با وساطت عمان، مذاکرات غیرمستقیم میان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و نماینده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا در مسقط برگزار شد؛ نشستی که اگرچه پشت درهای بسته انجام شد، اما پیامدهایش می‌تواند فضای سیاسی تهران و واشنگتن را در ماه‌های پیش‌رو تحت‌تأثیر قرار دهد. امروز مسقط بار دیگر به میزبان دیپلماسی منطقه‌ای بدل شد. این نشست به‌صورت غیرمستقیم و با حضور میانجی عمانی میان سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران و نماینده ویژه دونالد ترامپ برگزار شد.

بر خلاف مذاکرات علنی یا بیانیه‌های مشترک، این دور از گفت‌وگوها با سکوت رسانه‌ای و بیانیه‌گریزی توأم بود. مقام عمانی نقش «ناقل پیام» را میان دو طرف ایفا کرد. منابع نزدیک به مذاکرات تأکید دارند که تمرکز اصلی گفت‌وگوها بر موضوع هسته‌ای، سازوکارهای کاهش تحریم‌ها و مدیریت سطح تنش در منطقه بوده است.

طرف ایرانی در این گفت‌وگوها، با تأکید بر اصل «رفع مؤثر تحریم‌ها»، خواهان تضمین‌هایی برای پایداری هرگونه توافق احتمالی شده است. مقام ایرانی همچنین تأکید کرده که تهران به هیچ توافق ناپایدار، شکننده یا بدون پشتوانه حقوقی دل نمی‌بندد. از سوی دیگر، نماینده آمریکا با هدف کسب امتیازاتی در سیاست داخلی این کشور و نیز مدیریت بحران‌های منطقه‌ای، با محورهایی از جمله «مهار برنامه هسته‌ای ایران» و «آرام‌سازی فضای خاورمیانه» وارد میدان شده است. با وجود این، طرف آمریکایی همچنان از ارائه تضمین‌های حقوقی شفاف طفره رفته است؛ نشانه‌ای که از تداوم بی‌اعتمادی عمیق میان طرفین حکایت دارد.

سلطنت عمان بار دیگر نقش میانجی‌گری پنهان اما مؤثر خود را در خلیج‌فارس ایفا کرد. رویکرد مسقط در دهه‌های اخیر، بر «اعتمادسازی خاموش» استوار بوده است؛ الگویی که در گفت‌وگوهای پنهان تهران و واشنگتن در دوره‌های گذشته نیز مؤثر واقع شد. با این حال، منابع آگاه تأکید دارند که نفوذ عمان در اراده استراتژیک دو طرف محدود است، و تنها می‌تواند نقش تسهیل‌گر را ایفا کند. تحلیل‌گران هشدار می‌دهند که اتکای صرف به نتایج مذاکرات، بدون مقاوم‌سازی داخلی، می‌تواند ایران را در برابر نوسانات دیپلماتیک آسیب‌پذیر کند؛ وضعیتی که تجربه‌ سال‌های پس از برجام به‌روشنی نشان داد.
نشست دیروز را نمی‌توان آغاز فصلی جدید نامید، اما نشانه‌ای از تداوم گفت‌وگوها در فضایی پیچیده است. گفت‌وگوهای غیرمستقیم، برخلاف دیدارهای رسمی، ظرفیت بیشتری برای مانورهای سیاسی و آزمونِ نیت طرف مقابل دارند. با این حال، فقدان اراده جدی در واشنگتن برای ارائه ضمانت‌های پایدار، چشم‌انداز توافق را همچنان مبهم نگه داشته است.

  دیپلماسی، همچنان تنها گزینه معقول اما نه بی‌هزینه
مسیر مذاکره، هرچند پرسنگلاخ و آغشته به بدگمانی است، اما همچنان تنها مسیر ممکن برای جلوگیری از بحران‌های بزرگ‌تر است. گفت‌وگو، در این سطح، بیش از آنکه قرار باشد به توافقی فوری ختم شود، تلاشی است برای حفظ کانال‌های ارتباطی و کنترل سطح تنش. سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان با اشاره به برگزاری دور اول گفت وگوهای غیرمستقیم با هیئت مذاکره کننده آمریکایی گفت: حدود دو ساعت و نیم گفت وگوهای غیر مستقیم را به همت و زحمت وزیرخارجه عمان داشتیم. میان دو هیئت در حال رفت و آمد بودند و حدود ۴ بار این رفت و آمد انجام شد. وی گفت: به عنوان جلسه اول جلسه سازنده‌ای بود و در محیط آرام و محترمانه انجام شد. شنبه آینده دور دوم برگزار می‌شود.

وزیر امور خارجه عنوان کرد: هیچ زبان غیر مناسب به کار گرفته نشد و طرفین تعهد خود را برای پیشبرد این گفت وگوها تا رسیدن به توافقی که مطلوب دو طرف باشد و از موضع برابر صورت بگیرد، نشان دادند. وی افزود: نه ما و نه طرف مقابل خواهان مذاکره بی حاصل و به اصطلاح گفت وگو برای گفت وگو و مذاکره فرسایشی نیستیم. این کار آسانی هم قطعاً نخواهد بود چرا که نیاز به اراده لازم از هر دو طرف دارد. طرف مقابل تلاش زیادی کرد تا اراده خود را برای رسیدن به یک توافق عادلانه نشان دهد. وزیر خارجه در پاسخ به این سوال که آیا گفت وگوهای شنبه آینده هم در چنین سطحی خواهد بود، بیان کرد: بله در همین سطح برگزار می‌شود، اما ممکن است محل آن در جای دیگری باشد اما به میزبانی عمان خواهد بود. وی در مورد جدول زمانی برای گفت وگوها، ادامه داد: امروز فضای جلسه به گونه‌ای بود که استمرار را تضمین می‌کرد. در جلسه بعدی سعی می‌کنیم وارد دستور کار مذاکرات شویم که در کنار خود یک جدول زمانی هم خواهد داشت.

مهم محتوا است و اینکه بر چه مبنایی مذاکره کنیم. در این جلسه امروز به مبنای مذاکراتی خیلی نزدیک شدیم. اگر در زمان آینده بتوانیم مبنا را قطعی کنیم، می‌توانیم بر اساس آن گفت وگو کنیم. عراقچی در مورد گفت وگو وی و «ویتکاف» در زمان ترک محل گفت وگو با حضور وزیر خارجه عمان اظهار داشت: امر معمولی بود در هنگام خروج دو هیئت با هم برخورد داشتند و چند دقیقه‌ای گفت وگو کردیم. این امر پذیرفته شده‌ای است. ما در برخورد با دیپلمات‌های آمریکایی همیشه نزاکت دیپلماتیک را رعایت کردیم و این بار هم در همان حد یک صحبت اولیه و سلام و علیک انجام شد و بعد محل را ترک کردیم و چیز فوق‌العاده‌ای نبود.