درصدی مواجه بوده. شاید بتوان کاهش ارزش لیر ترکیه را در افزایش سهم سفر مردم به این کشور مؤثر دانست. سفر ایرانی‌ها به امارات نیز افزایش داشته است. اما آنچه جلب توجه می‌کند کاهش سفر گردشگران ایرانی به دیگر نقاط جهان است.

گردشگران خارجی در ایران چقدر خرج می‌کنند؟
مطابق گزارش wttc در سال ۲۰۱۹ گردشگران خارجی در ایران نزدیک به ۱۷ میلیارد دلار خرج کردند. در سال ۲۰۲۲، هزینه‌کرد توریست‌های ورودی به ایران ۶۳ درصد کاهش داشته و به حدود ۶ میلیارد دلار رسیده است. پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۳۳ میزان هزینه توریست‌های خارجی در ایران به ۲۱ میلیارد دلار برسد. این ارقام، بدون در نظر گرفتن تورم و نسبت دلار به ریال است. اساسا آمار و پیش‌بینی‌های مذکور چندان برای صنعت گردشگری ایران دلخوش‌کننده نیست. نیاز ایران به ورود سرمایه خارجی از یک سو و ظرفیت‌های گوناگون ایران در این صنعت، ایجاب می‌کند تعداد گردشگر ورودی، تکثر و تنوع گردشگران و میزان هزینه‌کرد آنان افزایش بیابد. این ارقام نمایی از وضعیت کل گردشگری خارجی ایران است که هنوز نحیف به نظر می‌آید.

 گردشگران ایرانی در ایران چقدر خرج می‌کنند؟
میزان هزینه‌کرد گردشگران داخلی ایران بسیار بیشتر از هزینه‌کرد توریست‌های اروپایی در ایران است. در سال ۲۰۱۹ گردشگران ایرانی ۳۰۰ هزار میلیارد تومان (۳۰۰ همت) در سفرهای داخلی  خود هزینه کردند. این رقم در سال ۲۰۲۲ با رشدی ۳ درصدی مواجه بود. پیش‌بینی می‌شود در ۱۰ سال آینده این میزان به نزدیک ۶۰۰ همت تقریبا معادل ۱۳ میلیارد دلار برسد. همانطور که پیداست بیشترین درآمد ایران از گردشگری، حاصل از هزینه‌کرد گردشگران داخلی است. با بهبود زیرساخت‌های گردشگری می‌توان حتی درآمد حاصل از توریسم داخلی را هم افزایش داد. همچنین با توجه بیشتر به صنایعی همچون گردشگری سلامت، می‌توان نظر خارجی ها  از کشورهای غرب آسیا را به سمت مراکز درمانی و پزشکی ایران جذب کرد.

 تأثیر کرونا بر بازار کار صنعت گردشگری
در سال ۲۰۱۹ نزدیک به دو میلیون نفر در مشاغل مرتبط با صنعت گردشگری ایران مشغول به کار بوده‌اند. این میزان مساوی با ۸ درصد کلیه شاغلان کشور است. با پیدایش ویروس کرونا این رقم ۳۳ درصد کاهش می‌یابد. تا سال ۲۰۲۳ هم به میزان پیش از کرونای خود باز نمی‌گردد. پیش‌بینی می‌شود در  ۱۰ سال آینده تعداد شاغلان مشاغل مرتبط با سفر در ایران همچنان روی دو میلیون نفر باقی بماند. این پیش‌بینی به وضوح از رکود و ایستایی صنعتی خبر می‌دهد که می‌تواند برای اقتصاد و فرهنگ ایران یک سکوی پرش باشد.

 آمار گردشگران ورودی به ایران ۱۴۰۲
عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آمار ورود گردشگران خارجی به ایران در دو ماه نخست ۱۴۰۲ را ۸۵۰ هزار نفر اعلام کرد. به گفته او این رقم نسبت به دو ماه ابتدایی سال ۱۴۰۱، ۵۵ درصد افزایش داشته است. همچنین آمار گردشگران خارجی به ایران در خردادماه ۱۴۰۲ نیز ۵۵۰ هزار نفر بوده است. این در حالی است که جمهوری آذربایجان به عنوان یکی مهم‌ترین کشورهایی که بیشترین توریست ورودی به ایران را داشت مرزهای زمینی خود با ایران را بسته بود. سازمان جهانی گردشگری به عنوان یک مرکز معتبر برای ارائه اطلاعات در مورد صنعت توریسم ، آخرین گزارش خود را در مورد صنعت گردشگری ایران ارائه کرده است. طبق این گزارش درآمد گردشگری ایران در سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۲ معادل سال ۲۰۲۲ میلادی حدود ۳۰۰ همت از محل هزینه‌کرد گردشگران داشته است. این رقم تقریبا معادل دوره پیش از کروناست. اما تعداد شاغلان مشاغل مرتبط با صنعت گردشگری در ایران بر اثر کرونا، کاهش یافته است. بر طبق پیش‌بینی‌ها، گردشگری ایران چه از نظر میزان شاغلان و بازار کار صنعت گردشگری و چه از نظر هزینه‌کرد توریست‌های خارجی و داخلی ایران ، رشد زیادی نخواهد داشت. این در حالی است که ظرفیت ایجاد یک جهش در جایگاه صنعت گردشگری در ایران فراهم است.