سعید امینی
کلیات لایحه بودجه ۱۴۰۰ بعد از کلی کش‌وقوس فراوان میان دولت و مجلس بالاخره در روز نهم دی‌ماه جاری در کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید. لایحه بودجه ۱۴۰۰ که در روز ۱۲ آذرماه سال جاری تقدیم مجلس شد، از همان ابتدا انتقاد نمایندگان مجلس را به همراه داشت و غالب نمایندگان مجلس لایحه بودجه را غیرعملیاتی و خوش‌بینانه می‌دانستند و معتقد بودند که این لایحه با شرایط جنگ اقتصادی تناسبی ندارد.
  توصیه بودجه‌ای رهبر انقلاب به دولت
لایحه بودجه ۱۴۰۰ نیاز به اصلاحات اساسی دارد و رهبر معظم انقلاب هم در نامه‌ای اصلاح لایحه بودجه ۱۴۰۰ را به دولت گوشزد کرده‌اند. ایشان در این نامه سقف برداشت از صندوق توسعه ملی را در لایحه بودجه سال آینده تبیین ساخته‌اند؛ یعنی برداشت مازاد تا سقف ۳۰ درصد را منوط به سقف فروش یک‌میلیون بشکه در روز کرده‌اند و درباره مابقی آن‌هم فرموده‌اند که بیش از ۲۰ درصد برداشت نشود. 
همانطورکه گفته شد، بودجه ۱۴۰۰ خیلی با واقعیت‌ها مطابقت نداشت؛ به‌گونه‌ای که دولت برای لایحه بودجه سال آینده، فروش دو میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت را پیش‌بینی کرده بود، اما در نامه‌ای که رهبر معظم انقلاب اسلامی نوشته‌اند، تا سقف فروش یک‌میلیون بشکه نفت مجوز صادر شده و این نشان می‌دهد که ایشان اهتمام و توجه جدی بر واقعی‌تر شدن بودجه دارند؛ زیرا در شرایط فعلی منطقی نیست که فروش دو میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت در بودجه گنجانده شود، بلکه فروش یک‌میلیون بشکه نفت به واقعیت نزدیک‌تر بوده و از تصویب بودجه‌ای که کسری جدی و تورم‌زا بودن را به همراه دارد، ممانعت به عمل می‌آید.
  گلایه رئیس مجلس از لایحه بودجه
البته محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی هم از دیگر منتقدان جدی لایحه بودجه ۱۴۰۰ محسوب می‌شود. او در نطق خود در جلسه علنی هفتم دی‌ماه مجلس شورای اسلامی گفت: «کسری تراز عملیاتی لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ نسبت به سال گذشته ۱۱۷ درصد افزایش یافته است. همچنین هزینه‌ها در لایحه بودجه سال آینده ۴۷ درصد افزایش یافته، درحالی‌که درآمدها ۱۰ درصد افزایش یافته است و به همین دلیل لایحه بودجه سال آینده حتما باید اصلاح شود.»
رئیس مجلس یازدهم تأکید کرد: «وابستگی بودجه به نفت باید به حداقل و بلکه به صفر برسد و منابع نفتی نباید صرف هزینه‌های جاری کشور شود.  پیشران‌هایی که تولید و اشتغال را رونق می‌دهند باید از این منبع تأمین شوند و دولت منابع پایدار ایجاد کند، منابعی که به معیشت و  کسب‌وکار مردم و  تولید کشور لطمه نزند.»
روحانی با پی بردن به ضعف‌های اساسی لایحه بودجه و انتقادات رهبر معظم انقلاب و رئیس مجلس به این لایحه، برخی اصلاحات را برای جلب نظر رهبر انقلاب و نمایندگان مجلس انجام داد و در نامه‌ای مورخ نهم دی‌ماه جاری خطاب به رئیس مجلس، موارد اصلاحی را ذکر کرد که سرانجام هرچند ایرادات دیگری هم به لایحه بودجه وارد است، اما با ارفاق کلیات آن در کمیسیون تلفیق به تصویب رسید.
 تصویب کلیات لایحه بودجه و تلخ شدن کام منتقدان
اما ظاهرا تصویب کلیات لایحه بودجه ۱۴۰۰ در کمیسیون تلفیق به کام منتقدان این لایحه و منتقدان دولت خوش نیامده است و مجلس شورای اسلامی را نسبت به تصویب کلیات آن، ملامت می‎کنند و چشم امیدشان به شورای نگهبان است تا این لایحه را دوباره به مجلس عودت دهد. منتقدان بر این باورند که لایحه بودجه متناسب با اقتصاد مقاومتی و اوضاع‌واحوال اقتصادی کشور نیست، اما کمیسیون تلفیق مجلس و کارشناسان اقتصادیِ دولت بعدازاین‌که رهبر معظم انقلاب مواردی را در خصوص بودجه ۱۴۰۰ بیان کردند، برخی اصلاحات مهم را در کمیسیون تلفیق به سرانجام رساندند و مابقی اصلاحات در صحن علنی صورت خواهد پذیرفت و حتی در این خصوص ۱۶ کمیته تخصصی برای بررسی تخصصی‌تر لایحه بودجه ۱۴۰۰ در کمیسیون تلفیق تشکیل شده تا بررسی جزئیات لایحه بودجه به‌صورت تخصصی انجام پذیرد.
 دولت به‌دنبال بهانه‌
منتقدان می‌گویند که باید توسط دولت یک اصلاح اساسی در ساختار بودجه انجام شود، اما تجربه نشان داده دولت تدبیروامید به‌راحتی تَن به اصلاح ساختار بودجه و رویه تصمیم‌گیری خود نمی‌دهد و در این شرایط مجلس مجبور می‌شد لایحه را به‌صورت یک‌دوازدهم، دو دوازدهم و سایر شرایط به تصویب برساند که این موضوع از قدرت نظارتی مجلس می‌کاهد و از سوی دیگر اگر کلیات لایحه بودجه به تصویب نمی‌رسید، دولت تلاش می‌کرد از آب گل‌آلود برای خود ماهی بگیرد و بار مشکلات اصلاحی بودجه را بر گردن مجلس می‌انداخت. 
به‌عنوان مثال بخش قابل‌توجهی از بودجه صرف مسائل حقوق و دستمزد می‌شود که نمی‌توان چندان به آن دست زد و اگر مجلس در این رقم دست ببرد و آن را کاهش دهد، آن‌وقت دولت به مردم می‌گوید که من در لایحه بودجه ۱۴۰۰ حقوق و دستمزد شما را افزایش داده بودم اما مجلس مانع آن شد.
 اصلاح اساسی در ساختار بودجه؛ مطالبه‌ای بحق اما نیازمند  زماناین‌که منتقدان تصویب لایحه بودجه ۱۴۰۰، مطالبه اصلاح اساسی ساختار بودجه کل کشور را دارند، مطالبه ‌بحقی است و در راستای پاسخگویی به این مطالبه، نمایندگان مجلس یازدهم طرح اصلاح ساختار بودجه را در ۲۵ آذرماه به تصویب رساندند، اما این‌که در مدت‌زمان کوتاه دو یا سه‌ماهه ساختار بودجه کل کشور اصلاح شود، امری غیرممکن است؛ مدت‌زمانی حدود  دو تا چهارساله را می‌طلبد. اصلاح ساختار بودجه یکی از مطالبات رهبر معظم انقلاب از نمایندگان مجلس بوده است؛ لذا نمی‌توان با عجله ساختاری را اصلاح کرد تا هم رضایت رهبر معظم انقلاب را به همراه داشته باشد و هم منتقدان را راضی نگه دارد؛ بنابراین باید با در نظر گرفتن تدابیر مناسب و انجام اقدامات کارشناسی در ساختار بودجه کشور جراحی عظیمی صورت گیرد و قطعا در فرصت یکی دو ماه منتهی به پایان سال، انجام چنین جراحی ممکن نیست و برای این‌که بودجه از ریشه اصلاح شود، نیازمند فرصت است و البته امید می‌رود تا پایان دوره مجلس یازدهم این اصلاح اساسی انجام شود.